Choroby przenoszone drogą płciową
Choroby weneryczne to tradycyjna nazwa niektórych chorób przenoszonych drogą kontaktów seksualnych. Obecnie choroby weneryczne zaliczane są do chorób przenoszonych drogą płciową [termin wprowadzony 1974 r. Przez WHO], obejmujących takie jednostki chorobowe jak: kiła, rzeżączka, rzęsistkowica, kłykciny kończyste, opryszczka (wywołana wirusem opryszczki typu II), nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, oraz wyjątkowo występujące w Polsce: wrzód weneryczny (wrzód miękki), ziarnica weneryczna pachwin, ziarniak pachwinowy. Do chorób przenoszonych drogą płciową zalicza się również niektóre choroby pasożytnicze jak: wszawicę łonową i świerzb oraz zakażenia drożdżakowate dolnych odcinków dróg moczowo-płciowych. Chorobą przenoszoną przez kontakty seksualne (lecz nie tylko) jest AIDS.
· Kiła zwana również syfiksem jest chorobą o przewlekłym przebiegu. Wywoływana jest przez krętki blade, atakujące wszystkie narządy. W zależności od sposobu zakażenia rozróżnia się kiłę nabytą i kiłę wrodzoną. W kile nabytej zakażenie następuje zwykle przez kontakt płciowy. Rozróżnia się kiłę wczesną (a w jej obrębie pierwotną i wtórną), trwającą 2-3 lata od momentu zakażenia i kiłę i kiłę późną trwającą od ok. 3 roku od zakażenia przez wiele lat. W kile pierwotnej po 2-3 tygodniach od kontaktu w miejscu wniknięcia krętków powstaje objaw pierwotny, zwykle w postaci niebolesnego, pozbawionego odczynu zapalnego owrzodzenia o twardej podstawie. Jednocześnie powiększeniu ulegają okoliczne węzły chłonne. Po upływie kolejnych 3 tygodni we krwi chorych stwierdzić można pozytywne odczyny serologiczne (odczynu VDRW, FTA-ABS). Około trzech tygodni później (ok. 9 tygodnia od zakażenia) zaczyna się okres kiły wtórnej, której towarzyszą następujące objawy: na skórze i błonie śluzowej pojawia się wysypka, powiększenie węzłów chłonnych przerzedzenie włosów, plamiste odbarwienie skóry, chrypka. Po ok. 3 latach powstają w skórze i narządach wewnętrznych kilaki, zmiany zapalne w ścianach naczyń krwionośnych (gł. tętnic), głębokie zmiany w układzie nerwowym. W kile wrodzonej zakażenie następuje w życiu płodowym od chorej matki. Nie leczona kiła może prowadzić do poronień, przedwczesnych porodów, obumierania płodu. Dzieci rodzą się z objawami kiły wrodzonej w postaci zmian skórnych (rumień, nacieki, pęcherze) umiejscowionych często na twarzy i kończynach, zmian w układzie kostnym, nerwowym, oddechowym, powiększenie wątroby i śledziony. Niekiedy objawy kiły wrodzonej ujawniają się w 5-8 roku życia. Z uwagi na zakaźność i odległe skutki kiła uważana jest za chorobę społeczną. Leczenie penicyliną (w Polsce bezpłatne i przymusowe). Po zakończeniu kuracji chory musi pozostawać pod obserwacją lekarza przez 2 lata. Kiła pierwszego i drugiego okresu jest chorobą całkowicie wyleczalną.
· Rzeżączka (tryper) podobnie jak kiła jest chorobą, zakażenie które odbywa się najczęściej przez kontakt płciowy. Wywoływana jest przez dwoinkę rzeżączki (gonokoki). Matka chora na rzeżączkę może zakazić noworodka, u którego rozwija się rzeżączkowe zapalenie spojówek, prowadzące do ślepoty. U mężczyzn rzeżączka objawia się po 2-5 dniach od zakażonego kontaktu, w postaci ropnego wycieku z cewki moczowej, bolesnego oddawania moczu i bolesnych wzwodów prącia. Rzeżączka nie leczona lub leczona niewłaściwie przechodzi w stan przewlekły, z niewielkimi wyciekami z cewki moczowej ora z powikłaniami w postaci zwężenia cewki moczowej, zapalenia gruczołu krokowego i zapalenia najądrza. U kobiet rzeżączka ma zwykle przebieg utajony i w okresie ostrym objawia się upływami oraz pieczeniem podczas oddawania moczu. W stanie przewlekłym zakażeniem objęta jest cewka moczowa, szyjka macicy, a także dochodzi często do zapalenia błony śluzowej macicy i przydatków. Leczenie (w Polsce przymusowe) antybiotykami (lekiem z wyboru jest penicylina). W zapobieganiu najważniejsze znaczenie ma wczesne wykrywanie i właściwe leczenie osób chorych, unikanie przygodnych stosunków płciowych i stosowanie prezerwatyw.
· Rzęsistkowica (trychomonadoza) jest to choroba pasożytnicza ludzi i zwierząt wywoływana przez rzęsistki (pierwotniaki z gromady wiciowców). Występuje głównie u kobiet. Zakażenie w czasie stosunku płciowego, wskutek nieprzestrzegania higieny osobistej. Jest to choroba bez objawowa lub o ostrym bądź przewlekłym przebiegu. U kobiet w przypadku ostrej rzęsistkowicy pochwy występują upływy, świąt, pieczenie, a w przypadku zakażenia dróg moczowych dodatkowo bóle w cewce, częstomocz i bóle w podbrzuszu. U mężczyzn natomiast występują objawy zapalenia napletka, cewki moczowej i pęcherza moczowego, natomiast w formie przewlekłej pojawiają się dodatkowo objawy zapalenia gruczołu krokowego. Leczenie jest trudne, polegające na stosowaniu aminitrozolu i metronidazolu.
· Ziarnica weneryczna pachwin jest również chorobą przenoszoną drogą płciową. Rozpowszechniona jest w Ameryce (sporadyczne zachorowania w portach Europy). Wywoływana jest przez drobnoustroje z rodzaju chlamydia. Po okresie wylęgania (2-6 tygodni) występuje na zewnętrznych narządach płciowych, objaw pierwotny w postaci nadżerki, grudki lub pęcherzyka. W późniejszym okresie węzły pachwinowe ulegają powiększeniu, twardnienia, a następnie ropieją. Leczenie jest trudne, antybiotykami, w późniejszym okresie zabieg operacyjny.
· Ziarniak pachwinowy podobnie jak ziarnica w Europie nie występuje lub występuje sporadycznie. Głównie występuje w krajach tropikalnych. Po okresie wylęgania (od kilku dni do kilku miesięcy) rozwijają się guzki zapalne skóry i błon śluzowych narządów płciowych, które w okresie późniejszym ulegają rozpadowi z wytworzeniem owrzodzeń. Leczenie antybiotykami.
· Wszawica łonowa spowodowana jest przez wesz łonową, występującą głównie w okolicy łonowej, a także w innych okolicach ciała pokrytych grubymi włoskami. Ponieważ są to pasożyty żywiące się ludzką krwią więc wskutek ich ukłucia powstają na skórze grudki, bąble i silny świąd, a pod wpływem mimowolnego drapania powstają nadżerki i ropuz zakażenia. Zwalczanie wszawicy to głównie zachowanie higieny osobistej ora zewnętrzne stosowanie środków insektobójczych.
· Świerzb jest chorobą pasożytniczą ludzi i zwierząt wywoływana przez różne odmiany świerzbowca. U ludzi powstają wówczas zmiany skórne w postaci nitkowatych korytarzy drążonych przez świerzbowce. Zmiany są silnie swędzące. Zakażenie u ludzi szerzy się przez bezpośredni kontakt oraz różne przedmioty: ręczniki, ubranie, pościel itp. Zapobieganie polega na zachowaniu higieny osobistej i unikaniu kontaktu z osobą chorą. Inwazje świerzbowca zwalcza się przez stosowanie odpowiednich mazideł, kremów itp.
· AIDS- z ang. Acquired Immune Defiency Syndrome, nabyty zespół zaniku odporności. Jest to zespół choroby rozwijający się na skutek upośledzenia ilościowego i jakościowego komórek układu immunologicznego (odpornościowego) w wyniku infekcji tych komórek wirusem HIV. Chorobę tą wykryto na początku lat osiemdziesiątych XX wieku w USA, na Haiti i w kilku krajach Afryki Równikowej. Obecnie epidemia objęła kraje na wszystkich kontynentach. Wirus HIV (wyizolowanych w 1983-84 r.) należy do RNA- retrowirusów. Przenosi się drogą kontaktów seksualnych (głównie homoseksualnych), obecnie jednak coraz częściej także heteroseksualnych. Zarażenie może nastąpić również poprzez przetaczanie zarażonej krwi lub od zakażonej matki do płodu. Chorują homoseksualiści, narkomani wstrzykujący niesterylnymi strzykawkami i igłami środki uzależniające, heteroseksualni partnerzy osób zakażonych, hemofilicy, biorcy transfuzji krwi, dzieci rodziców z grup ryzyka. Objawy kliniczne AIDS rozwijają się po okresie utajenia (1-5 lat) i obejmują się kolejno uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, zespół związany z AIDS oraz pełno objawowy AIDS. Choroba charakteryzuje się ciężkimi i nawracającymi zakażeniami wywołanymi przez tzw. patogenny oportunistyczne, nie wywołujące objawowych klinicznie infekcji i u osób bez stanu upośledzenia odporności. Do najczęstszych zalicza się zakażenia pierwotniakowe i bateryjne, chłoniaki mózgu, nowotwory złośliwe wargi i okolicy odbytu. Stwierdza się też objawy neurologiczne wynikające uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Choroba prowadzi w ciągu kilkunastu miesięcy do wyniszczenia organizmu na skutek stanów gorączkowych, niedożywienia, uporczywych biegunek, a na w końcu do śmierci (okres przeżycia do 3 lat). Ze względu na brak skutecznego leczenia główny nacisk kładzie się na zapobieganie zakażeniu. Prowadzone są akcje informujące o drogach szerzenia się AIDS i sposobach uniknięcia zakażenia. Wyeliminowane zostało zakażenie drogą przetaczania krwi dzięki badaniom wszystkich dawców krwi na obecność przeciw ciał anty-HIV. W dalszym ciągu prowadzone są badania nad wynalezieniem szczepionki przeciw HIV.
Z uwagi na znaczne znaczenie społeczne, choroby przenoszone drogą płciową są intensywnie zwalczane we wszystkich krajach, a w niektórych ( w tym w Polsce) leczenie np. kiły jest obowiązkowe. Prowadzone są liczne akcje koordynowane przez Instytut Wenerologii Akademii Medycznej w Warszawie mające na celu podniesienie oświaty zdrowotnej społeczeństwa.
Sposobami na uniknięcia zarażenia chorobami wenerycznymi jest:
· całkowita abstynencja seksualna;
· w miarę późne i świadome rozpoczęcie współżycia i to ze stałym partnerem, którego dobrze znamy;
· unikanie przypadkowych partnerów seksualnych;
· stosowanie środków antykoncepcyjnych: prezerwatyw, które jednocześnie zapobiegają niepożądanym ciążom.