Układ pokarmowy człowieka
UKŁAD POKARMOWY CZŁOWIEKA
Gruczoły, których wydzieliny uchodzą do światła przewodu pokarmowego: ślinianki, wątroba, trzustka.
Ślina zawiera a-amylazę – enzym hydrolizujący wiązania glikozydowe typu µ w cukrach.
ŻOŁĄDEK
Pepsyna – enzym proteolitycznym (rozkładający białka) – endopeptydaza; wydzielana w postaci proenzymu uaktywnianego w niskim pH.
Podpuszczka – występuje tylko u młodych ssaków (pH 6 do 6,5); ścinanie białka mleka kazeiny w parakazeinę łączącą się z jonami wapnia i wytrącająca się z roztworu.
Kwas solny – produkowany przez komórki okładzinowe.
Skurcze perystaltyczne – mieszanie i przesuwanie treści pokarmowej.
Śluz – rola ochronna.
DWUNASTNICA
Sok jelitowy – produkowany przez gruczoły dwunastnice i jelita cienkiego; zawiera enzymy trawienne i enterokinazę (uaktywnienie proteolitycznych enzymów trzustki).
Sok trzustkowy – wytwarzany przez trzustkę; woda 98%, enzymy i związki jonowe.
Żółć – produkowany przez wątrobę; woda 93%, substancje stałe (sole kwasów żółciowych , fosfolipidy i cholesterol); emulgowanie tłuszczów.
ENZYMY TRZUSTKI:
µ-amylazy – hydrolizują wiązania µ-glikozydowe w polisacharydach.
Endoppeptazy (trypsyna, chymotrypsyna) wydzielane w formie nieczynnych proenzymów (trypsynogen i chymotrypsynogen) doprowadzają do rozpadu dużych cząsteczek białka na mniejsze.
Egzopeptydazy (karboksypeptydaza, aminopeptydaza) wydzielane w formie nieczynnych proenzymów odczepiają od peptydów dwu- i trójpeptydy.
Lipazy – wydzielane w postaci czynnej; hydrolizują wiązania estrowe.
Emulgacja – rozpraszanie drobin tłuszczu przez kwasy żółciowe, które wykazują jednoczesne powinowactwo do wody i tłuszczów.
Nukleazy – hydrolizują wiązania fosfo-diestrowe pomiędzy nukleotydami w kwasach nukleinowych.
JELITO CIENKIE
Wydzielanie soku jelitowego (3-6 litrów na dobę) – enzymy trawienne; ostateczny rozkład substancji pokarmowych.
Rozkład przez enzymy proteolityczne dwu- i trójpeptydów na pojedyńcze aminokwasy.
Disacharazy – hydroliza dwucukrowców do monosacharydów.
Mleczko pokarmowe – końcowy produkt działania enzymów trawiennych. Zawiera wodną mieszaninę jednocukrów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów i nukleotydów oraz substancji mineralnych.
Wchłanianie monomerów do krwioobiegu (żyła wrotna oraz naczynia limfatyczne). Zwiększenie powierzchni wchłaniania – fałdy okrężne; kosmki jelitowe; mikrokosmki komórek nabłonka jednowarstwowego tworzące rąbek oskórkowy.
Pory komórek nabłonkowych jelita cienkiego – dyfuzja „mniejszych” jonów (Na+) oraz przechodzenie wody.
Wchłanianie przez komórki nabłonkowe produkty lipolizy są w nich ponownie składane w tłuszcze (resynteza). Zostają otoczone wraz z fosfolipidami i cholesterolem cienką warstwą białek (powstanie chylomikronów) i uwolnione do naczyń limfatycznych.
„Większe” jony – dyfuzja wspomagana lub transport aktywny.
Monosacharydy i aminokwasy – żyłą wrotną do wątroby.
JELITO GRUBE
Oddzielone od cienkiego zastawką krętniczo-kątniczą.
Gruczoły jelita grubego – produkcja śluzu.
Wchłanianie – jonów, witamin, aminokwasów wraz z wodą (resorpcja wody).
TRAWIENIE U PRZEŻUWACZY
1. Przeżuwanie pokarmu w jamie gębowej.
2. Połknięcie do żwacza.
3. Mieszanie z treścią przedżołądka (symbionty).
4. Odłykanie i ponowne przeżuwanie, mieszanie ze śliną i połykanie.
5. Do czepca przechodzą cząstki bardziej rozdrobnione.
6. Księgi – zahamowanie trawienia; odciskanie treści: płynna do trawieńca; stała do czepca (funkcja filtracyjna).
7. Rozłożone polisacharydy (na kwasy tłuszczowe) wchłaniane w żwaczu i czepcu do krwi.
WĄTROBA I JEJ FUNKCJE
1. Metabolizm węglowodanów.
2. Magazynowanie glikogenu (kondensacja cząsteczek glukozy – glikogeneza).
3. Równoważenie poziomu cukru we krwi.
4. Utlenianie kwasów tłuszczowych (b-oksydacja).
5. Zamiana nadwyżki cukrów na kwasy tłuszczowe lub tłuszcze.
6. Synteza fosfolipidów i cholesterolu.
7. Przeróbka cholesterolu na kwasy żółciowe.
8. Wyłapywanie ze krwi szkodliwych związków azotowych i poddawanie ich dezaminacji.
9. Synteza białek osocza krwi.
10. Produkcja żółci.
11. Usuwanie i neutralizowanie trucizn.
12. Magazynowanie witamin A, D, B12.
13. Granulocyty (występują w łącznotkankowym zrębie wątroby) wytwarzają heparynę (mukopolisacharyd) – przeciwdziałanie krzepnięciu krwi.
14. Główny generator ciepła.
OŚRODEK GŁODU I SYTOŚCI
Ośrodek pokarmowy (podwzgórze). Spadek poziomu cukru we krwi uaktywnia ośrodek głodu