Tkanki zwierzęce
Tkanki zwierzęce, zespół komórek wywodzących się z jednego listka zarodkowego mających jednolity charakter i spełniających w organizmie specyficzne funkcje.
Wśród tkanek zwierzęcych wyróżniamy:
1) tkankę nabłonkową (pokrywową, zmysłową, gruczołową i rozrodczą),
2) nerwową
3)mięśniową (gładką, prążkowaną i sercową),
4) łączną (stałą: zarodkowa, właściwa, kostna, chrzęstna, krwotwórcza i płynną: krew i chłonka)
5) tkankę glejową
Tkanka nabłonkowa, najbardziej pierwotna tkanka organizmu, stanowi pokrycie ciała, wyściela narządy wewnętrzne i ściany jamy ciała. Zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek, pozbawiona przestworów i substancji międzykomórkowej.
Wyróżniamy:
1. Nabłonek jednowarstwowy - występujący u bezkręgowców i strunowców oraz nabłonek wielowarstwowy charakteryzujący wyłącznie zwierzęta strunowe.
2. Ze względu na kształt, tkanka nabłonkowa dzieli się na:
a) nabłonek płaski (pokrywa powierzchnię skóry i wyściela początkowy i końcowy odcinek układu pokarmowego),
b) nabłonek sześcienny (wyściela drogi moczowe, układ moczowy),
c) nabłonek cylindryczny (wyściela żołądek i jelita, a także drogi oddechowe, układ oddechowy),
3. Ze względu na pełnione funkcje wyróżniamy:
a) nabłonek powierzchniowy (pokrywający powierzchnię ciała i wyścielający jamy ciała),
b) nabłonek gruczołowy (przystosowany do wytwarzania i wydzielania różnych substancji, gruczoły),
c) nabłonek zmysłowy (uczestniczący w budowie narządów zmysłowych: węchu, słuchu, wzroku, smaku),
d) nabłonek rozrodczy (stanowiący część składową gonad, układ rozrodczy).
Tkanka mięśniowa, zbudowana z wydłużonych cylindrycznych lub wrzecionowatych komórek mięśniowych, zawierających kurczliwe włókienka mięśniowe zwane miofibrylami. Miofibryle zbudowane są z dwóch głównych białek - aktyny i miozyny, dzięki którym tkanka mięśniowa może kurczyć się i rozkurczać, umożliwiając wszelkie ruchy zwierząt.
Ze względu na budowę wyróżnia się:
1. tkankę mięśniową gładką - zbudowaną ze ściśle ułożonych, jednojądrowych komórek kształtu wrzecionowatego, występującą w narządach układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego ( macica, pochwa jajowody) oraz w niektórych innych organach wewnętrznych (np.: mięśniach poruszających gałką oczną, naczyniach krwionośnych)
2. tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną - zbudowana z włókien wielojądrowych, wykazujących charakterystyczne prążkowania widoczne pod mikroskopem, zbudowane są z niej mięśnie szkieletowe,
3. tkankę sercową - zbudowaną z wielojądrowych włókien prążkowanych, tworzących rozgałęzienia łączące się z sąsiednimi włóknami mięsień sercowy, serce).
Krew, płyn ustrojowy, czyli rodzaj tkanki łącznej, której istota międzykomórkowa jest płynna. Objętość krwi wynosi 5-6 l, co stanowi średnio 7,5% masy ciała. Składa się z osocza i składników komórkowych. Składniki komórkowe to krwinki: czerwone (erytrocyty) i białe (leukocyty) oraz płytkowe ( trombocyty).
a)Krwinki czerwone (erytrocyty) to elementy bezjądrzaste zawierające we wnętrzu barwnik krwi - hemoglobinę. Mają postać krążków dwuwklęsłych.
b)Krwinki białe są komórkami z jądrami i ze względu na zawartość ziarnistości w cytoplazmie lub ich brak dzieli się je na granulocyty i agranulocyty.
c)Płytki krwi (trombocyty) w swoim wnętrzu zawierają lipoproteinowy składnik trombokinzay - enzymu wyzwalającego proces krzepnięcia krwi. Są one fragmentami macierzystych komórek szpiku kostnego - megakariocytów.
Osocze jest płynem zawierającym wodę, białka i niskoprocentowe związki, jak: elektrolity, glukoza, reszta azotowa itp.
Funkcje krwi:
1) rozprowadzanie tlenu i odprowadzanie dwutlenku węgla do płuc,
2) rozprowadzanie substancji odżywczych wchłoniętych z przewodu pokarmowego, hormonów
3) odprowadzanie substancji zmetabolozowanych do nerek i gruczołów potowych,
4) bierze udział w reakcjach odpornościowych (układ immunologiczny).
Tkanka nerwowa, tkanka powstała z ektodermy, jej zadaniem jest przyjmowanie bodźców nerwowych, a następnie przewodzenie ich w postaci impulsów. Jej podstawową jednostką strukturalną jest neuron- zbudowany z ciała komórki, oraz dwóch rodzajów wypustek nerwowych za pomocą których komórki nerwowe kontaktują się ze sobą: licznych dendrytów - przyjmujących impulsy - i jednego neurytu ( aksonu) - przekazującego impulsy do następnego neuronu lub narządu końcowego zakończenia nerwowe). Wypustki komórek nerwowych mogą tworzyć włókna nerwowe, osłonięte często dwiema osłonkami: wewnętrzną - mielinową i zewnętrzną - osłonką Schwanna. Osłonki te stanowią izolację elektryczną włókna nerwowego, połączenia między wypustkami komórek nerwowych noszą nazwę synaps.
Tkanka łączna, tkanka której cechą jest obecność obfitej substancji międzykomórkowej i stosunkowo rzadko rozsianych w niej elementów komórkowych, jej zadaniem jest przede wszystkim łączenie i powiązanie innych tkanek, utrzymywanie kontaktu między nimi i transport wewnątrz organizmu.
Rodzaje tkanki łącznej:
1. tkanka łączna właściwa - dzieląca się na:
a) tkankę wiotką znajdującą się np. w skórze właściwej,
b) tkankę zbitą, budującą przede wszystkim więzadła i ścięgna,
c) tkankę siateczkową
d) tkankę tłuszczową - zbudowaną z komórek o kulistym kształcie, gromadzących tłuszcze.
2. tkanka łączna chrzęstna (szklista, włóknista, sprężysta) - tworząca elementy szkieletowe, zbudowana z komórek chondrocytami.
3. kostna(zbita, gąbczasta) - tworząca szkielet u kręgowców, charakteryzująca się dużą twardością i odpornością, zbudowana z komórek zwanych osteocytami.
4. zarodkowa
5. krwiotwórcza
6. krew i chłonka
Tkanka łączna właściwa, rodzaj tkanki łącznej, której cechą jest obecność w substancji międzykomórkowej włókien kolagenowych, sprężystych i srebrochłonnych, a także włókien siateczkowych, które leżą zanurzone w substancji podstawowej. W oparciu o różnice strukturalne i czynnościowe, a przede wszystkim w zależności od rodzaju włókien występujących w tkance łącznej właściwej, możemy podzielić ją na tkankę wiotką, zbitą, siateczkową i tłuszczową.
Tkanka kostna, rodzaj tkanki łącznej podporowej, tworzącej główną część układu kostnego u kręgowców, odznaczającej się impregnacją istoty międzykomórkowej solami, fosforanami i węglanami wapnia oraz magnezu, tworzącymi krystaliczne struktury nadające tej tkance dużą twardość. Na tkankę tą składa się istota międzykomórkowa tworząca blaszki kostne oraz trzy rodzaje komórek kostnych: osteocyty, osteoblasty i osteoklasty.
Tkankę kostną dzieli się na tkankę kostną zbitą (znajdującą się w części zewnętrznej kości) oraz tkankę kostną gąbczastą (znajdującą się wewnątrz).
Tkankę kostną zbitą charakteryzuje bardzo zwarty układ blaszek, tworzący jednostkę strukturalną kości zbitejosteon (system Haversa), na który składa się kanał z naczyniem krwionośnym w środku i blaszki kostne - cienkościenne rury nałożone jedna nad drugą. Komórki kostne leżą zarówno wewnątrz blaszek jak i poza nimi - w specjalnych jamkach kostnych.
Tkanka kostna gąbczasta zbudowana jest natomiast z beleczek kostnych, na które składają się blaszki kostne. Beleczki te łączą się ze sobą tworząc jamki szpikowe, w której znajduje się tkanka siateczkowa. Układ przestrzenny beleczek kostnych zapewnia kościom maksymalną sztywność i odporność na działanie sił odkształcających.
Tkanka chrzęstna, rodzaj tkanki łącznej podporowej cechujący się obecnością komórek ( chondrocytów) ułożonych w zespoły po dwie lub trzy komórki otoczone torebką włókien kolagenowych rozmieszczone w istocie międzykomórkowej, której głównym składnikiem jest chondryna.
Występuje w 3 postaciach:
1.chrząstka szklista - jej substancja międzykomórkowa składa się w bardzo dużej części z włókien kolagenowych i nierozpuszczalnych w wodzie białek, tworzy ona m.in. chrząstki żebrowe, nosa, chrząstki pokrywające powierzchnie stawowe, pojawia się ona najwcześniej w rozwoju zarodkowym osobnika i w odpowiednich warunkach przekształca się w pozostałe 2 typy chrząstek,
2. chrząstka sprężysta - zawiera w przeważającej ilości włókna sprężyste, nie ulega ona kostnieniu, występuje w małżowinie usznej, trąbce słuchowej i niektórych chrząstkach krtani,
3. chrząstka włóknista - w jej budowie przeważają włókna kolagenowe, występuje w chrząstkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym i niektórych więzadłach.
W tkance chrzęstnej nie ma naczyń krwionośnych, substancje odżywcze czerpie ona z naczyń ochrzęstnej (przylegającej ściśle do niej warstwy tkanki łącznej).
Tkanka tłuszczowa, rodzaj tkanki łącznej właściwej, zbudowana głównie z dużych komórek tłuszczowych, których wnętrze wypełnione jest kroplą tłuszczu, a jądro zepchnięte na obwód.
Tkanka tłuszczowa znajduje się głównie w warstwie podskórnej (wzmacnia i nadaje skórze elstyczność) oraz otacza niektóre narządy wewnętrzne. Komórki tłuszczowe uwalniają tłuszcz, jako materiał energetyczny dla procesów oddychania komórkowego, w miarę zapotrzebowania organizmu (jest również materiałem zapasowym).