Rozwój dziecka

Rozwój – ciąg zmian prowadzący do wyższego stopnia zróżnicowania struktury i funkcji organizmu, rozwój polega nie tylko na ilościowym wzroście ale także na przemianach jakościowych różnych funkcji i właściwości psychicznych.

Rozwój - długotrwały proces selekcji gatunkowej w trakcie przystosowania do środowiska (Darwin).

W rozwoju występują pewne cechy typowe, charakterystyczne, czyli tzw. właściwości wieku. Zmieniają się one w różnym tempie i rytmie, zależą od wieku dziecka. W początkowych stadiach rozwój przebiega szybciej, niż w późniejszych. Wcześniejsze okresy rozwojowe trwają krócej, a późniejsze dłużej. Okresy rozwoju człowieka:

Prenatalny - od poczęcia do narodzin
Niemowlęctwo - pierwszy rok życia
Wiek poniemowlęcy - od 1 do 3 lat
Wiek przedszkolny - od 3 do 7 lat
Młodszy wiek szkolny - od 7 do 11/12 lat
Wiek dorastania - od 12/13 do 17/18 lat



Wiek niemowlęcy:

Stadium noworodka - Wśród 12 pierwszych miesięcy, które składają się na niemowlęctwo, wyodrębniamy pierwszy miesiąc życia dziecka jako stadium noworodka. Proporcje ciała noworodka są odmienne od proporcji ciała dziecka starszego i człowieka dorosłego: głowa i mózg są stosunkowo duże, twarz stosunkowo mała, tułów długi a kończyny krótkie.
Układ kostny noworodka - tkanka kostna przypomina raczej chrząstkę niż kość, zawiera niewielka ilość soli mineralnych, jest obficie unaczyniona. Na sklepieniu czaszki, w miejscu zetknięcia kości ciemieniowych i czołowych, znajduje się ciemiączko duże, przestrzeń wypełniona miękką tkanką włóknistą. Przestrzeń między kośćmi ciemieniowymi a kością potyliczna, wypełniona podobną tkanką włóknistą, nazywa się ciemiączkiem małym. W miarę wzrostu czaszki niemowlęcia ciemiączka kostnieją i zarastają. Ciemiączko małe zarasta w pierwszym kwartale życia, ciemiączko duże - ok. 15 miesiąca.
Stosunek noworodka do otaczającego świata regulują przede wszystkim odruchy bezwarunkowe. Oprócz specyficznych reakcji bezwarunkowych, które są odpowiedzią na poszczególne, określone bodźce, obserwuje się u noworodka reakcje ruchowe na całokształt bodźców związanych z nowym dla niego środowiskiem. Ten drugi rodzaj aktywności ruchowej nazywamy ruchami błędnymi. Są to nieskoordynowane ruchy ciała, na przemian szybkie, przypominające uderzenia, to znów powolne, płynne. Każda część ciała porusza się jakby oddzielnie, przy tym najczęściej poruszają się kończyny dolne, następnie górne, rzadziej natomiast głowa i tułów.







Charakterystyczne odruchy bezwarunkowe noworodków:
Odruch toniczno-szyjny – gdy noworodek leży na wznak i przekręcimy mu głowę w prawo, to ręka prawa wyprostuje się a lewa kurczy.
Odruch mrugania
Odruch chwytania – zanika w 2 miesiącu życia
Odruch ssania – zanika w ciągu pierwszego roku życia
Odruch lizania Odruch wodzenia wzrokiem


Jest to okres wstępny i przygotowawczy do rozwoju mowy. W tym okresie dziecko przechodzi od krzyku i wydawania nieartykułowanych dźwięków do wokalizacji różnorodnych fonemów.

Ważniejsze osiągnięcia w „wydawaniu dźwięków” w wieku niemowlęcym:

1-2 tyg. - Krzyk, inne dźwięki nieokreślone wydawane przypadkowo

1-2 mies. - Krzyk, dźwięki nieartykułowane: postękiwanie, sapanie, mlaski, pisk, pochrząkiwanie. Dźwięki podobne do artykułowanych, o dużej zmienności i różnorodności

1-2 mies. - Reakcje orientacyjne na dźwięki mowy ludzkiej

2 mies. -Gruchanie: przeważają dźwięki gardłowe (k, g) i samogłoski przednie (i, u)
Gruchanie pojawia się w stanie nasycenia i zadowolenia

3 mies. -Gruchanie jako składnik reakcji ożywienia na widok osoby dorosłej

5 mies. - Wrażliwość na melodię i intonację głosu osoby dorosłej (na ton pieszczotliwy i surowy)

5 mies. - 1 moment przełomowy wokalizacji: początki gaworzenia, artykułowanie zgłosek na zasadzie echolalii.

11-12 mies.- II moment przełomowy wokalizacji: początki mowy właściwej. Rozwój struktury fonemicznej mowy ludzkiej. Pierwsze słowa



Wiek poniemowlęcy

Prawidłowy rozwój fizyczny małego dziecka wyraża się m.in. stałym, odpowiednim do wieku powiększaniem się ciężaru i wysokości ciała. Najintensywniejszy przyrost w tej dziedzinie stwierdza się w pierwszych trzech latach życia dziecka, a więc w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym. W 2 r.ż. ustala się ostatecznie postawa stojąca, jako zasadnicza postawa ciała, a chód staję się podstawowym sposobem przemieszczania.




W tym wieku dziecko lubi wszelkiego rodzaju zabawy:

Zabawy manipulacyjne (w tym: funkcjonalne, ruchowe, manipulacyjne). Wyraźny związek z rzeczywistością społeczno – kulturową. W toku zabawy dziecko wykrywa znaczenie społeczne przedmiotów.

Zabawy tematyczne - (w coś lub w kogoś)

Zabawy konstrukcyjne - wszystkie zabawy, w wyniku, których powstaje wytwór – kształcą precyzję ruchów, myślenie i wyobraźnię dziecka, rozwijają uwagę, wytrwałość, systematyczność i umiejętność pokonywania przeszkód

Zabawy ruchowe


Wiek przedszkolny


W tym okresie dzieci zazwyczaj uczęszczają do przedszkola.

Dzieci w wieku 3 – 4 lat

Mało samodzielne, lepiej rozumieją instrukcje indywidualne niż grupowe, zasob słów wynosi ok. 1000 wyrazów. Wyobraźnia jest już bardziej rozbudzona niż w wieku poniemowlęcym, co przejawia się w bazgrołach, którym nadają znaczenie oraz w podejmowaniu ról podczas zabawy tematycznej. Zabawy są proste i krótkie gdyż dziecko nie potrafi koncentrować uwagi przez dłuższy czas.

Dzieci w wieku 4 – 5 ½ lat

Dzieci są bardziej samodzielne i zaradne. Lepiej przystosowują się do życia w grupie przedszkolnej i nawiązują z rówieśnikami życzliwe kontakty.

Wkraczają w „wiek pytań”. Rozwój wyobraźni i myślenia pozwalają na wyszukiwanie problemów, na które nie znają odpowiedzi. Ruchliwe, dociekliwe, wścibskie.

Dzieci w wieku 5 ½ - 7 lat

Zainteresowanie światem przyrody oraz niektórymi zjawiskami społecznymi np. zawodami. Są lepiej przystosowane do pracy w zespole. Są zdolne do dłuższego wysiłku i skupienia uwagi, bez trudu uczestniczą w zajęciach kształcących. Ulubioną formą aktywności jest zabawa. Zabawy są urozmaicone, często zespołowe, z podziałem na role. Samodzielność i wyższy stopień uspołecznienia pozwalają na powierzanie coraz bardziej odpowiedzialnych zadań (zakupy, sprzątanie, opieka nad młodszymi dziećmi).






Rozwój fizyczny:
1. Okres poniemowlęcy :

-zwolnieniu ulega przyrost ciężaru ciała przy szybko postępującym wzroście dziecko w tym okresie przybiera średnio 2,5 kg rocznie, wzrost – ok.12 cm
-pod koniec okresu podściółka tłuszczowa ulega zanikowi - wydłużanie się sylwetki
zmieniają się proporcje ciała- klatka piersiowa / głowa postępuje proces kostnienia – zarasta ciemiączko
-zmiana pozycji ciała - zmiana układu kostnego, mięśniowego i oddechowego


2. Okres przedszkolny:

-dziecko wolniej przybiera na wadze, ale szybko rośnie

5 rż – podwojenie wysokości urodzeniowej, późniejszy przyrost staje się wolniejszy aż do pokwitania

5 rż – 5 x waga urodzeniowa

-komplikowanie się budowy komórek nerwowych, wzrost ciężaru mózgu


3. Okres szkolny:

-wzmocnienie układu kostnego, mięśniowego i nerwowego

-mniej tkanek kostnych, ich ilość naraża dziecko w tym wieku na powstawanie deformacji, wad postawy; 9 – 11 rok życia kostnienie kośćca przegubu

-wyrastają dalsze stałe zęby – pod koniec okresu stają się pełne

-trzykrotnie mniejszy procent zachorowań w porównaniu do wieku poniemowlęcego

-wzrost mózgu zostaje prawie zakończony – w zakresie ciężaru: mózg 9 latka waży 1300 g, dorosłego około 1400 g

-dalej postępuje proces dojrzewania komórek mózgowych – 8 – 14 rok życia zapis prądów czynnościowych podobny jest do osób dorosłych

10 – 12 lat – pubertalny okres otyłości – związany z zaburzeniami funkcjonowania gruczołów, wydaje się, że dziecko przytyło

-przyrost wysokości i ciężaru ciała jest powolny i równomierny – tylko w okresie 6 – 8 roku życia następuje zjawisko pośredniego skoku wzrostowego, jest to tzw. skok szkolny

-w końcu tego okresu u niektórych dzieci obserwuje się wyraźne zmiany i objawy dojrzewania płciowego



4. Okres dojrzewania

-wysokość i ciężar ciała – skok pokwitaniowy, gwałtowny przyrost wysokości, wydłużenie poprzedza przyrost wagi, poszerzenie

-przyrost ciężaru ciała – u dziewcząt 14 – 15 rż , u chłopców 15 – 17 rż

-tkanka tłuszczowa – większy przyrost u dziewcząt, tkanka mięśniowa, większy przyrost u chłopców

-rozwój organów wewnętrznych: wzmożona działalność gruczołów wydzielających skóry

-szybszy rozwój układu kostnego w stosunku do mięśniowego / bóle mięśniowe, skurcze/

-układ sercowo naczyniowy – przystosowanie do obsługi większego organizmu

-układ nerwowy – zwiększenie się rozmiarów komórek mózgowych, różnicowanie się ich funkcji, nadmierna wrażliwość i pobudliwość

-rozwój gruczołów dokrewnych – wzmożone wydzielanie, burza hormonów

-dojrzewanie płciowe