Finanse.

1.Pojecie finansów
Finansami nazywamy pieniezna forme podzialu wartosci globalnej a wsród niej podzialu PKB.
Finansami nazywamy zasoby pieniezne gromadzone i wydatkowane.
1. Gromadzenie oznacza prawo do nabycia produktów i uslug oferowanych na rynku, których suma cen jest nizsza lub równa sumie posiadanych przez nas zasobów.
2. Wydatkowanie oznacza realizacje prawa do nabycia produktów i uslug.
Gromadzic i wydatkowac mozna pieniadz realny w przeciwienstwie do idealnego, wyobrazonego. Pieniadz moze wystepowac idealnie np. jako miara wartosci (cena).
Gromadzenie i wydatkowanie pieniadza moze odbywac sie w formie:
-gotówkowej (banknoty, bilon)
-bezgotówkowej (zapisy na koncie bankowym, w krajach rozwinietych - zapis elektroniczny).
Róznica miedzy pieniadzem gotówkowym a bezgotówkowym ma charakter formalny, postaciowy, a nie ekonomiczny. Charakter postaciowy oznacza, ze postrzegamy pieniadz gotówkowy i bezgotówkowy inaczej. Obie formy pieniadza przeplataja sie, wzajemnie przechodzac z jednej postaci w druga. Najistotniejsze jest, ze obie formy prowadza do tezauryzacji: (oszczedzania) oraz maja taka sama moc zwalniania zobowiazan.
3. Transfer (lub realizacja) to przekazywanie nieekwiwalentne innemu podmiotowi naszych zasobów pienieznych.
Przekazywanie moze miec charakter:
1. dobrowolny, 2. przymusowy (podatki);
lub
1. legalny 2. nielegalny (zabroniony prawem);
lub
1. bezzwrotny 2. zwrotny (pozyczka).
Na gieldzie wystepuja operacje future - kontrakty finansowe - nierzeczywiste operacje finansowe. Sa zawierane przewaznie na kwartal, dotycza zjawisk nie istniejacych teraz, które jednak moga (ale nie musza) zaistniec w przyszlosci.
Proces reprodukcji sklada sie z:
-produkcji (cel podstawowy okreslajacy podzial i wymiane), nie mozna podzielic tego czego sie nie wytworzylo,
-wymiany (sprzedazy),
-podzialu (kupowania).
Produkcja jest elementem podstawowym okresla podzial i wymiane. Finanse dzialaja w sferze wymiany i podzialu, nie wystepuja bezposrednio w produkcji. Wystepuja jedynie w formie zaopatrzenia i zbytu, ale wtedy produkcja jest zakonczona.
2.Funkcje finansów (podzial w zaleznosci od autorów):
Funkcje - sposób wykorzystywania danej kategorii, albo wystepowania danego zjawiska, to sposób w jaki widzimy, postrzegamy.
-dystrybucyjna, polega na gromadzeniu i podziale zasobów pienieznych w celu dokonania rozdzialu wartosci globalnej a w jej ramach PKB. Jest nieodlacznie zwiazana ze stymulacyjna. Funkcje dystrybucyjna finanse pelnia w sposób ostateczny (zakup konsumowanych uslug i dóbr), albo w postaci transferów)
-stymulacyjna, która nie moze wystepowac bez dystrybucyjnej - polega na pobudzaniu, albo hamowaniu aktywnosci za posrednictwem ruchu pieniadza. Niekiedy moze dzialac sprzecznie z intencjami autora.
-stymulacja pozytywna (placa)
-stymulacyjna hamujaca ( ? % od kredytu bankowego),
-niezamierzona stymulacja jalowa (wysoka stopa % dziala czasem proregresyjnie),
-neutralna zadne efekty,
-pobudzanie negatywne ? cel na import samochodów.
3.Charakterystyka strumieni pienieznych na tle produkcji dustrybucyjnej (rozdzielczej) finansów
Wyrózniamy nastepujace strumienie i stany pieniadza:
-przychód rynkowy Pr - przychód uzyskany z tytulu sprzedazy dobra lub uslugi. Mówi sie czasami, ze jest to przychód ekwiwalentny tzn. uzyskany za jakies swiadczenie, ale nie w finansach, bo trudno naprawde ocenic czy przychód byl ekwiwalentny.
-wydatek rynkowy Wr - (strumien odwrotnych do strumienie przychodów) wydatek skierowany na zakup dobra lub uslugi rynkowej.
Wr tworzy przychód rynkowy Pr. Wr jest zawsze równe Pr
Wr tworzy Pr Wr=Pr
-dochody transferowe Dt - sa to dochody powstale bez swiadczen rynkowych otrzymujacego je podmiotu, sa uzyskiwane w wyniku nieodplatnego przekazu pieniedzy. Dt tworzone sa z wydatków transferowych Wt. (Wt to nieodplatne, dobrowolne lub przymusowe przekazanie pieniadza na rzecz innego podmiotu)
Wt sa to przeplywy strumienia pieniadza nie zwiazane bezposrednio z rynkiem. Wt tworza Dt i sa zawsze sobie równe.
Wt tworzy Dt Wt=Dt
Zaklada sie, ze przy dochodach transferowych nie ma kosztów materialnych w zwiazku z tym, w transferze uzywamy pojecia dochód, a nie przychód. To okreslenie ma charakter ekonomiczny, a nie finansowy.
Przychód w ekonomii równa sie dochodowi powiekszonemu o koszty materialne.
P = D + Km
natomiast w finansach przychód = dochód + koszty uzyskania dochodu.
P = D + K; ? D = P - K
Nastepne wielkosci pieniezne: dochody kredytowe (dochody kreowane) Dk. Dochody te to dochody tworzone przez banki a nie pochodzace z wydatków.
Produkt to cos co mozna wytwarzac na sklad.
Usluga - jest jednoczesnie produkowana i konsumowana.
Przeciwstawnym pojeciem do dochodów kreowanych sa oszczednosci (czyli niewydatkowany dochód. To nie jest strumien to jest STAN. Wyrózniamy oszczednosci:
-pieniezne Op (niewydatkowane dochody)
-spontaniczne Ops (dobrowolne)
-wymuszone Ow (powstajace wskutek niemoznosci wydania pieniedzy lub w wyniku wzrostu cen)
-rzeczowe Or (nieskonsumowana produkcja)


Op Or
Dk
Przyklad uproszczony: brak wplywu zagranicy na ksztaltowanie popytu i podazy.
Popyt = podazy pod wzgledem wielkosci i struktury.
Op (oszczednosci pieniezne) powoduje powstanie Or (oszczednosci rzeczowe) oznacza, ze podmioty , które chcialyby nabyc okreslone dobra, nie maja pieniedzy, oznacza równiez, ze Or reprezentuje strukturalnie i jakosciowo wadliwe wyroby.
Powstawanie Op powoduje powstanie Or. Zeby Or sie nie zmarnowaly trzeba stworzyc dodatkowy dochód pieniezny, który umozliwia ich wykorzystanie (kupienie), czyli dac pieniadze w postaci kredytów.
Równowaga jest zachowana gdy Dk = Ops = Or
Przychody kredytowe sa emitowane pod stan tworzacych sie oszczednosci spontanicznych. W praktyce moze okazac sie, ze:
Dk < Op to jest sytuacja deflacyjna (za malo pieniedzy), trzeba zwiekszyc Dk.
Dk > Op to jest sytuacja inflacyjna (za duzo pieniedzy) i wtedy moga powstac Ow w dwóch postaciach razem lub osobno:
1. gdy ? ceny czesc posiadanych pieniedzy nie bedzie mozna wydac i powstana wtedy Ow (? konsumpcji i ? oszczednosci), poniewaz za okreslona sume pieniedzy z poprzedniego okresu moze spozyc/kupic mniej.
2. Jako niewydatkowany z przymusu dochód (nie mozna kupic bo brak) = charakterystyczne dla gospodarki socjalistycznej.
4 Bilans strumieni i stanów pieniadza
EX ANTE
Pr + Dt + Dk = Wr + Wt + Op
Pr = Wr
Dt = Wt
Obie strony sa równe, gdy Dk = Op ? WARUNEK
EX POST
Pr + Dt + Dk = Wr + Wt + (Ops + Opw) ex post - formalnie, ilosciowo obie strony bilansu sa sobie równe, poniewaz Dk = Ops + Opw.
WNIOSEK: nierównosc moze zajsc tylko Ex ante, poniewaz ex post elementem równowazacym przy inflacji jest Ow. (oszczednosci wymuszone)
Finanse moga pelnic funkcje rozdzielcza i dystrybucyjna,na kilka sposobów:
-w sposób ostateczny (wtedy gdy usluga (dobro) nabyte przez konsumenta lub inwestora powoduje, ze dobro to zostalo skonsumowane = wypadl produkt z obiegu (wymiany) - pieniadz wypiera towar z wymiany, towar przechodzi do konsumpcji,
-przejsciowy (redystrybucyjny) gdy pieniadz pomaga w przesuwaniu produktów od producenta do konsumenta tzw. ostateczny obrót transakcyjny - dziala jak transfer (przesuwa pieniadze bez bezposredniego zwiazku z ruchem produktu).
II. KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH.
I. Klasyfikacje przedmiotowe:
np.klasyfikacja strumieni pienieznych.
II. Klasyfikacje podmiotowe wg posiadania:
1. finanse publiczne, (wlasnosci panstwa i organów samorzadu terytorialnego);
2. finanse prywatne, (osoby prowadzace dzialalnosc gospodarcza na swój rachunek);
3. finanse ludnosci, (gospodarstw domowych).
2,3 nieostre bo np. gospodarstwa wiejskie to producent i konsument; naprawa telewizorów w domu).
III. Klasyfikacyjne wg GUS:
-finanse handlu zagranicznego;
-finanse przemysly lekkiego;
IV. w/g stopnia centralizacji
-finanse scentralizowane (wg GUS ma dzialy i galezie);
-finanse zdecentralizowane.
III. KREDYT I JEGO FUNKCJE
1. Pojecie kredytów
stanowi stosunek miedzy dluznikiem a wierzycielem.
W zaleznosci od formy kredyt moze byc:
-towarowy (handlowy) udzielony w towarze - udzielaja sobie nawzajem funkcjonujace przedsiebiorstwa przy realizowaniu transakcji
-pieniezny (bankowy) tzn. udzielony przez bank.
Najpierw wyksztalcil sie kredyt towarowy, który z czasem zostal wyparty przez pieniezny. Obecnie towarowy przezywa renesans, którego przyczyna sa:
1. istnienie duzych zasobnych przeds., które poprzez udzielanie kredytu towarowego lamia bariere zbytu;
2. w Polsce, bylym ZSRR istnienie trudnosci platniczych.
(Kredyt towarowy wystepuje w postaci skredytowanej dostawy, róznego typu zaleglosci platniczych zwiazanych z dostawami oraz w postaci sformalizowanej jako weksel).
Kredyt moze miec charakter:
krótkoterminowy do 1 roku (czesto 3 miesiace),
Kredyt ten gdy jest towarowy moze byc
-niesformalizowany (przeslanie towarów i oczekiwanie zaplaty)
-sformalizowany (weksel).
srednioterminowy 1 rok do 3 lat,
dlugoterminowy 3 lata do 15 lat
WEKSEL dokument kredytu krótkoterminowego, w którym wystawca (emitent) zobowiazuje sie podanemu na wekslu posiadaczowi oddac okreslona kwote w okreslonym miejscu i czasie. Nie wykonanie tego obowiazku przez wystawce powoduje oddanie weksla do protestu, czyli przyspieszonej, sadowej egzekucji - dlatego tez jest to dogodna forma rozliczen. W Polsce propagowana przez bank NBP, ale ma ona marginalne znaczenie.
Z wyjatkiem specyficznych weksli finansowych np. bonów skarbowych weksel finansowy nie rózni sie od weksla handlowego od strony formalnej rózni sie jedynie merytorycznie bo:
-weksel finansowy odzwierciedla brak pieniedzy u wystawcy
-weksel handlowy odzwierciedla transakcje handlowe
Wyrózniamy(ze wzgledu na powiazanie weksla z obrotem gospodarczym):
-weksle finansowe - skrypt dluzny o takiej samej formie jak weksel handlowy. Weksle finansowe niechetnie sa skupowane przez banki.
1. bony skarbowe tzn. krótkoterminowe zobowiazania budzetu panstwa kupowane/rozporzadzane przez banki; maja na celu sfinansowanie przejsciowego deficytu budzetowego. Moze byc na kilka, kilkanascie lub kilkadziesiat lat.
2. weksel dente, który ma na celu wyludzic kredyt bankowy.
-weksle handlowe - tzn. taki, który wyniknal z transakcji handlowej,
od strony formalnej wyrózniamy:
1. weksel sola (pojedynczy) - wystepuje:
-emitent (wystawca),
-remitent (odbiorca) czyli (osoba wskazana na wekslu do uzyskania wykupu).
2. weksel trasowany (ciagniony) -
emitent (wystawca) i remitent (odbiorca) wystepuja w 3 osobach:
-trasant (1),
-trasat (2),
-remitent (3).
Trasant wystawia weksel, w którym zleca trasatowi zaplacic okreslona kwote remitentowi. Rozliczenie to stosuje sie najczesciej miedzy podmiotami o stalych zwiazkach ekonomicznych.
Remitent moze prosic trasata o wyrazenie akceptu, czyli zgody na zaplate.
Gdy jako gwarant wystepuje bank to taka gwarancje bankowa (poreczenie bankowe) nazywamy awalem.
Weksle trasowane (ciagnione) maja zastosowanie glównie w rozliczeniach miedzynarodowych, gdy trasat i remitent sa w jednym kraju, a trasant w innym - unika sie niepotrzebnego przeliczania i strat z tego wyniklych.
Moze wystapic takze indos weksla. Indos polega na przekazaniu weksla osobie trzeciej, która zostaje umieszczona na wekslu (bo jest to zwiazane z kolejnymi transakcjami). Kazdy z podmiotów wpisany na wekslu przy indeksie odpowiada solidarnie za wykup weksla.
Weksel moze takze byc sprzedany bankowi. Operacja ta nosi nazwe dyskonta weksla, w tym przypadku kredyt towarowy przeksztalca sie w bankowy. Bank pobiera za ta usluge stope dyskontowa i potraca ja od nominalnej wartosci weksla. Bank handlowy moze zaciagnac kredyt w Banku Centralnym przy operacjach wekslowych - tego typu operacje nazywa sie redyskontowaniem weksla, Bank Centralny pobiera wtedy stope redyskontowa.
Weksel i czeki sluza do rozliczen, ale nie mozna ich mylic. Czek sluzy do pokrycia naleznosci (jest dokumentem platniczym), a weksel jest zobowiazaniem do pokrycia naleznosci, (dokumentem kredytowym).
Kredyt bankowy jest elementem finansów, towarowy nie jest czescia finansów, ale laczy sie z finansami bo:
1. kredyt towarowy czesto przechodzi w pieniezny,
2. gdy powstaje kredyt towarowy, zmniejsza sie zapotrzebowanie na pieniadze,
3. w momencie splaty kredytu zwieksza sie zapotrzebowanie na pieniadze.
Kredyt pieniezny ma 2 formy: kredyt bankowy lub pozyczka pozabankowa. Jako kredyt bedziemy traktowac pozyczke bankowa ze wzgledu na wplyw banku na podaz pieniadza.
2 Przyczyny istnienia kredytu
a. Nierównomiernosc istnienia procesów gospodarczych
Nierównomiernosc mozna rozpatrywac w dwóch aspektach:
a) cykl produkcji trwa w róznych dziedzinach w niejednakowym czasie,
b) procesy gospodarcze tzn. produkcje, transport i popyt ulegaja w ciagu roku periodycznym zmianom. Przyczynami tych wahan sa pory klimatyczne, a takze zwyczajowe i przyzwyczajenia ludnosci.
Przy krótkim ze wzgledów technologicznych okresie produkcji nie potrzeba generalnie kredytu na biezaca dzialalnosc. Natomiast przy dlugim (wzrost kosztów, a nie wzrost sprzedazy) ten kredyt jest potrzebny. Przy zmiennym natezeniu produkcji w jednych dziedzinach powstaje zwiekszone zapotrzebowanie na pieniadz, a w innych zmniejszone. To sie ciagle powtarza.
b. Istnienie oszczednosci (patrz prostokaty)
c.Kredytowa emisja znaków pienieznych.
Krajowa zapotrzebowanie w pieniadz teoretycznie moze byc realizowane na 3 sposoby:
1.przez panstwo jako tzw. emisja budzetowa, albo skarbowa
-emituje sie pieniadz na pokrycie wydatków, gdy te sa wieksze od dochodów (finansowanie deficytu budzetowego), jednakze (ów deficyt) ten brak pieniedzy w budzecie nie musi oznaczac niedoboru pieniedzy w gospodarce narodowej, wrecz odwrotnie z reguly oznacza nadmiar pieniadza prowadzacy do inflacji. Dlatego po II WS we wszystkich krajach gospodarki rynkowej budzet zostal pozbawiony prawa emisji pieniadza.
Praktycznie dzialaja jedynie dwa kanaly:
2.przez system bankowy jako tzw. emisja bankowa, albo kredytowa.
3.zagranica - zaopatruje kraj w pieniadz:
-bezposrednio - jezeli istnieje dwu lub wiecej walutowosc,
-posrednio - poprzez skup pieniedzy zagranicznych przez Bank Centralny.
3.Funkcje kredytu (bankowego)
1. EMISYJNA jest wyodrebniona z makroekonomicznego punktu widzenia. Polega na tym, ze kazdy kredyt pelni funkcje emisyjna poprzez:
-udzielenie kredytu co oznacza powstanie pieniadza,
-splata kredytu co oznacza likwidacje pieniadza.
Mówiac o tworzeniu pieniadza mamy na mysli wyposazanie kredytobiorcy przez bank w specyficzny stosunek spol., mianowicie w sile nabywcza, która pozwala mu kupic wszystko to co jest do sprzedania w kraju a cena tego towaru przewyzsza sume pieniedzy jaka posiadamy. W momencie splaty kredytu kredytobiorca traci sile nabywcza. Tworzenie pieniadza nalezy rozumiec jako kreacje stosunku spol., likwidacje pieniadza nalezy rozumiec nie jako fizyczna destrukcje pieniadza, ale jako likwidacje owego stosunku spolecznego.
Pieniadz z kredytem spotyka sie dwukrotnie:
-w momencie pobrania kredytu (kreacji)
-w momencie splacenia kredytu (likwidacji)
W miedzyczasie pieniadz krazy z rak do rak, a kredyt zostaje u kredytobiorcy. Gdy kredytobiorca otrzyma pieniadz to moze go zuzyc na splate kredytu.
Mennica wytwarza material pieniezny jako wyrób gotowy i moze go sprzedac jednemu odbiorcy: Bankowi Cenralnemu i za to uzyskuje pieniadze, które sluza utrzymywaniu firmy.
2. DOCHODOWA (inaczej. prosta) z mikroekonomicznego punktu widzenia, tzn. z punktu widzenia kredytobiorcy. Funkcja ta wydzielona jest na podstawie 2 kryteriów:
-punktu widzenia kredytobiorcy (wydatkowego kredytobiorcy)
-czasu.
O dochodzie kredytowym mówimy wówczas, gdy kredytobiorca moze wydac wiecej niz to wynika z normalnych jego przychodów i ewentualnie z nadzwyczajnych. Ten wydatek dotyczy pewnego okresu od kilku dni do kilkunastu lat. Gdy splacimy kredyt to wówczas nie pelni on funkcji dochodowej. Dochody kredytowe moga byc rozpatrywane tylko z punktu widzenia czesci skladowych a nie z punktu widzenia calosci. W calosci dochody kredytowe kompensuja sie z oszczednosciami (1 podmiot oszczedza, a 2 uzyskuje dochód) natomiast w ukladzie czesci skladowych moga wystepowac dochody kredytowe. Bilans musi wyjsc na zero.
3. ROZDZIELCZA - jest specyficzna odmiana funkcji dochodowej. Funkcja ta polega na udziale kredytu w ostatecznym podziale PKB (W RP PKB =200mld) na:
-czesc akumulowana (inwestycje, przyrost zapasów i rezerw),
-spozywana (konsumowana)
Funkcje rozdzielcza pelnia kredyty konsumpcyjne, inwest.. Znaczenie funkcji rozdzielczej kredytu zalezy najogólniej od sytuacji ekonom. kraju. Kredyt konsumpcyjny ma w RP marginalne znaczenie w przeciwienstwie do USA gdzie wszystko kupuje sie na raty.
4. STYMULACYJNO - BODZCOWA pobudza albo ogranicza aktywnosc gospodarcza. Polega na 2 sposobach dzialania:
-na cene kredytu, czyli procencie
-na fizycznej podazy kredytu (przyznanie kredytu to mozliwosc realizacji zamierzenia).
Oba elementy sa ze soba sprzezone. Im ? procent, tym ? popyt i mniejsza podaz i odwrotnie. Nie mozna tej interpretacji traktowac mechanicznie. W Polsce obecnie stopa % dziala jednokierunkowo tzn. restrykcyjnie na popyt. Tam gdzie stopa % nie jest wyznaczana przez hiperinflacje ? ceny kredytu w warunkach dekoniunktury wcale nie musi pobudzic popytu. W warunkach natomiast koniunktury ? stopy % tez moze byc nieskuteczne, poniewaz przedsiebiorcy spodziewaja sie wysokich zysków.
IV. SYSTEM FINANSOWY I JEGO OGNIWA
1.Pojecie systemu finansowego
System finansowy stanowi ogól norm prawnych, zasad, urzadzen i instytucji regulujacych gospodarke kraju.
Zasady - to wypracowane przez teorie i praktyke sposoby postepowania
Norma - lamana zawsze - zasada równowagi budzetowej
Urzadzenie - budzet panstwa, bilans platniczy,
Instytucje - M.Finansów, Urzedy Skarbowe, Izby Skarbowe, Banki
2.Ogniwa systemu finansowego
Ze wzgledu na charakter wlasnosci mozemy mówic o:
-systemie finansów publicznych (gospodarki terenowej)
-systemie finansów prywatnych,
-systemie finansów gospodarstw domowych
Ze wzgledu na podmiot finansów:
-system budzetowy,
-system bankowy,
-system ubezpieczeniowy,
-system finansów przedsiebiorstw,
-system gospodarstw domowych.
V. SKRóTOWA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU BANKOWEGO
1.Uwagi wstepne
a) w Polsce jak we wszystkich krajach gosp. rynkowe istnieja 2 poziomy systemu bankowego:
-Bank Centralny zwany bankiem banków,
-Bank depozytowe - kredytowe
System ten jest stworzony glównie dla poprawnej regulacji podazy pieniadza.
2.Mechanizm kreacji pieniadza
Mechanizm bedzie oparty na przykladach aktualnej dwustopniowej organizacji aparatu bankowego tzn. na istnieniu Banku Centralnego jako banku banków i Banków Depozytowo Kredytowych jako banków kredytu bezposredniego. Na skutek zerwania zwiazku miedzy banknotami a kruszcem szlachetnym, od strony technicznej Bank Centralny nie ma zadnych ograniczen w emisji pieniadza. Ograniczenia maja charakter merytoryczny (ekonomiczny). Banki posluguja sie doktrynami ekonomicznymi - o poziomie emisji decyduje doktryna ekonomiczna wyznawana przez wladze Banku Centralnego. Banki depozytowo-kredytowe moga tworzyc pieniadz kredytowy (bezgotówkowy) w okreslonej relacji wobec rezerw (przypomina to rezerwy kruszcowe), którym jest pieniadz Banku Centralnego w jego posiadaniu tzn. gotówka i pieniadze bezgotówkowe (zobowiazania Banku Centralnego wobec danego banku - rachunek w Banku Centralnym) na rachunkach w Banku Centralnym (poza obowiazkowa rezerwa). Moga byc tworzone dodatkowe obostrzenia w postaci relacji kredytu do funduszy wlasnych banku.
Wyrózniamy z punktu widzenia kreacji wklady pierwotne i wtórne.
-Wklad pierwotny to wklad pieniezny od klienta banku, deponowany przez klienta banku.
-Wklad wtórny to wklad wykreowany przez bank.
Inaczej rzecz ujmujac zdolnosci kredytowe banku, a wiec zdolnosci do emisji pieniadza bankowego jest pochodna w znacznym stopniu kredytów refinansowych i wkladów pierwotnych. Wklad pierwotny decyduje o poziomie wkladów wtórnych.
Nalezy pamietac ze pieniadz gotówkowy w Banku Centralnym (w kazdym innym Banku gotówka = pieniadz) nie ma charakteru pieniadza - jest drukiem scislego zarachowania i ewidencjonowany jest po cenie nabycia. Pieniadz gotówkowy jako sila nabywcza jest wlasnoscia posiadaczy, natomiast jego postac rzeczowa jest wlasnoscia eminenta.
3. Obieg tranzakcyjny i dochodowy pieniadza
Pieniadz powinien zaspokajac potrzeby tranzakcyjne i potrzeby dochodowe w gospodarce narodowej.
Obieg tranzakcyjny jest to obieg który umozliwia od strony finansowej przesuwanie produktów od producenta (poprzez wszystkie stadia przyblizenie owego produktu) do konsumenta = producent-hurtownik-detalista-klient).
Obieg dochodowy (obrót dochodowy) polega na:
- z jednej strony wyplatach na rzecz konsumentów i inwestorów
- z drugiej strony na ponoszeniu wydatków przez konsumentów i inwestorów (jest to wydatek natury konsumpcyjnej-inwestycyjnej).
Gdy ilosc pieniadza tranzakcyjnego (w gospodarce-constans) ? -regres
? - progres
Ops
= Dk
Pt = Pt
Dk obsluguje obrót dochodowy (pieniadz tranzakcyjny) musi bowiem byc zabezpieczenie w towarze (musi byc towar aby dokonac wydatku dochodowego).
4 Ksztaltowanie podazy pieniadza w Polsce.
Bank Centralny ksztaltujac podaz pieniadza kieruje sie wybrana przez siebie (jedynie sluszna) doktryna ekonomiczna. Obecnie obowiazujaca w Polsce jest doktryna neoliberalna, na gruncie pieniadza mozna ja sprowadzic do tego, ze pieniadz powinien byc neutralny, tzn. nie wplywac samoistnie na relacje popyt/podaz albowiem mechanizm rynkowy jest optymalnym mechanizmem samoregulacji i nie wolno mu przeszkadzac (niewidzialna reka rynku).
Milton Friedman=> pieniadz neutralny jest wówczas gdy relacja miedzy przyrostem PKB w cenach nominalnych do przyrostu podazy pieniadza jak 1 do 1.1, owe 0.1 oznacza zwolnienie rotacji i odlozy sie jako niewydatkowy dochód.
PKB 2,000 ? 20%
podaz 600 ? 22%
PKB 2,400
podaz 732
W Polskiej praktyce zalozenia te sa zmodyfikowane:
przyrost PKB do podazy = 1:1
w naszym przypadku:
PKB 2,400
podaz 720
Ta relacja 1:1 obowiazuje w Polsce od 1991 roku. Poprzednio tempo wzrostu podazy pieniadza bylo znacznie wolniejsze od tempa przyrostu PKB - odczerpywanie nadwyzek pieniadza). U podstaw tej teorii lezy ilosciowa formula pieniadza Fischera
M x V = P x T
M-(money) pieniadz,
V-szybkosc krazenia
P-(price) ceny
T-fizyczny wolumen produkcji
Ten wzór zasadza sie na zalozeniu ze:
1.strona aktywna jest strona lewa równania (M,V)
2.ta lewa strona okresla wartosc iloczynu prawej strony
W lewej stronie aktywnym czynnikiem jest M, uwaza sie, ze V jest wzglednie stabilne - w Polsce 3.3-3.6 razy w skali roku (obraca sie). V jest niezmienne bo gospodarka charakteryzuje sie wzgledna stabilizacja musialoby dojsc do nieprzewidzianych perturbacji by V uleglo zmianie. W równaniu tym podkresla sie lewa strone (lewa strona okresla poziom strony prawej). Nasza gospodarka jest gospodarka stanu wyjatkowego (pionierski sposób przebywania drogi od gospodarki nakazowo-rozdzielczej od rynkowej), brak w pelni wyksztalconej infrastruktury rynkowej, socjalistyczne poczucie swiadomosci.
Reakcja na zmiane MV po stronie PT jest specyficzna (nietypowa). Jezeli nastepuje spadek wartosci iloczynu MV to nastepuje takze spadek PT w tym samym stopniu, ale na ogól P rosnie a T spada bardziej niz proporcjonalnie. ( W odniesieniu do polityki pienieznej polega to na tym, ze ograniczenie podazy pieniadza prowadzi jednoczesnie do wzrostu P i nieproporcjonalnie wysokiego spadku T)
M x V = ? P x T ?
P rosnie z dwóch przyczyn:
Spadek produkcji oznacza wzrost kosztów stalych na jednostke produkcji a jednoczesnie systematyczne uwalnianie pewnych cen (np.nosnikow energii) - urealniania ich wartosc do poziomu cen swiatowych - jest czynnikiem (wzrostu) ? P.
W odwrotnej sytuacji wystepuje takze specyfika wbrew ogólnej regule. Regula bowiem jest taka, ze skoro sa wolne czynniki produkcji (bezrobocie, niewykorzystany park maszynowy, rezerwy dewizowe) to mozna przypuszczac, ze na zwiekszony ? popyt odpowie ? podaz o strukturze odpowiadajacej popytowi. Nasza gospodarka uksztaltowala sie w systemie nakazowo rozdzielczym nie pod "rynek" lecz pod "plany". Latwo by wzrosla np. produkcja przemyslu zbrojeniowego, ale na to nie ma popytu, natomiast dosc trudno rosla by produkcja artykulów spozywczych.
V. OCENA POLITYKI MONETARNEJ BANKU CENTRALNEGO
Sa dwie szkoly spierajacych sie: aprobujaca i nieaprobujaca polityke monetarna
1.Szkola aprobujaca polityke monetarna Banku Centralnego
Stwierdza iz polityka jest wlasciwie prowadzona, poniewaz istnieje conajmniej równowaga miedzy popytem a podaza pieniadza co wiecej z roku na rok prognozowana podaz pieniadza jest nizsza od realnie wystepujacej. Czynnikiem równowazacym popyt z podaza na pieniadz jest cena pieniadza czyli procent (bankowy) od kredytu. Procent ten okreslany jest jako realny tzn. jest on wyzszy od przewidywanej stopy inflacji.
To ze zatory platnicze ksztaltuja sie na wysokim poziomie (1/3 PKB) jest rezultatem niewlasciwego funkcjonowania systemu rozliczen bankowych (brak zainteresowania banków tym systemem rozliczen, relatywnie nadal nikly postep prywatyzacyjny, trudna sytuacja budzetowa (zadluzenie szkól, sluzby zdrowia)) - jest to wiec wina nie Banku Centralnego tylko zlego funkcjonowanie gospodarki w okresie transformacji.
2.Szkola nieaprobujaca polityke monetarna
Gdyby abstrachowac od 2 pierwszych lat transformacji to niezaspokojone w gospodarce narodowej sa potrzeby tranzakcyjne i dochodowe. Prawda jest równowaga popytu i podazy, ale to wcale nie oznacza ze jest zaspokojone zapotrzebowanie na pieniadz. Dowodza tego ogromne zatory platnicze. Trzeba odróznic popyt na pieniadz od zapotrzebowania na pieniadz. (podaz na leki jest obecnie zaspokojona, ale popyt nie bo sa za drogie. O równowadze miedzy popytem i podaza decyduje cena. Cena gasi popyt na kredyt).
Krytycy polityki NBP twierdza, ze w tej polityce nie uwzglednia sie korzystnych zmian zwiazanych z transformacja gospodarcza, zmian systemowych oraz nieprawidlowosci.
Do zmian korzystnych wzmagajacych zapotrzebowanie na pieniadz nalezy:
1. gigantyczny wzrost podmiotów gospodarczych , prowadzacych dzialalnosc na wlasny rachunek, a to wzmaga zapotrzebowanie na pieniadz tranzakcyjny,
2. ogromny wzrost obrotów w handlu zagranicznym (kiedys 4-6 teraz 16mld), a handel zagraniczny wymaga ogromnych kredytów (patrz kredyty),
3. pojawienie sie nowych rynków i dynamiczny rozwój dotad istniejacych (nowe rynki to: rynek papierów wartosciowych, legalny krajowy obrót dewizowy),
4. wzrost handlu nieruchomosciami (ziemia na cele rekreacyjne),
5. dynamiczny rozwój rynku uslug zdrowotnych, socjalnych,
6. zmiany systemowe to miedzy innymi podatek dochodowy od osób fizycznych, ubruttowienie plac, wprowadzenie VAT-u
Nieprawidlowosci w funkcjonowaniu gospodarki to:
1. szara strefa, która niezaleznie od ocen moralnych, umiejetnie wysysa pieniadz z obrotów legalnych,
2. polozenie nacisku nawet wbrew prawu na rozliczenie gotówkowe
Zwolennicy pogladu 1 twierdza, ze obnizenie inflacji spowoduje obnizenie realnej stopy procentowej i udostepni kredyt w szerszym zakresie.
VI ROLA I INSTRUMENTY BANKU CENTRALNEGO W REGULOWANIU PODAzY PIENIaDZA.
1.Bank Centralny ma wylaczne prawo emisji pieniadza gotówkowego obok tego emituje pieniadz bezgotówkowy. Jest jednym z banków dewizowych. Ma uprawnienia do okreslenia zasad ksztaltowania kursu dewizowego.
-udziela kredytu refinansowego budzetowi panstwa,
-prowadzi rachunki budzetu panstwa,
-sprawuje nadzór bankowy nad wszystkimi bankami w zwiazku z tym udziela licencji na dzialalnosc bankowa,
-opracowuje i przedstawia parlamentowi do uchwalenia uchwale o zalozeniach polityki monetarnej,
-jest wyposazony w zespól instrumentów do ksztaltowania podazy pieniadza i regulowania w tym zakresie dzialalnosci banków depozytowo-kredytowych.
2. Wyrózniamy instrumenty:
1.kwantytatywne (ilosciowe), limity i pulapy zadluzenia,
limit - nieprzekraczalna kwota przyznania kredytu w ukladzie (przekroju) sektora wlasnosci, dzialowo-branzowym, konkretnego przedsiebiorstwa,
pulap - to dopuszczalna kwota zadluzenia (np. 50% majatku obrotowego).
Te formy sa dosc prymitywne i obecnie nie stosowane. Narzedziami posrednimi sa:
2.kwalitatywne (jakosciowe).
1.stopa procentowa Banku Centralnego, w Polsce stopa procentowa jest ustalona przez Bank Centralny w sposób arbitralny. Jedyna wytyczna jest to, ze stopa procentowa powinna byc wyzsza od stopy inflacji i w zwiazku z tym ta stopa nazywa sie realna (bo jest wyzsza od inflacji).
Zmiana stopy procentowej przez Bank Centralny w warunkach Polskich dziala raczej psychologicznie na Banki niz ekonomicznie, poniewaz udzial kredytów refinansowych (skoncentrowanych na pewnych dziedzinach) nie przekracza 15% podazy kredytu.
Wzrost stopy procentowej
-ogranicza popyt na kredyt,
-stymuluje oszczednosci w systemie bankowym.
Obnizka stopy procentowej
-wzrost popytu na kredyt,
-spadek zainteresowanie oszczednosciami.
O ile podniesienie stopy procentowej moze hamowac inflacje dochodowa o tyle pobudza inflacje kosztowa.
W Polsce (BC) udzielane sa 3 rodzaje kredytów:
-kredyt refinansowy dla budzetu panstwa,
-kredyt lombardowy dla banków (jest to kredyt udzielany glównie (nie zawsze) pod zastaw papierów wartosciowych),
-kredyt redyskontowy (zwiazany z dyskontem weksli)
Oprocentowanie: najwyzej refinansowy, najnizej redyskontowy.
DYGRESJA:To wszystko nie musi sie spelniac w praktyce. W normalnej gospodarce zwyzka stopy procentowej, aby zmniejszyc koniunkture nie musi przyniesc spodziewanych rezultatów, bo zyski rosna tez. Niska stopa procentowa w warunkach recesji wcale nie zawsze musi pobudzic zainteresowania kredytem.
W Polsce stopa procentowa dziala praktycznie jednokierunkowo-drastycznie ogranicza zainteresowanie kredytem ze strony sektora gospodarczego.
Dodatkowo sprawe komplikuje budzet, który chetnie placi wysoki procent i w ten sposób sprzyja wysokiemu oprocentowaniu i zabiera czesc puli kredytu.
2.poziom przyznanych kredytów (dla budzetu panstwa, dla banków), Niektórzy autorzy uwazaja, ze takiego instrumentu nie ma, poniewaz poziom ten jest pochodna stopy procentowej. Jest tak napewno w skali calej gospodarki narodowej, nieco inaczej jest w odniesieniu do konkretnych kredytobiorców.
3.operowanie systemami rezerw, Sposób regulacji podazy pieniadza skopiowany z USA, polega na tym, ze B.C. zobowiazuje banki depozytowo-kredytowe do odprowadzenia na nieoprocentowany rachunek w B.C. czesci wkladów a'vista i wkladów terminowych.
Podwyzszenie tej normy ogranicza mozliwosci kredytowe banków depozytowo-kredytowych.
Obnizenie tej normy zwieksza owe mozliwosci i jednoczesnie ma to wplyw na stope procentowa, poniewaz bank placi od calosci wkladu, ale wykorzystuje tylko czesc.
(dygresja - obecnie rezerwa od a'vista = 20%, terminowe 10%, dewizy 1%)
4.operacje otwartego rynku (open-market) Zapozyczone z WB. Polegaja na :
-sprzedazy lub zakupie przez B.C. papierów wartosciowych,
przy zakupie - ? sie podaz pieniadza,
przy sprzedazy - ? sie podaz pieniadza (wplywaja pieniadze do banku)
W Polsce te operacje prowadzone sa w obrocie miedzybankowym papierami wartosciowymi Skarbu Panstwa.
3.Ogólna charakterystyka banków depozytowo kredytowych w polsce
Banki w Polsce zrzeszone sa w zwiazku banków. Rozliczenia miedzybankowe na zasadzie obowiazku prowadzone sa przez KIR S.A. (Krajowa Izba Rozrachunkowa). W Polsce jest ponad 100 banków, w tym ponad 50 ma uprawnienia dewizowe. Obok tego jest okolo 1,500 B.S., S.O.P. (Banki spoleczne, Spol. Oszcz. Pozyczkowe) glównie na terenie prowincji, z tego 500 chyli sie ku upadkowi.
Wyrózniamy:
Banki Uniwersalne (ogólny trend do uniwersalizacji w okresie transformacji),
Banki wyspecjalizowane np.: w handlu zagranicznym (Bank Handlowy, BRE)
w zakresie inwestycji (Bank Inwestycyjny) -BGZ (to tez centrala dla BS).
VII RYNEK FINANSOWY
1.Rynek sklada sie z trzech segmentów:
1.z rynku towarów i uslug,
2.z rynku zasobów pracy,
3.z rynku finansowego.
Podmiotami uczestniczacymi sa
-Skarb Panstwa reprezentowany glównie przez budzet panstwa, jednostki samorzadu terytorialnego,
-banki,
-instytucje ubezpieczeniowe w tym tzw. fundusze emerytalne, przedsiebiorstwa,
-fundusze zbiorowego inwestowania (Pioneer) i instytucje, które gromadza pieniadze drobnych ciulaczy lub tych którzy nie chca bezposrednio prowadzic transakcji finansowych,
-ludnosc
-ludnosc zagranica - to pewien surogat, w którym wystepuja zagraniczne podmioty wymienione faktycznie jako podmiot, krajowe.
Charakterystyczna cecha rynku finansowego jest to, ze wlasciwie usytuowanie kazdego podmiotu (uczestnika) nie jest dane raz na zawsze. Na rynku finansowym wystepuja te segmenty które sa wobec siebie wyodrebnione nie ostro (zazebiaja sie):
-rynek pieniezny,
-dewizowy,
-kapitalowy,
-papierów wartosciowych.
Na rynku finansowym wystepuja:
-walory finansowe w postaci:
a)zmaterializowanej (gotówka)
b)zdematerializowanej (srodki bezgotówkowe, akcje w domu maklerskim)
Dematerializacja stale postepuje bo walory finansowe zdematerializowane sa zawsze tansze w produkcji oraz wzrasta bezpieczenstwo.
Uwaga: jest to sprzeczne z definicja finansów bo finanse to pieniadz realny
-nierzeczywiste (wyobrazone), sa to tzw. kontrakty futures - transakcja ta polega na obstawieniu pewnych wielkosci,które moga ale nie musza zaistniec w przyszlosci.
-rzeczywiste walory (realne)
Walory finansowe to:
1.pieniadz
krajowy
zagraniczny
i jego surogaty np. czeki
2.wierzytelnosci pieniezne:
krótkoterminowe:
a)weksle handlowe i finansowe,
b)bony skarbowe, krótkoterminowy skrypt dluzny - weksel finansowy, budzetu panstwa ( ma na celu sfinansowac przejsciowe trudnosci budzetu panstwa, okres zadluzenia, kilka, kilkanascie tygodni do 1 roku), procent pochodzi z dyskonta tzn. ze cena emisyjna jest nizsza od ceny nominalnej (wykupu)
c)certyfikaty bankowe, funkcjonuja w róznej postaci jako równowartosc wplaconej lokaty do banku (sa przewaznie na okaziciela),
d)krótkoterminowy kredyt bankowy,
e)KWIT, (commercial paper) papier handlowy, nowy instrument na naszym rynku, nazywa sie Komercyjny Weksel Inwestycji Terminowych (KWIT) wypuszczaja go nasze przedsiebiorstwa (Pepsico, Lever, Autopoland) poprzez bank który zajmuje sie technicznym rozpowadzeniem kwitów. Przedsiebiorstwo sklada w Banku weksel globalny na cala pozyczke. Weksel ten moze byc poreczony przez ten lub inny bank. KWIT-y sa krótkoterminowym (do 6 miesiecy) instrumentem finansowym dla przedsiebiorstwa maja ta zalete ze:
1.sa tansze od kredytu,
2.nabywca kwitu w przeciwienstwie do banku nie moze interweniowac w gospodarke finansowa przedsiebiorstwa.
Dla nabywcy kwitu korzyscia jest wyzsze oprocentowanie niz wkladu terminowego. KWIT jest na okaziciela i mozna go odstapic osobie trzeciej.
dlugoterminowe (srednio):
a)pozyczki bankowe,
b)obligacje,
c)zastawy hipoteczne,
d)tytuly wlasnosci (udzialy, akcje)
2.Rynek finansowy i jego elementy
I. Rynek pieniezny - rynek krótkoterminowych operacji finansowych (do 1 roku-weksle do 3 miesiecy), w szczególnosci na rynku tym wystepuja:
-krótkoterminowy kredyt bankowy na dzialalnosc biezaca,
-kredyty handlowe,
-weksle handlowe,
ale takze
-weksle finansowe w tym bon skarbowy (krótkoterminowy) - kilka do kilkunastu do 52 tygodni,
-weksel budzetowy (celem jego jest zharmonizowanie w czasie wydatków z dochodami)
Bon skarbowy - ma nizsza cene emisyjna od ceny nominalnej. Wykup po cenie nominalnej.
Certyfikaty bankowe - (bony lokacyjne) - KWIT-y
Komercyjny weksel inwestycji terminowej - nowy instrument na rynku pienieznym. Korzystne dla przedsiebiorstwa bo:
1.nizsze oprocentowanie,
2.nabywca nie interweniuje w dzialalnosc przedsiebiorstw,
3.wyzszy procent niz wkladu,
4.okres zadluzenia 3-12 miesiecy
Emisji dokonuje bank pelnomocnik, moze byc gwarantowana przez bank lub inne banki. Przedsiebiorstwo (emitent) sklada zobowiazanie (weksel globalny) na wykup.
Na rynku tym uczestnicza podmioty jak w punkcie 1- ich pozycja na rynku nie jest trwale ustalona.
II Rynek dewizowy - poddany reglamentacji prawa dewizowego. Reglamentacja to moze byc bardziej rygorystyczna lub mniej rygorystyczna (liberalna). Polityka dewizowa jest tym bardziej liberalna im bardziej bogaty jest kraj.
Obroty na rynku dewizowym wynikaja z:
1.handlu zagranicznego (platnosci, kredyty, ubezpieczenia, gwarancje),
2.uslug (miedzynarodowych),
3.turystyki
4.transferów pienieznych (renty, alimenty),
5.tansferów kapitalów
6.transferów zysków
O ile rynek pieniezny ma charakter rynku biezacego (nieinwestycyjnego) o tyle rynek dewizowy jest rynkiem biezacym i inwestycyjnym
Podmiotem funkcjonowania rynku sa waluty obce (a wiec pieniadz zagraniczny w pelnej wymienialnosci oraz surogaty pieniadza zagranicznego, weksle zagraniczne, czeki itp.
Podmioty tak jak w punkcie 1 ale w zaleznosci od zamoznosci.
III Rynek kapitalowy ma on charakter inwestycyjny, pozyczkowy
Wystepuja na tym rynku:
-bankowe kredyty srednio i dlugoterminowe
-obligacje,( moga wystepowac inne np. zestawy hipoteczne.)
Obligacje
dokument pozyczkowy o charakterze inwestycyjnym srednio lub dlugoterminowym
w dokumencie tym wystawca (emitent) zobowiazuje sie w okreslonym czasie wykupic obligacje (z reguly po cenie nominalnej) i zaplacic stosowny procent.
W literaturze twierdzi sie, ze obligacje to dokument pozyczkowy, który przynosi staly dochód zwany procentem. (Przy czestych skokach inflacji wystepuje procent zmienny).
Niekiedy emitent zobowiazuje sie do dodatkowych swiadczen w naturze (relikt gospodarki socjalistycznej).
Podmioty tak jak w punkcie 1. ale w zaleznosci od zamoznosci.
IV Rynek papierów wartosciowych - przedmiotem sa transakcje:
-obligacjami
-akcjami,
i innymi dokumentami (ADR, SDR, GDR)
Akcje - tytul wlasnosci przynoszacy zmienny dochód zwany dywidenta
Podmioty jak w punkcie 1 w zaleznosci od zamoznosci.
Ogól papierów wartosciowych mozna podzielic na:
1. zmaterializowane
2. zdematerializowane
z punktu powiazania ich z wlascicielem dzielimy na:
1. imienne (ograniczona mozliwosc zbywalnosci), imienne bo jakis przywilej lub emitent nie chce by dokument dostal sie w niepowolane rece),
2. na zlecenie (na osobe trzecia),
3. na okaziciela.
Ze wzgledu na osobe emitenta:
1. publiczne (panstwowe, samorzadowe) - traktowane jako pewne i nazywane uprzywilejowanymi, czesto nazywane sa pupilarnymi (od lac. pupilaris - sierocy). Nazwa wziela sie stad, ze papiery rzadowe sa pewne i mozna w nie inwestowac majatek niepelnoletnich. W krajach rozwinietych fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne takze inwestuja w papiery pupilarne.
2. prywatne
mozemy podzielic równiez na:
-przynoszace staly dochód (obligacje),
-zmienny dochód (akcje).
blizsza charakterystyka obligacji
od lac. obligate, moze wystepowac w formie:
-zmaterializowanej sklada sie z
-plaszcza (zawiera charakterystyke obligacji, nazwe emitenta, cel pozyczki, okres pozyczki, oprocentowanie, cene nominalna ( w tym wypadku jest to z reguly cena wykupu)
-arkusza kuponowego (sluzy do realizacji odsetek od obligacji) - wycinanie kuponów w celu wymiany ich na procent).
-zdematerializowanej - to zapis na koncie depozytowym w banku, domu maklerskim.
Oferta obligacyjna jest szeroka. W klasycznej formule obligacja przynosi dochód staly. Przy duzych skokach inflacyjnych wystepuje procent zmienny (wyzszy od przewidywanej stopy inflacji).
Obligacje indeksowe - staly procent, indeksacji natomiast ulega o stope inflacji podstawa naliczenia procentu (dlug).
Obligacje z warantem - (warantowa) rodzaj obligacji zamiennej, w których z góry okresla sie kurs akcji.
Obligacje z kuponem "0" (z dyskontem) sklada sie tylko z plaszcza, cena emisyjna jest nizsza od ceny nominalnej, zwrot po cenie nominalnej (inaczej obligacje z dyskontem).
Obligacje ratalne - kupuje sie je na raty, sa imienne (z reguly),
Obligacje premiowe - charakteryzuje sie tym iz procent sluzy jako podstawa do premii, co pewien czas losuje sie numery obligacji wedlug pewnych klas ( w 1 klasie najwyzej wystepuje wykup obligacji oraz duza premia, w ostatniej klasie nastepuje jedynie zwrot pozyczki bez procentu). Ci których numery obligacji nie zostaly wylosowane otrzymuja na koniec okresu pozyczkowego zwrot w postaci ceny nominalnej.
blizsza charakterystyka Akcji
AKCJE
actio lac. dzialac - papier wartosciowy stanowiacy tytul wlasnosci i przynoszacy dochód zmienny w postaci dywidendy.
Wyrózniamy akcje:
-zwykle, daje 1 glos na walnym zgromadzeniu i prawo do dywidenty, która jest zmienna bo zalezy od osiagnietego zysku i decyzji walnego zgromadzenia, z reguly na okaziciela, zbywalna
-uprzywilejowane, z reguly imienne, o ograniczonych prawach zbywania, przywileje sa rózne i wystepuja rozdzielnie (mozna miec tylko 1 przywilej).
Rodzaje przywilejów:
1. stala dywidenda, odmiana tej akcji jest akcja kumulatywne - przy tej akcji nastepuje wyplata dywidendy nawet wtedy gdy spólka ponosi strate.
Przywilej ten jest iluzoryczny bo dywidenta skalkulowana jest na niskim poziomie,.
Akcja ta jest pozbawiona (z reguly) prawa glosu stanowiacego na walnym zgromadzeniu.
2. przywilej iloscia glosów w zaleznosci od statutu (2-5 glosów),
3. pierwszenstwo kupna po nizszej niz emisyjna cenie nowej emisji akcji,
4. pierwszenstwo w odzyskaniu kapitalu jesli spólka podlega likwidacji
Wiekszosc akcji funkcjonuje w postaci zdematerializowanej na rachunkach depozytowych.
VIII CECHY I OBROTY PAPIERAMI WARTOsCIOWYMI
obrót pierwotny
(rynek pierwotny) to emisja papieru wartosciowego - wprowadzenie na rynek
obrót wtórny
(rynek wtórny) - dalsze transakcje w tym gieldowe
wyrózniamy
cene nominalna
-jesli papier jest zmaterializowany jest na nim umieszczona, jesli jest zdematerializowany, mozna uzyskac informacje co do ceny nominalnej,
-przy obligacjach cena nominalna jest z reguly cena zwrotu pozyczki (wyj. indeksowane ? o stope inflacji)
-przy akcjach cena nominalna akcji stanowi ulamek ("cegielke" kapitalu akcyjnego, sluzy on do repartycji (podzialu) dywidenty.
cena emisyjna
-to cena wprowadzenia papieru wartosciowego na rynek. Moze niekiedy przybrac forme ceny przetargowej,
-jest z reguly wyzsza od nominalnej (oprócz z kuponem "0"). Wynika to z przeslanki szczególowej dotyczy krajów postsocjalistycznych (niska podaz papierów wartosciowych). Przeslanki natury ogólnej jest tzw. goodwill czyli wartosc niematerialna ale firmy (np. 10% obrotu firmy)
Dzieki kapitalowi akcyjnemu mozemy dysponowac wiekszym majatkiem niz wynosi wartosc kapitalu akcyjnego.

kapital akcyjny ? kapital wlasny
majatek kapital zapasowy
kapital obcy
Róznica ( przy akcjach) miedzy cena emisyjna a nominalna sluzy sfinansowaniu kosztów emisja a pozostalosc zasila kapital zapasowy.
cena rynkowa
wtórny obrót - swobodnie waha sie wokól popytu, podazy
dygresja
Ogólny mechanizm funkcjonowania rynku finansowego.
Transakcje na rynku finansowym odbywaja sie wg zasady popyt-podaz. Relacje popyt-podaz wyznaczaja cene transakcji zwanej procentem od kredytu. W wielu przypadkach panstwo interweniuje na rynku finansowym. Interwencje te polegaja glównie na zmianie stopy oprocentowania Banku Centralnego oraz kredytu refinansowanego oraz poprzez polityke kursowa w zakresie dewiz, a takze polityke otwartego rynku.
I FINANSE I ICH FUNKCJE 1
II. KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH. 6
III. KREDYT I JEGO FUNKCJE 7
IV. SYSTEM FINANSOWY I JEGO OGNIWA 11
V. SKRóTOWA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU BANKOWEGO 12
V. OCENA POLITYKI MONETARNEJ BANKU CENTRALNEGO 15
VI ROLA I INSTRUMENTY BANKU CENTRALNEGO W REGULOWANIU PODAzY PIENIaDZA. 16
VII RYNEK FINANSOWY 18
VIII CECHY I OBROTY PAPIERAMI WARTOsCIOWYMI 24