Tkanki zwierzęce i roślinne
Tkanki roślinne
Tkanka okrywająca
Korzeń, łodyga i liście są otoczone na zewnątrz tkanką okrywającą, zwaną skórką. Tworzą ją żywe, prostokątne komórki, ściśle przylegające do siebie. Tkanka ta zabezpiecza organizmy przed działaniem czynników zewnętrznych oraz przed utratą wody. Jej komórki mają zgrubiałą ścianę komórkową – kutykulę, wysyconą kutyną. Proces wymiany gazowej odbywa się u roślin przez aparaty szparkowe.
Łodygi roślin wieloletnich (drzewa, krzewy), przed niekorzystnymi czynnikami środowiska i nadmiernym parowaniem chroni gruba warstwa kornika. Tutaj wymiana gazowa zachodzi przez przetchlinki.
Częstym wytworem łodygi i liści są ostro zakończone włoski mechaniczne. Chronią one rośliny przed zjadaniem łodyg i liści przez zwierzęta, odbijając promienie słoneczne chronią też przed przegrzaniem i wyparowywaniem wody.
Tkanka miękiszowa
Tkanki te wypełniają wnętrze organów. Są one owalne, cienkościenne, luźno ułożone względem siebie i żywe. Tlen i para wodna gromadzi się w przestworach międzykomórkowych. W młodych korzeniach komórki miękiszowe przewodzą wodę z solami mineralnymi ze skórki do tkanek, natomiast w starszych magazynują substancje zapasowe. Miękisz bierze udział w fotosyntezie.
Tkanka przewodząca
Tkanki przewodzące – drewno i łyko. Drewno tworzą naczynia (długie, grubościenne i martwe komórki, które przewodzą wodę i sole mineralne z korzeni do liści). Łyko, zbudowane z cienkościennych, żywych rurek sitowych, dostarcza wytworzony w liściach pokarm komórka tkanek korzenia.
U roślin nagonasiennych wodę i substancje mineralne przenoszą tylko cewki, komórki zwężające się na końcach, zachodzące na siebie i połączone ze sobą wieloma jamkami, co powoduje, że są mniej sprawne niż naczynia.
Wiązkę buduje tkanka wzmacniająca o grubych, długich martwych komórkach, łyko – czyli rurki sitowe, miazga – tkanka twórcza złożona z żywych komórek o charakterystycznej budowie, cienkościennych, mających kształt cegiełek, oraz drewno, czyli naczynia.
Tkanka wzmacniająca
Twardzica występuje w łodydze, a także towarzyszy wiązką przewodzącym liści; jest również składnikiem twardej zewnętrznej okrywy nasion i orzechów. Zwarcica składa się z komórek żywych, wydłużonych, z nierównomiernie rozłożonymi zgrubieniami. Obie tkanki wzmacniające umożliwiają wzrost rośliny (w górę), chronią przed urazami oraz warunkują elastyczność.
Tkanka wydzielnicza
Jej elementami są włoski wydzielnicze, wydzielające olejki eteryczne. Włoski parzące u pokrzywy zawierają ciecz parzącą. Tkankę wydzielniczą stanowią również komórki budujące miodniki, które produkują nektar.
Tkanki zwierzęce
Tkanka nabłonkowa
Tkanka ta chroni zwierzęta przed utrata wody, może być jedno- lub wielowarstwowa. Jej komórki ściśle przylegają do siebie. Pokrywa ona zewnętrzną powierzchnię i wyściela jamy ciała. Odgrywa rolę ochroną i wyścielającą. Tworzy gruczoły i pełni funkcję wydzielniczą.
Tkanka mięśniowa
Umożliwia organizmom zwierzęcym wykonywanie ruchów. Wyróżniamy tkankę mięśniową gładką, poprzecznie prążkowaną i mięśnia serca.
Tkanka gładka kurczy się wolno, ale i męczy wolno, buduje żołądek człowieka. Ruch komórek gładkich jest nie zależny od naszej woli.
Tkanki mięśniowe poprzecznie prążkowane składają się z długich cylindrycznych włókien. Mięśnie te pracują szybko i szybko się męczą. Są to mięśnie szkieletowe, wykonujące nasze świadome ruchy.
Tkanka mięśnia serca przypomina w budowie tkankę prążkowaną, ale w działaniu gładką. Ma rozgałęzione komórki z jądrami umieszczonymi centralnie.
Tkanka nerwowa
Jej zadaniem jest odbieranie i przewodzenie informacji pochodzących z otoczenia oraz narządów wewnętrznych organizmu. Informacja dochodzi do komórki wieloma wypustkami (dendrytami), dalej przekazywana jest przez jedną długą wypustkę, zwaną aksonem lub neurytem. Komórka nerwowa (neuron) łączy się z innym neuronem lub z inną tkanką.
Tkanka łączna
Zaliczamy do niej tkankę kostną, chrzęstną, krew i limfę.
W tkance kostnej komórki kostne tworzą koncentryczne pierścienie dookoła kanału, w którym przebiega naczynie krwionośne. Substancja międzykomórkowa tworząca blaszki kostne jest nasycona solami wapnia, fosforu i magnezu, dzięki czemu kość jest bardzo twarda i odporna na złamanie.
Tkanka chrzęstna swą elastyczność zawdzięcza odpowiednim włóknom znajdującym się w substancji międzykomórkowej. W substancji tej występują również pojedynczo lub grupowo komórki chrzęstne. Tkanka ta tworzy chrząstki: żebrowe, stawowe, nosa, ucha.
Krew i limfa (chłonka) są tkankami płynnymi, pełniącymi funkcję transportującą. Substancją międzykomórkową krwi jest osocze. Osocze stanowi woda z rozpuszczonymi w niej białkami, glukozą, tłuszczami, witaminami, hormonami, solami mineralnymi, dwutlenkiem węgla, mocznikiem i przeciwciałami. Czerwone krwinki – erytrocyty, zawierają czerwony barwnik – hemoglobinę, dzięki której mogą przenosić tlen. Białe krwinki – leukocyty bronią organizm przed drobnoustrojami, natomiast płytki krwi – trombocyty – są odpowiedzialne za krzepnięcie krwi.
Limfa ma skład podobny do krwi. Różni się od krwi tym, że nie zawiera czerwonych krwinek, dlatego jej kolor jest żółtawy.
Narządy i układy narządów
Komórki o tej samej budowie tworzą tkanki, z których zbudowane są narządy, a te z kolei budują układy narządów. W ten sposób powstają organizm, mający własne, wyspecjalizowane komórki, które muszą ze sobą współdziałać, aby ten organizm mógł funkcjonować jako całość.
Ciało wodnych kręgowców, czyli ryb, jest pokryte skórą właściwą oraz bardzo cienkim naskórkiem, w którym znajdują się gruczoły produkujące śluz. Dzięki emu ciało ryby jest śliskie, co znakomicie ułatwia pływanie. W skórze tych ryb tkwią łuski chroniące jej ciało przed uszkodzeniem. W skórze również, wzdłuż boków ciała ryby, znajduję się narząd zmysłowy, zwany linią naboczną, służący do odbierania wrażeń informacyjnych o ruchach wody.
Płazy – to zwierzęta dwóch środowisk. Pokrycie ich ciała, tak jak u ryb, stanowi skóra z cienkim naskórkiem, stale zwilżona śluzem, ułatwiającym poruszanie się zwierzęciu w wodzie. Na lądzie natomiast śluz zabezpiecza ciało płaza przed wyschnięciem oraz umożliwia wymianę gazową przez cienką skórę. Ze względu na grożącą im ciągłą utratę wody z organizmu, większość płazów dzień spędza w ukryciu i wychodzi na polowanie dopiero nocą.
Gady – to zwierzęta zamieszkujące środowisko lądowe, dlatego też ich ciało pokrywa gruby naskórek, którego wierzchnia, martwa i zrogowaciała warstwa zabezpiecza przed parowaniem i uszkodzeniami mechanicznymi. Dodatkowo jest pokryta łuskami lub tarczkami rogowymi. Skóra, więc nie może spełniać funkcji narządu wymiany gazowej.
Ptaki i ssaki to kręgowce najlepiej przystosowane do życia na lądzie. Pióra i włosy – przekształcone łuski gadzie – pokrywają ich ciało, zabezpieczając przed utratą ciepła. Powietrze zalegające między piórami lub włosami stanowi doskonałą warstwę izolacji termicznej. Większość ptaków ma gruczoł kuprowy, którego wydzielina służy do namaszczenia piór, dzięki czemu pióra nie nasiąkają wodą. Wodne ssaki zazwyczaj są pozbawione owłosienia. Mają za to grubą tkankę tłuszczową, stanowiącą ważny element termoizolacji.
Opanowane przez organizmy roślinne i zwierzęce środowiska lądowe spowodowało coraz większą komplikację ich budowy. Tak, więc struktura organizmów jest związana ze środowiskiem życia. To ono powoduje, że mimo jedności podstawowych schematów budowy istnieje tak ogromna różnorodność form życia.