Koncepcja szkoły środowiskowej

Koncepcja szkoły środowiskowej
Instytucją pełniącą pierwszoplanową rolę w procesie wychowania integralnego jest dobrze funkcjonująca szkoła środowiskowa (otwarta). Termin ten niemal przez wszystkich autorów jest jednoznacznie definiowany. Wg K.Czajkowskiego, J. Mikulskiego, M. Winiarskiego i J. Wołczyka szkoła środowiskowa to placówka dydaktyczno-wychowawcza, która: przyjęła na siebie rolę inspiratora i koordynatora wszelkich poczynań i oddziaływań środowiska wychowawczego, współdziałała z organizacjami młodzieżowymi i społecznymi, współpracuje z zakładami pracy, placówkami kulturalnymi, stosując odpowiednie formy działania organizuje dzieciom i młodzieży czas wolny, umożliwia kształtowanie zainteresowań i uzdolnień, integruje cały czas na terenie środowiska lokalnego.
Szkoła, aby mogła być nazywana środowiskową lub otwartą powinna spełnić określone warunki. Tzn. proces dydaktyczny powinien być oparty na doświadczeniach społecznych dzieci i młodzieży. Należy: realizować poszerzoną funkcję opiekuńczo-wychowawczą, wyrównywać braki spowodowane opóźnieniami w rozwoju psychofizycznym, kompensować braki funkcjonalne środowiska rodzinnego, organizować czas wolny dla dzieci i młodzieży, optymalnie powiązać szkołę ze środowiskiem lokalnym oraz przyjąć wiodącą rolę w organizowaniu środowiska wychowawczego w rejonie zamieszkania.
Zdaniem J. Mikulskiego celem szkoły środowiskowej jest integrowanie w działalność wychowawczą wszystkich instytucji i organizacji społecznych w środowisku lokalnym.
Organizowanie przez szkołę środowiska pozaszkolnego polega na:
•stworzeniu odpowiednich warunków do pożytecznego spędzania czasu wolnego na terenie szkoły nie tylko dla uczniów , ale i dla młodzieży pozaszkolnej i dorosłych, udostępnienie boisk, sal gimnastycznych, gabinetów, bibliotek i uczelni;
•zapewnieniu dzieciom należytej opieki w zakresie dożywiania, odrabiania prac domowych i odpoczynku;
•doprowadzeniu przez właściwą inspirację grup rówieśniczych do współgospodarowania osiedlem;
•utworzeniu na terenie osiedla placu gier i zabaw;
•zachęceniu wszystkich, którzy pragną podjąć pracę wychowawczą w miejscowości zamieszkania i udzieleniu im pomocy w prowadzeniu zajęć kulturalno-oświatowych, związanych z podjętą służbą społeczną;
•urządzaniu różnorodnych imprez w miejscu zamieszkania;
•stworzeniu warunków umożliwiających sprawowanie kontroli wychowawczej w osiedlu
J. Mikulski wyróżnił trzy typy szkół środowiskowych, świadczące o stopniu zaangażowania w pracy środowiskowej.
1) Szkoła środowiskowa realizująca program minimum. Jest to szkoła, która bierze udział w pracy wychowawczej organizowanej przez instytucje społeczne. Obszar działania wychowawczego znajduje się pod wpływem innego modelu organizowania środowiska , którym jest placówka wychowania pozaszkolnego, np. dom kultury. Szkoła chętnie nawiązuje kontakty ze środowiskiem. Udostępnia swój teren dla jego potrzeb, głównie jednak spełnia swoją podstawową funkcję opiekuńczą albo rozwija szerzej nurt pracy kulturalno-oświatowej.
2) Szkoła środowiskowa realizująca program umiarkowany. Dostrzega ona potrzebę wiązania prac pozalekcyjnych, działanie kół zainteresowań oraz organizacji młodzieżowych z pracą instytucji wychowania pozaszkolnego. Szkoła taka sprawuje albo tylko funkcję opiekuńczą, albo rozwija szerzej nurt pracy kulturalno-oświatowej.
3) Szkoła środowiskowa realizująca program maksimum. Jest to placówka podejmująca różnorodną działalność wychowawczą i ingerującą daleko w sprawy środowiska. Swoim zasięgiem obejmuje wszystkie dzieci, młodzież i dorosłych osiedla; jest głównym organizatorem środowiska wychowawczego w miejscu zamieszkania. Pozwala to na roztoczenie szerszej kontroli nad szkołą przez czynniki społeczne. Program maksymalistycznej szkoły środowiskowej , oprócz zagadnień dotyczących opieki nad dzieckiem obejmuje działania profilaktyczne, zwłaszcza w stosunku do młodzieży pozaszkolnej oraz organizowanie zajęć w czasie wolnym dzieci i młodzieży.
W pracy wychowawczej prowadzonej w środowiskach lokalnych występują znaczne różnice, a praca szkoły w środowisku podlega procesom decentralizacji, tzn. nie można ujednolicić programów szkół środowiskowych, a tym samym narzucić go wszystkim szkołom. Co najwyżej można to zrobić w stosunku do szkół środowiskowych realizujących program minimum lub umiarkowany.
Z uwagi na zmieniające się na przestrzeni lat ujmowanie i rozumienie funkcji opiekuńczej szkoły środowiskowej oraz ze względu na zmieniające się poglądy -Franciszek Kowalewski prezentuje odmienne spojrzenie na opiekę szkoły środowiskowej. Autor uważa, że obecnej szkole środowiskowej nie powinno się przypisywać funkcji opiekuńczej w tradycyjnym rozumieniu, lecz jej podstawowe, tj. dydaktyczno-wychowawcze funkcjonowanie powinno być opiekuńczo zwaloryzowane. Zgadzając się z ową koncepcją, przyjmuję jego punkt widzenia na opiekę w szkole środowiskowej, ponieważ celem tej szkoły jest stworzenie dzieciom możliwie najlepszych warunków, w których ich rozwój będzie przebiegał w zgodzie z naturalnymi prawami wzrostu oraz porządkiem i w którym naturalna wrażliwość dziecka znajdzie przyjazny klimat, by się rozwinąć w jednostkę godną, cenną i naturalnie wartościową. Wg niego szkoła środowiskowa opiekuńczo zwaloryzowana określana jako szkoła ekologiczna. Termin ekologia użyty jest w znaczeniu pierwotnym jako szeroko pojętej przyrody. W tym znaczeniu pojęcie ekologiczne rozpatruje szkołę środowiskową jako środowisko życia społeczności szkolnej. Szkoły środowiskowe mogą przybierać różne struktury organizacyjne i formy realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego.
Koncepcja szkoły przełamującej tradycyjny izolacjonizm, otwartej, odpowiadającej potrzebom rozwoju kultury i społeczeństwa, rozwijana jest obecnie w różnorodnych projektach i wariantach. W zakresie studiów wyższych nową koncepcję kształcenia usiłuje realizować eksperyment londyński, tzw. Uniwersytet otwarty. Jak określa Janusz Tymowski ma on być „ wyższą uczelnią o niepełnym wymiarze, na której uzyskiwało by się stopnie naukowe drogą korespondencyjną, wspomaganą audycjami radiowo-telewizyjnymi”. Jest to więc uczelnia usiłująca opierać proces dydaktyczny na wykorzystywaniu w szerokiej mierze technicznych środków przekazu. Uczelnia ta dąży również do zaspokajania szczególnych potrzeb społecznych. Uniwersytet otwarty stając się uczelnią dostępną dla wszystkich organizuje zarówno systematyczne studia, jak i kursy uzupełniania wiedzy i unowocześniania kwalifikacji.
Także w systemie wychowawczo-oświatowym dla dzieci i młodzieży formułowane są różne koncepcje szkoły otwartej, a jedną z najbardziej śmiałych i wszechstronnych jest szkoła otwarta (ecole ouverte) w Grenoble, powstała w nowo utworzonej dzielnicy mieszkaniowej. Szkoła ta ma zaspokajać potrzeby oświatowe i wychowawcze całej dzielnicy (ok. 10 tys. Mieszkańców). Obejmuje: przedszkole, szkołę podstawową oraz placówkę oświatowo-kulturalną i socjalna dla ludności dorosłej.
Szczególnie jednak perspektywy powiązań szkoły ze środowiskiem stwarza współcześnie realizowana koncepcja zbiorczych szkół gminnych. Szkoła gminna ma stanowić edukacyjne centrum dla całej gminy.
Szkoła powinna być terenem wszechstronnej aktywności uczniów, wykraczającej daleko poza czynności lekcyjne, jednocześnie powinna tworzyć dogodne warunki dla rozwoju samodzielności, a także indywidualnych zamiłowań i uzdolnień każdego .


















Bibliografia:
1. R. Wroczyński : „ Pedagogika społeczna „
2. R. Woźniak : „ Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych „
3. S. Kowalski : „ Socjologia wychowania w zarysie „