Tkanki zwierzęce.

MIĘŚNIOWA TKANKA, tkanka zbud. z wydłużonych komórek zw. włóknami mięśniowymi, odgrywająca podstawową rolę we wszystkich ruchach dzięki zdolności kurczenia się; u kręgowców rozróżnia się tkankę mięśniową gładką, poprzecznie prążkowaną szkieletową i sercową; elementem kurczliwym włókien wszystkich rodzajów tkanki mięśniowej są miofibryle; tkanka mięśniowa gładka jest zbud. z włókien wrzecionowatych, jednojądr.; tworzy błony mięśniowe narządów wewn., np. mięśniówkę jelit, macicy; tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną mięśni szkieletowych tworzą długie włókna wielojądr.; włókna czerwone, ciemne, z mniejszą ilością miofibryli, są zdolne do pracy ciągłej (np. mięsień przepony), włókna jasne, z dużą ilością miofibryli — do dużego, lecz mniej długotrwałego wysiłku (np. mięśnie kończyn). Metabolizm tkanki mięśniowej przekształca wysokoenerg. wiązania w energię wykorzystywaną do skurczów izotonicznych, którym towarzyszy skrócenie mięśnia, lub do skurczów izometrycznych — z niewielkim skróceniem mięśni (np. napięcie mięśni utrzymujących postawę); przesuwanie się wobec siebie włókienek komórek mięśniowych stanowi istotę mechanizmu skurczu (teoria ślizgowa Huxleya); rozrzucone w tkance mięśniowej pojedynczo komórki satelitarne (małe, jednojądrzaste) są źródłem rozrastania się i ewentualnej regeneracji tkanki mięśniowej


ŁĄCZNA TKANKA, grupa tkanek zwierzęcych, zbud. z komórek oraz substancji międzykomórkowej; łączą i wiążą inne tkanki, pełnią funkcję podporową, odżywczą i obronną (fagocytoza, wytwarzanie przeciwciał). Do tkanki łącznej należą: tkanka łączna właściwa, tkanka kostna, tkanka chrzęstna.
W skład tkanki łącznej właściwej wchodzą: — fibroblasty, wytwarzające substancję międzykomórkową (wraz z włóknami), gwiaździste komórki mezenchymatyczne, które mogą przekształcić się w inne typy komórek siateczki (siateczkowa tkanka) — wolne makrofagi, histiocyty, komórki tuczne, komórki plazmatyczne, tłuszczowe, barwnikowe i napływowe — z krwi, np. granulocyty; substancję międzykomórkową tworzy jednorodna substancja podstawowa — złożona mieszanina białek (m.in. glikoproteiny, kolagen), sacharydów, lipidów i wody — oraz włókna klejorodne (kolagenowe), odporne na zerwanie, włókna sprężyste (elastyczne) i siateczkowe. Tkanka łączna właściwa wiotka (luźna) zawiera wszystkie rodzaje komórek, rozmieszczone nieregularnie w półpłynnej substancji międzykomórkowej z małą ilością włókien; wypełnia szczeliny tkankowe, przestrzenie między narządami, otacza naczynia; odgrywa zasadniczą rolę w odżywianiu otoczonych przez nią elementów innych tkanek; w ubytkach tkankowych rozrasta się tworząc ziarninę. Tkankę łączną właściwą zbitą, z której są zbud. m.in. ścięgna, tworzą w gł. mierze włókna, z komórek występują tylko fibroblasty. Do tkanki łącznej właściwej należy ponadto tkanka tłuszczowa, tkanka siateczkowa oraz zarodkowa tkanka galaretowata.


KOSTNA TKANKA, twarda tkanka kręgowców tworząca szkielet; zbud. z komórek kostnych, czyli osteocytów, i dużej ilości substancji międzykomórkowej (z włóknami klejorodnymi), przesyconej solami miner., gł. solami wapnia (ok. 35% to fosforan wapnia); gł. składnikiem org. jest kolagen i kwaśne mukopolisacharydy. W tkance kostnej zbitej (trzony kości długich, zewn. warstwa kości krótkich i płaskich) blaszki kostne tworzą tzw. osteony, czyli systemy Haversa; w postaci wydrążonych walców blaszki kostne są osadzone koncentrycznie, jedna w drugiej dokoła kanału, w którym biegną naczynia krwionośne, limfatyczne i włókna nerwowe; osteocyty leżą w jamkach kostnych między blaszkami; od strony jamy szpikowej i pomiędzy osteonami występują inne blaszki, o różnym kształcie i układzie. W tkance kostnej gąbczastej (nasady kości długich, wnętrze kości krótkich i płaskich) blaszki tworzą różnokierunkowo układające się beleczki, przestrzenie między nimi wypełnia szpik. Budowa osteonu oraz układ osteonów i beleczek decydują o takich cechach kości, jak sprężystość, odporność na zgięcie, złamanie. Tkanka kostna jest w stałej przebudowie, dzięki równoczesnemu istnieniu procesów resorpcji i kościotworzenia.


CHRZĘSTNA TKANKA, chrząstka, sztywna i równocześnie elastyczna tkanka (rodzaj tkanki łącznej), tworząca niektóre części szkieletu kręgowców (u ryb chrzęstnych cały szkielet wewn.): część żeber, małżowinę ucha i częściowo nosa, wzmocnienia tchawicy, oskrzeli i krtani; powleka też powierzchnie stawowe kości. Jest zbud. z substancji międzykomórkowej i leżących pośród niej, w jamkach, komórek chrzęstnych — chondrocytów. Substancję międzykomórkową tworzą: tzw. substancja bezpostaciowa, składająca się gł. z polisacharydów związanych z grupami siarkowymi, oraz włókna. Rozróżnia się 3 rodzaje tkanki chrzęstnej: sprężystą, z dużą ilością włókien sprężystych, b. elastycznych (małżowina uszna); włóknistą, zawierającą dużo włókien klejorodnych, nieelastycznych, lecz wytrzymałych na rozerwanie (chrzęstne tarcze międzykręgowe); szklistą, o podobnej budowie jak włóknista, ale mniejszej ilości włókien klejorodnych (np. chrząstki żebrowe, krtani, tchawicy). Tkanka chrzęstna jest nieunaczyniona, odżywiana drogą dyfuzji substancji odżywczych z naczyń krwionośnych ochrzęstnej otaczającej chrząstkę. Wykazuje małą intensywność przemiany materii. Używana często — jako tkanka żywa lub konserwowana — w zabiegach chirurgii odtwórczej.


KREW, Krew jest rodzajem tkanki łącznej, krążącej w zamkniętym układzie naczyń krwionośnych, która składa się z komórek zawieszonych w płynie zwanym osoczem. Wśród komórek krwi wyróżnia się krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz płytki krwi (trombocyty).
Dorosły człowiek — o ciężarze ciała 70–80 kg — ma 5–6 litrów krwi, co stanowi blisko 8% jego masy. Komórki zajmują około 45%, a osocze — 55% objętości krwi. Krew pełni trzy główne funkcje:
 Transportową,
 Odpornościową,
 Zapewniającą utrzymanie homeostazy.
Podstawowymi funkcjami krwinek czerwonych jest dostarczanie tlenu tkankom, usuwanie dwutlenku węgla oraz udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. W procesie odporności biorą udział różne rodzaje krwinek białych, a w procesie homeostazy — płytki krwi. Jest to możliwe, ponieważ krew, jako jedyna tkanka organizmu, ma zdolność przemieszczania się.

LIMFATYCZNA TKANKA, tkanka limfoidalna, tkanka limfoadenoidalna, tkanka łączna siateczkowa, zawierająca limfocyty; stanowi miąższ węzłów limfatycznych, migdałków, śledziony, grasicy, w małych ilościach występuje w szpiku; także rozproszona m.in. w błonach śluzowych; jest rozsianym narządem decydującym o odczynach immunologicznych zarówno komórkowych, jak i humoralnych; częśćlimfatycznej tkanki jest zależna od grasicy i wytwarza limfocyty linii T, część niezależna od grasicy produkuje limfocyty linii B.

NERWOWA TKANKA, zespół komórek, z których jest zbud. układ nerwowy; w nerwowej tkance rozróżnia się neurony, czyli komórki nerwowe — elementy pobudliwe spełniające właściwe funkcje układu nerwowego związane z powstawaniem i przewodzeniem impulsów, oraz komórki glejowe.

NEURON, komórka nerwowa, neurocyt, podstawowa jednostka morfologiczno-czynnościowa układu nerwowego, wykazująca zdolność wytwarzania i przewodzenia impulsów nerwowych; składa się z ciała komórki (perikarionu) i wypustek: wydłużonego aksonu, czyli neurytu lub włókna osiowego (nerwowe włókno), oraz rozgałęzionych, zwykle krótszych dendrytów; cytoplazma neuronu zawiera cienkie włókienka, neurofibryle, w cytoplazmie ciała komórki występują ponadto tzw. ziarnistości Nissla (tigroid); wymiary ciała komórki wynoszą od kilku do kilkudziesięciu µm, a długość wypustek od kilkudziesięciu µm do kilkudziesięciu cm lub więcej; powstawanie i przewodzenie impulsów w neuronie jest związane ze zjawiskami elektr. zależnymi od właściwości błony komórkowej neuronu (iglica, potencjały bioelektryczne, synapsa); w aksonach impulsy są przewodzone od ciała komórki do zakończeń nerwowych, w dendrytach zaś — do ciała komórki; neurony działają jako wysoce skomplikowana sieć. Funkcja pojedynczego neuronu jest sterowana przez kilkaset do kilkudziesięciu tysięcy synaps. Na stan czynnościowy sieci neuronów wpływają zmieniające się stężenia czynników humoralnych, przesycających tkankę nerwową.

GLEJOWA TKANKA, neuroglej, zespół komórek tworzących zrąb dla neuronów oraz mających dla nich znaczenie odżywcze i obronne (poprzez endocytozę); gwiaździste komórki gleju właściwego stanowią element podporowy dla neuronów ośrodkowego układu nerwowego; w dojrzałym mózgu i rdzeniu kręgowym tworzą b. złożoną sieć, na której opierają się neurony; leżą one w okach tej sieci i są całkowicie oddzielone od innych neuronów; tylko w miejscach synaps jest możliwy bezpośredni kontakt między neuronami; specjalne komórki glejowe otaczają włókna nerwów obwodowych, wytwarzając dookoła nich osłonki mielinowe (nerwowe włókno, neuron); kształtowaniu się osłonek mielinowych przypisuje się ważną rolę w procesie różnicowania się układu nerwowego; glejowa tkanka nabłonkowa ependyma.

NABŁONKOWA TKANKA, nabłonek, tkanka charakteryzująca się małą ilością substancji międzykomórkowej i w związku z tym zwartym układem komórek, tworzących jedną lub więcej warstw; pokrywa skórę (naskórek) i błony łącznotkankowe wyściełające jamy różnych narządów i przewodów — nabłonek okrywający, który ma znaczenie ochronne, pełni też inne funkcje (np. wchłanianie w nabłonku jelita); pełni także funkcję wydzielniczą — nabłonek gruczołowy, oraz odgrywa rolę w odbiorze bodźców — nabłonek zmysłowy (np. nabłonek węchowy jamy nosowej); komórki nabłonkowe leżą na cienkiej błonie podstawowej, oddzielającej je od tkanki łącznej, na ich wolnej powierzchni mogą występować różne twory związane z czynnością nabłonka, np. migawki; tkanka nabłonkowa odznacza się dużą zdolnością regeneracji; stała odnowa tkanki nabłonkowej jest sterowana czynnikami wzrostu (np. EGF — czynnik wzrostu naskórka) działającymi na zasadzie auto- lub parakrynii (pod wpływem substancji wytwarzanych przez komórki znajdujące się w pobliżu); komórki tkanki nabłonkowej są związane ze sobą mechanicznie i czynnościowo połączeniami międzykomórkowymi. Tkanka nabłonkowa hodowana in vitro bywa stosowana w lecznictwie, np. oparzenia leczone hodowanymi keratynocytami; są prowadzone próby hodowli i przeszczepiania także tkanki gruczołowej, np. wysepek trzustkowych Langerhansa.