Rada Ministrów a Unia Europejska

Jak zmieniły się kompetencje Rady Ministrów po przystąpienia do Unii Europejskiej?

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej wpłynęło na zakres zadań, kompetencji i zasad funkcjonowania Rady Ministrów. Szczególnie jeżeli chodzi o ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków międzynarodowych, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego oraz ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju.

„Swoboda wykorzystania zdolności traktatowej Rady Ministrów została, w wyniku członkostwa w Unii europejskiej, znacznie ograniczona”. Rada Ministrów nie może korzystać z prawa kształtowania stosunków traktatowych z innymi państwami i organizacjami w zakresie sprzecznym ze zobowiązaniami wobec Wspólnot. Ograniczenie to dotyczy także negocjowania oraz zawierania umów międzynarodowych.

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej oznacza także udział członków rządu w pracach Rady Unii europejskiej, którzy działają w niej w oparciu o mandat uzyskany od własnego rządu. M. Grzybowski podzielił mandaty na mandat instytucjonalny, a więc wywodzący się z określonego stanowiska zajmowanego w rządzie i na mandat udzielany przez Radę Ministrów, aby reprezentować ja w trakcie konkretnego posiedzenia. Członkowie Rady Unii Europejskiej, ministrowie pozostają reprezentantami państwa polskiego, a tym samym są zobowiązani do dbania o interesu swojego kraju. Muszą przy tym uwzględniać wspólne cele wynikające ze zobowiązania wobec wspólnoty. Mając to na uwadze, polityka zagraniczna prowadzona przez Radę Ministrów musi być zgodna z działaniami Rady Unii europejskiej.

Analizując wpływ jaki wywarło na kompetencje Rady Ministrów przystąpienie do Wspólnoty Europejskiej należy przede wszystkim zwrócić uwagę na politykę zagraniczną, sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków międzynarodowych, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego oraz ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju.

W kwestii kompetencji Rady Ministrów dotyczących zawierania umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zawierania czy zmieniania i wprowadzania innych umów zależy od zakresu spraw przekazanych na rzecz Unii Europejskiej w umowie akcesyjnej.

Komitet Europejski Rady Ministrów

Na wstępnym etapie krajowym podejmowania decyzji Wspólnotowych dużą role odgrywa

Komitet Europejski Rady Ministrów. Został on utworzony w celu odciążenia Rady Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów w zakresie rozpatrywania bieżących kwestii wynikających z członkostwa Polski w UE. Utworzono go w dniu 23 marca 2004 r. zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów.

Komitet Europejski Rady Ministrów stanowi forum uzgadniania stanowisk, podejmowania bieżących decyzji i prowadzenia dyskusji w sprawach integracji europejskiej, pełniąc role ciała decyzyjnego, na którego forum uzgadniane i podejmowane są decyzje i rozstrzygana jest większość kwestii dotyczących współpracy Polski z UE. Rozstrzyga on ewentualne spory międzyresortowe powstałe przy wypracowywaniu stanowiska prezentowanego przez przedstawicieli Rządu RP w pracach Rady UE i COREPER.

Komitet Europejski Rady Ministrów kieruje pod obrady Rządu projekty dokumentów i propozycje rozstrzygnięć w sprawach, w których nie zdołał dokonać ostatecznych rozstrzygnięć oraz w sprawach zastrzeżonych do zakresu działania Rady Ministrów. Sposób pracy Komitetu Europejskiego Rady Ministrów oparty jest na mechanizmie działania Komitetu Rady Ministrów w celu właściwej koordynacji prac i zapewnienia możliwości skutecznego wypełniania swoich zadań, Komitet Europejski Rady Ministrów wyposażony został w uprawnienia decyzyjne w sprawach związanych z kształtowaniem polityki europejskiej, wszędzie tam, gdzie kompetencje nie są zastrzeżone wyłącznie dla Rady Ministrów. Komitet Europejski Rady Ministrów rozpatruje zgodnie z § 3 ust. 2 zarządzenia Prezesa Rady Ministrów w szczególności: informacje Rady Ministrów o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej; harmonogramy prac legislacyjnych związanych z wdrażaniem prawa Unii Europejskiej do prawa polskiego oraz informacje w sprawie stanu realizacji tych harmonogramów; projekty ustaw wdrażających prawo Unii Europejskiej do prawa polskiego; informacje Rady Ministrów o przebiegu procedur stanowienia aktów prawnych Unii Europejskiej oraz projekty stanowisk zajmowanych przez przedstawicieli Rady Ministrów w trakcie tych procedur; projekty rozstrzygnięć w zakresie przeznaczania środków pochodzących z funduszy unijnych oraz pomocy zagranicznej; stanowiska na posiedzenie Rady Unii Europejskiej oraz Komitetu Stałych Przedstawicieli; stanowiska dotyczące reform Unii Europejskiej oraz stanowiska dotyczące projektów aktów prawnych Unii Europejskiej.

Współpraca w zakresie stanowienia prawa Unii Europejskiej oraz w zakresie prawa polskiego wykonującego prawo Unii Europejskiej.

Ustawa wskazuje ogólny obowiązek informowania Sejmu i Senatu przez rząd, który jednak obejmuje dwie sfery. Po pierwsze obowiązek przedkładania przez rząd Sejmowi i Senatowi informacji o udziale Polski w pracach Unii Europejskiej nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy, a po drugie obowiązek przedstawienia Sejmowi lub Senatowi informacji o sprawie związanej z członkostwem Polski w Unii Europejskiej na żądanie Sejmu lub Senatu.

Zgodnie z rozdziałem drugim ustawy, Rada Ministrów przekazuje niezwłocznie po otrzymaniu Sejmowi i Senatowi: dokumenty Unii Europejskiej wymagające konsultacji z państwami członkowskimi; plany prac Rady Unii europejskiej, roczne plany legislacyjne Komisji Europejskiej oraz oceny rocznych planów legislacyjnych sporządzonych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej; projekty aktów prawnych Unii europejskiej oraz swoje stanowiska w tej sprawie wraz z oceną przewidywanych skutków prawnych tego aktu prawnego dla polskiego systemu prawa oraz skutków społecznych gospodarczych i finansowych dla Rzeczpospolitej Polskiej; projekty umów międzynarodowych, których stroną ma być Unia europejska, Wspólnoty europejskie lub ich państwa członkowskie; projekty decyzji przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie Unii Europejskiej; projekty aktów Unii Europejskiej mniemających mocy prawnej zwłaszcza propozycje wytycznych przyjmowanych w sferze unii gospodarczej i pieniężnej oraz w sferze zatrudnienia; akty Unii europejskiej mające znaczenie dla wykładni lub stosowania prawa Unii Europejskiej.

Właściwy organ na podstawie regulaminu Sejmu i Senatu w ramach swoich kompetencji wyraża opinie o projekcie aktu prawnego Unii Europejskiej. Tym właściwym organem jest w przypadku Sejmu- Komisja do spraw Unii europejskiej, a w przypadku Senatu- Komisja Spraw Unii Europejskiej. Posiada w tym celu termin 21- dniowy od dnia przekazania projektu stanowiska Rady Ministrów. Jeżeli Komisja Europejska na wyrażenie opinii wyznaczyła termin 42- dniowy, to wtedy Rada Ministrów jest zobowiązana do przedstawienia projektu aktu prawnego Unii Europejskiej wraz z projektem swojego stanowiska. Rada Ministrów w tej sytuacji musi zapewnić Sejmowi i Senatowi co najmniej 2/3 czasu określonego przez Komisję Europejską dla państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Nie określenie stanowiska jest równoznaczne z brakiem uwag do projektu.

Rada Ministrów jest zobowiązana do wniesienia do Sejmu projektu ustawy wykonującej prawo Unii europejskiej najpóźniej w terminie 3 miesiące upływem terminu wykonania wynikającego z prawa Unii europejskiej. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której termin wykonania prawa Unii Europejskiej przekracza 6 miesięcy. W tej sytuacji Rada Ministrów wnosi do Sejmu projekt ustawy nie później niż 5 miesięcy przed upływem tego terminu. W szczególnych przypadkach Rada Ministrów może wnieść projekt wykonujący prawo Unii europejskiej bez zachowania terminów.

Zgodnie z art. 8 ustawy Rada Ministrów jest także zobowiązana do informowania na piśmie Sejmu i Senatu o przebiegu procedur stanowienia prawa Unii Europejskiej oraz o zajmowanych w trakcie tych procedur stanowiskach Rady Ministrów.

Jeżeli chodzi o moc wiążącą stanowisk wyrażonych przez parlament w sprawach UE dla rządu, to stanowiska takie odnoszące się do aktów prawnych UE wyrażane są przez sejmową Komisję do spraw UE zgodnie z art. 6 ustawy oraz przez senacką Komisję Spraw UE zgodnie z art. 9, względnie tylko przez komisję sejmową. Stanowiska te nie są bezwzględnie wiążące dla rządu. Opinie senackiej Komisji Spraw Unii europejskiej wydawane na podstawie art. 6 ustawy mają charakter tylko polityczny i poddawane są swobodnej ocenie rządu. Jeżeli chodzi o sejmową Komisję do spraw Unii europejskiej zobowiązanie jej opinią rządu jest znacznie większe. Co do projektu aktu prawnego, który ma być poddany rozpatrzeniu przez Radę Unii Europejskiej, rząd musi zaciągnąć opinię sejmowej Komisji do spraw Unii europejskiej. Jeżeli projekt natomiast dotyczy spraw, w których Rada Unii europejskiej stanowi jednomyślnie lub których konsekwencją będzie duże obciążenie dla budżetu państwa, to Rada Ministrów musi również zaciągnąć taką opinię. W innych sprawach rząd może takiej opinii nie zaciągać z względu na tok prac w Radzie Unii Europejskiej. W takiej sytuacji rząd musi nie zwłocznie przestawić Komisji do spraw Unii europejskiej swoje stanowisko oraz wyjaśnić z jakich powodów nie zaciągnięto tejże opinii.

Współpraca w zakresie opiniowana kandydatów na niektóre stanowiska w Unii Europejskiej.

Kandydaci do Parlamentu Europejskiego są wyłaniani w wyborach bezpośrednich zgodnie z prawem unijnym i krajowym. Natomiast powoływanie innych przedstawicieli państw członkowskich, takich jak komisarza w Komisji, sędziego Trybunału Sprawiedliwości, sędziego Sądu Pierwszej Instancji, członka Trybunału Obrachunkowego, procedury te są określone w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, ale sam sposób wyłonienia kandydata na te stanowiska pozostawia się państwom członkowskim. Praktyka w poszczególnych państwach członkowskich jest różna, ale zazwyczaj tą decyzję pozostawia się rządowi.

Właściwy organ zgodnie z art. 12 ustawy, na podstawie Regulaminu Sejmu opiniuje kandydatów na stanowiska: członka Komisji Europejskiej, członka Trybunału Obrachunkowego, sędziów Trybunału Sprawiedliwości i Sądów Pierwszej Instancji, rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości, członków Komitetu Ekonomiczno- Społecznego, członków Komitetu Regionów, dyrektora w europejskim Banku Inwestycyjnym oraz przedstawiciela Rzeczpospolitej Polskiej w Komitecie Przedstawicieli przy Unii Europejskiej. Kandydatów na powyższe stanowiska zgłasza Rada Ministrów. Następnie właściwy organ wyrażą opinię w terminie 21 dni od dnia zgłoszenia ich kandydatury. Zgodnie z art. 13 ust. 3 Rada Ministrów nie może desygnować kandydatów na stanowiska przed upływem terminu na wyrażenie opinii przez organ właściwy na podstawie regulaminu Sejmu. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja w której opinia w tej sprawie została wyrażona wcześniej.



Na podstawie:

Barcz J. red., Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2005

Galster J. red., Podstawy prawa Unii Europejskiej. Zarys wykładu, Toruń 2006

Grzybowski M., Władza wykonawcza w RP w warunkach członkostwa w UE (wybrane zagadnienia) [w] Polska w Unii Europejskiej, XLVI Zjazd katedr i zakładów prawa konstytucyjnego, 3- 5 czerwca 2004 roku, red. M. Kruk i J. Wawrzyniak, Kraków 2005

Kulig A., Rada Ministrów [w] Prawo konstytucyjne RP, red. P. Sarnecki, Warszawa 2005

Milczarek D. i Nowak A. Z. red., Integracja Europejska. Wybrane problemy., Warszawa 2003

Sarnecki P. red., Ustrój Unii Europejskiej i ustroje państw członkowskich, Warszawa 2007

Wojtyczek K., Polska w europejskim systemie konstytucyjnym [w] Prawo konstytucyjne RP, wyd. 6, Warszawa 2005

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Dz. U. z 1997 roku, nr 78, poz. 483

Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 roku o Radzie Ministrów, Dz. U. z 2003 roku, nr 24, poz. 199, z późn. zm.



Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w Unii Europejskiej, Dz. U. z 2004 roku nr 52, poz. 515, Dz. U. z 2005 roku nr 160, poz. 1342

Uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 22 maja 1997 roku w sprawie „Narodowej Strategii Integracyjnej, M.P. z 1997 roku, nr 34, poz. 322

Uchwała nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 roku, Regulamin pracy Rady Ministrów, Monitor Polski z 2002 roku, nr 13, poz. 221 z późn. zm.

Zarządzenie nr 30 Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 marca 2004 roku w sprawie Komitetu Europejskiego Rady Ministrów, Monitor Polski nr 14, poz. 223 z póż. zm.