Rozwój dziecka z niedosłuchem i dziecka głuchego, oraz jego potrzeba terapeutyczna w zakresie wychowania fizycznego.

Dla każdego człowieka zdrowie stanowi jedno z najważniejszych spraw życiowych. Mamy, więc na celu konieczność zabiegania o nie od najwcześniejszych lat życia, a szczególnie w okresie, w którym znajduje się ono pod wpływem zinstytucjonalizowanego oddziaływania szkoły. Wartość i poziom rozwoju każdego społeczeństwa wyraża się jego stosunkiem do jednostek niepełnosprawnych. Na przestrzeni wieków stosunek ten przechodził transformację od wrogości, odrzucenia do zrozumienia i tworzenia systemów pomocy.
Na przemianę tą wpłynął gwałtowny rozwój nauki, podniesienie poziomu wiedzy w społeczeństwie oraz poświęcenie i ciężka praca ludzi zaangażowanych w działalność na rzecz niepełnosprawnych. Celem mojej pracy będzie charakterystyka dzieci, u których niepełnosprawność to niedosłuch i głuchota, a także jego potrzeba terapii między innymi poprzez wychowanie fizyczne, przez które, pragniemy wyrównać wady somatyczne, a przede wszystkim pobudzić pracę płuc przez odpowiednio prowadzony wysiłek, oraz wzmocnić ogólnie zdrowie dziecka. Bo przecież już od najmłodszych lat powinniśmy zapewnić sobie, jak największą możliwość swobody ruchu. Przecież wiadomo, że ruch to zdrowie i ma wielki wpływ na poziom naszego rozwoju fizycznego. Motywacją do napisania tej pracy jest to, iż moja praca jest w warunkach o zwiększonej sile natężenia hałasu i wiem jak bardzo ważne jest by dbać o jak największą ochronę słuchu, który jest bardzo ważny dla każdego nas, oraz wcześniejsze przygotowanie podobnego tematu na zajęciach z pedagogiki specjalnej. Pedagogika osób niedosłyszących i niesłyszących to surdopedagogika. Szerzej o niej będzie w kolejnych stronach pracy.


W literaturze dowiadujemy się, że szkolna kultura fizyczna, podobnie jak przedszkolna, ma za zadanie wszechstronne przygotowanie dziecka głuchego do życia w społeczeństwie.
Znaczenie kultury fizycznej w szkole, dla głuchych wzrasta o zadania, jakie ma ono spełnić w procesie rewalidacyjnym. Musi, więc służyć nie tylko jako zespół czynników działających na ogólny psychomotoryczny rozwój dziecka głuchego, ale także kształtować jego mowę w toku wszystkich zajęć.
Bezpośrednim zadaniem kultury fizycznej w szkole jest rozwój sprawności ruchowej z uwzględnieniem podstawowych cech motoryki: szybkości, siły, wytrzymałości i zwinności. Kształtowanie cech motorycznych jest uzależnione od poziomu rozwoju motorycznego dzieci niesłyszących, które w przeważającej większości przychodzą do szkoły bez przygotowania przedszkolnego. Stąd wynikające różnice w rozwoju motorycznym tych dzieci, gdyż jak wiadomo pochodzą one z różnych środowisk, bardzo często z wielodzietnych rodzin wiejskich, z trudnych warunków bytowych, co ma niewątpliwy wpływ na ich ogólny rozwój.
Wychowanie fizyczne dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży i celem jego jest podnoszenie ogólnej sprawności populacji oraz formowanie nawyku aktywnego ruchowo życia dla utrzymania sprawności organizmu i umiejętności władania nim na względnie stałym poziomie aż do późnej starości.


Narodziny dziecka są świętem. Świętem radości i miłości. Rodzice z radosnym niedowierzaniem patrzą na nową istotę ludzką, która zawitała na ten świat. Oczami wyobraźni widza przyszłość swojego dziecka- pierwszy uśmiech, pierwsze kroki, szkołę, studia, pierwszą miłość, ślub, wnuki? Naturalny niepokój rodziców budzi pytanie- czy nasze dziecko jest zdrowe? Kolejne wizyty u lekarza pediatry pozwalają upewnić się, że rozwój dziecka jest prawidłowy- ma dobry apetyt, przybiera na wadze, nie choruje. Jest tylko jeden mały wyjątek? coś, czego nie zauważają jeszcze ani rodzice, ani lekarz. Dziecko nie słyszy.
Ta krótka historia jest historią tysięcy dzieci, które urodziły się z wadą słuchu. Niedosłuch nie jest, bowiem czymś, o czym rodzice lub lekarz myślą w pierwszej kolejności mówiąc o stanie dziecka. Jedną z przyczyn tego faktu jest to, iż w pierwszych miesiącach bardzo trudno zauważyć, że coś jest nie w porządku ze słuchem dziecka. A przecież uszkodzenie słuchu u noworodka nie jest stanem rzadkim. Skąd bierze się uszkodzenie słuchu u dziecka? W obecnej chwili znanych jest już wiele czynników, które mogą być przyczyną tego stanu. Niektóre z tych czynników mogą wystąpić już przed urodzeniem dziecka. Są nimi np. wady genetyczne. Uszkodzenie słuchu może być wynikiem infekcji, która matka przechodziła w czasie ciąży. Najbardziej znaną taką infekcją jest zakażenie różyczką ciężarnej kobiety. Niedosłuch może być jednak również wynikiem zakażenia wirusem cytomegalii, toksoplazmozą, krętkiem kiły i innymi drobno ustrojami.
Kolejną ważną grupą czynników uszkadzających słuch są czynniki występujące przy porodzie lub tez po urodzeniu dziecka. Przyczynami uszkodzenia słuchu u dziecka są:
? Niedotlenienie płodu lub noworodka
? Niska punktacja Agar po urodzeniu
? Bardzo niska masa urodzeniowa noworodka (poniżej 1500 g)
? Znacznego stopnia wcześniactwo (poród poniżej 33 tygodnia ciąży)
? Długo utrzymująca się żółtaczka noworodkowa z wysokim poziomem bilirubiny.
Czynniki ryzyka uszkodzenia słuchu mogą wystąpić również w późniejszym okresie życia. Wiadomo, że stosowanie leków najbardziej mogą uszkodzić słuch. Niedosłuch może być również powikłaniem bakteryjnego zapalenia opon mózgowych.
Może też pojawić się po urazie głowy, zwłaszcza takim, któremu towarzyszyło złamanie kości czaszki. Również choroby wieku dziecięcego mogą być przyczyną uszkodzenia słuchu.
Dla rozwoju umiejętności słuchowych i mowy okres ten to pierwsze 2 lata życia dziecka. Jeśli w tym okresie niedosłyszące dziecko nie otrzyma odpowiedniej ?porcji? bodźców dźwiękowych otoczenia, jego możliwości nie zostaną wykorzystane i nie rozwiną się we właściwy sposób pożądane umiejętności związane z rozumieniem i produkcja mowy. Wiele badań wskazuje, że dzieci, które otrzymały wcześnie aparaty słuchowe i u których wcześnie rozpoczęto rehabilitacje, wykształciły mowę o wiele lepiej niż dzieci, u których zastosowano aparaty słuchowe w późniejszym okresie. Obecnie uważa się, że najlepsze efekty można osiągnąć wtedy, gdy dziecko z uszkodzeniem słuchu zostanie zdiagnozowane, otrzyma aparat słuchowy i rozpocznie proces rehabilitacji jeszcze przed ukończenie 6 miesiąca życia. Szansą na wykrycie uszkodzenia słuchu u dziecka są badania audiometryczne. Najprostsze badanie to: mówienie cichym szeptem z odległości 4-5m. Inne metody badań audiometrycznych dzieci:

Audiometria płodowa polega na badaniu reakcji tętna płodu na bodźce dźwiękowe.
Ogromne wzruszenie wywołuje u rodziców fakt reakcji przyszłego dziecka w ostatnim okresie ciąży na głośne słowa wypowiadane przez dorosłych.

Reakcje wieku noworodkowego na bodźce akustyczne:
? odruch Moro (przestrachu i obejmowania)
? odruch przerwania płaczu i ssania
? odwracanie oczu i głowy w kierunku źródła dźwięku

Reakcje wieku niemowlęcego (7-9 miesięcy):
? reakcja na ciche szmery, nawoływanie i dźwięki (szklanka-łyżeczka, grzechotka)
? reakcja na instrumenty muzyczne i zabawki
? audiometria odruchowa - wybudzanie dziecka ze snu przy zastosowaniu delikatnych bodźców szumowych o odpowiednio dobranym natężeniu i częstotliwości.

Od 4 roku życia wykonuje się rutynową audiometrię tonalną - to najczęściej stosowane badanie słuchu w gabinetach laryngologicznych. Osoba badana znajduje się w specjalnie izolowanym i wytłumionym pomieszczeniu (kabinie ciszy) i odpowiada po usłyszeniu dźwięku. Dźwięk jest generowany z audiometru do specjalnych słuchawek (na przewodnictwo powietrzne lub kostne) lub głośników. Mierzy się odpowiedzi w poszczególnych częstotliwościach i natężeniach dźwięku, a wyniki są prezentowane w postaci krzywych - audiogramów.
Prawidłowa postawa rodziców, ich cierpliwość i wytrwałość w trudnym wychowaniu dziecka niedosłyszącego to schody, po których dziecko osiąga wstęp do normalnego życia wśród słyszących.
Przejdę teraz do surdopedagogiki, gdzie szerzej opisana jest ta dysfunkcja.
Wykorzystałam tu pracę, którą przygotowywałam na zajęciach z pedagogiki specjalnej.


PEDAGOGIKA NIESŁYSZĄCYCH I NIEDOSŁYSZĄCH -
SURDOPEDAGOGIKA

Surdopedagogika jest działem pedagogiki specjalnej, zajmującym się i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a więc osób niesłyszących (głuchych) i słabo słyszących (niedosłyszących, z resztkami słuchu).

Surdopedagogika opracowuje teoretyczne podstawy postępowania rewalidacyjnego, czyli naprawczego w stosunku do tych osób. Poszukuje również skutecznych form opieki, metod i technik pracy rewalidacyjnej.

Celami surdopedagogiki jest:
-Przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie korzystania z posiadania resztek słuchowych drogą odpowiednich ćwiczeń, bądź pobudzanie nerwu słuchowego i centralnego układu nerwowego przez zastosowanie wszczepu ślimakowego.
-Przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnienie procesów poznawczych, zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej.

Nadrzędnym jej celem jednak jest przygotowanie osoby z wadą do funkcjonowania w warunkach życiowo zmienionych wskutek istniejącej wady i do możliwie samodzielnego życia.

KLASYFIKACJA
Surdopedagogika stosuje klasyfikacje osób z wadą słuchu, zależnie od kryterium, np.:
a) Ze względu na czas wystąpienia wady;
-prelingwalną, gdy uszkodzenie wystąpiło przed okresem nabycia mowy ustnej.
-interlingwalną, gdy dziecko zaczęło uczyć się mowy, ale nie opanowało jeszcze całego systemu symboli słownych związków międzywyrazowych, tworzących strukturę gramatyczną języka.
-postlingwalną, gdy uszkodzenie nastąpiło po opanowaniu mowy. Osoby z tym uszkodzeniem określa się również jako ogłuchłe.

b) Ze względu na stopień uszkodzenie;

-niesłyszące-głuche. Są to osoby z tak znaczną wadą słuchu, która uniemożliwia odbieranie
mowy za pomocą słuchu, w sposób naturalny. Niesłyszący odbiera informacje głównie drogą wzrokową. Duża pomocą są urządzenia wzmacniające dźwięki, tzw. aparaty słuchowe. Najpoważniejszym następstwem głuchoty jest niemożność opanowania mowy ustnej drogą naturalną, tj. przez naśladownictwo słyszanej mowy otoczenia. Osoby niesłyszące mają trudności w kontaktach z ludźmi słyszącymi. Trudności te powodują tendencje izolacyjne i tworzenie się grup,,mniejszości językowej? posługujących się głównie językiem migowym.

-niedosłyszące, słabo słyszące. To osoby, u których wada słuchu ogranicza odbiór mowy drogą słuchową. Odbiór informacji jest pełniejszy przy stosowaniu aparatu słuchowego. Słabo słyszący w odróżnieniu od niesłyszących mogą opanować mowę ustną drogą naturalną, poprzez słuch. Wada ta nie jest tak wielka, aby uniemożliwiała korzystanie ze słuchu w nauce, pracy i zabawie, ogranicza jednak i zniekształca odbieraną mowę ustną. Osoby słabo słyszące w zależności od stopnia uszkodzenia mają pewne trudności w kontaktach słownych, korzystania z radia, wykonywania zawodu wymagającego dobrego słuchu. W zależności od stopnia uszkodzenia i osiągniętego stopnia rewalidacji osoby te zbliżają się do słyszących lub głuchych.

c) Ze wzglądu na dodatkowe uszkodzenia, rozróżniamy np.: głuchoniewidomych, osoby z wadą słuchu i z upośledzeniem umysłowym, z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu.

d) Ze względu na miejsce uszkodzenia określa się tę część analizatora słuchowego, która uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu. Rozróżnia się zasadniczo zaburzenia słuchu obwodowe i centralne, a wśród obwodowych to: przewodzeniowe, odbiorcze i mieszane.

e) Ze względu na czas występowania przyczyny powodującej wadę słuchu, rozróżniamy wadę wrodzoną i nabytą.

ETIOLOGIA WADY SŁUCHU
Wadę wrodzoną mogą powodować czynniki genetyczne lub te, które zadziałają na dziecko w okresie życia płodowego bądź w czasie porodu. Mówimy wtedy o dzieciach z ryzyka około porodowego. Ryzyko takie może być spowodowane czynnikami genetycznymi, konfliktem serologicznym, chorobą matki, szczególnie w pierwszych 12 tygodniach ciąży, niektórymi używkami stosowanymi przez matkę w okresie ciąży, wcześniejszym bądź patologicznym porodem.

Wadę nabytą mogą powodować m.in.: ostre lub przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, choroby wysokogorączkowe np. zapalenie opon mózgowych, antybiotyki, urazy chemiczne, mechaniczne lub psychiczne.

NIEKTÓRE METODY POROZUMIEWANIA SIĘ
Aby poznać specyfikę pracy rewalidacyjnej, należy scharakteryzować niektóre metody porozumiewania się osób głuchych i komunikacji z nimi.

METODA MIGOWA-polega na porozumiewaniu się przy pomocy umownych znaków migowych, określających dane pojęcie (osoby, rzeczy, zjawiska, czynności itp.) Jej cechą jest specyficzna struktura gramatyczna bez zakończeń fleksyjnych.
Możemy też mówić o systemie językowo-migowym, uzupełniając końcówki fleksyjne znakami daktylograficznymi.
DAKTYLOGRAFIA-MOWA PALCOWA, to forma porozumiewania się, oparta na odpowiednich układach palców lub obydwu dłoni. Przestrzega ona reguł gramatycznych.
FONOGESTY- to umowne ruchy jednej lub drugiej dłoni, wykonywane na wysokości twarzy osoby mówiącej. Fonogesty uzupełniają niewidoczne ruchy artykulacyjne. Nie zastępują mówienia, ale pomagają w odczytywaniu mowy z ust nadawcy.
MOWA KOMBINOWANA- składa się na nią stosowanie w procesie porozumiewania się: mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych.
METODA TOTALNEJ KOMUNIKACJI- uwzględnia wszelkie drogi porozumiewania się, a więc drogą migową, daktylografię i mowę ustną.
INSTYTUCJE OPIEKI I KSZTAŁCENIA OSÓB Z WADĄ SŁUCHU. W zależności od wieku i etiologii osoby z wadą słuchu mają w Polsce zorganizowaną opiekę i kształcenie w placówkach podlegających Ministerstwu Zdrowia bądź Ministerstwu Edukacji Narodowej. W tym układzie funkcjonują:
Poradnie Rehabilitacji dla Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu lub Specjalistyczne Ośrodki Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu Polskiego Związku Głuchych. Placówki te prowadzą opiekę ambulatoryjną, zapewniają diagnozę, naukę porozumiewania się, a także organizują różne formy przygotowania rodziców do pracy rewalidacyjnej z własnym dzieckiem. Pracują tam lekarze audiolodzy, foniatrzy, logopedzi, pedagodzy, psychologowie.
Specjalne Ośrodki Szkolno- Wychowawcze, w skład, których mogą wchodzić: przedszkola specjalne, szkoły podstawowe, zawodowe, internaty. Zadaniem tych placówek jest zapewnienie opieki, kształcenia i rewalidacji dzieciom i młodzieży z wadą słuchu, które nie mogą sprostać wymaganiom programowym przedszkoli i szkół masowych.
W procesie praktycznej rewalidacji surdopedagogika uwzględnia następujące zasady:
-PROFILAKTYKĘ: zapobieganie występowaniu i pogłębianiu się wady słuchu i jej skutków, szczególnie w zakresie zaburzeń osobowościowych.
-KOMPENSACJĘ: rozwijanie i wykorzystywanie innych zmysłów, np. wzroku, dotyku, dla poznawania otaczającej rzeczywistości.
-KOREKTURĘ: wykorzystywanie różnych urządzeń technicznych, ułatwiających odbiór świata dźwięków.
-USPRAWNIANIE: wychowanie i trening słuchowy. Uwrażliwianie istniejących resztek słuchu i wykorzystywanie ich dla pełnego rozwoju dziecka.
-DYNAMIZOWANIE: psychiczne aktywizowanie jednostki, budzenie wiary we własne siły i możliwości.
Dzieci i młodzież mogą również korzystać z placówek oświatowych dla dzieci słyszących. Są to przedszkola i szkoły masowe różnego stopnia. Mówimy wówczas o kształceniu zintegrowanym.
PRÓBY INTEGRACJI. Potrzeba kształcenia integracyjnego dzieci z wadą słuchu wynika, z co najmniej dwu czynników: coraz wcześniejszej i pełniejszej diagnozy uszkodzenia i wiążącej się z tym coraz wcześniejszej rewalidacji dziecka oraz ze stwierdzenia negatywnych skutków emocjonalnych i społecznych u jednostek wychowywanych w warunkach pewnej segregacji i izolacji społecznej. Integracja przedszkolna i szkolna wymaga jednak spełnienia trzech warunków, aby nie zaburzać kształcenia pozostałych uczniów: Dziecko winno wykazywać się pewnym wcześniejszym przygotowaniem do podejmowania trudniejszych zadań, winno również wykazywać postawę aktywności i akceptacji swojej wady. Nauczyciel kształcenia zintegrowanego powinien mieć odpowiedni zasób wiedzy na temat postępowania z dzieckiem z wadą słuchu. Powinien je akceptować, umieć stworzyć atmosferę życzliwej pomocy ze strony rówieśników, jak również pozyskiwać do współpracy rodziców. Ważne są też warunki organizacyjne, więc przepisy prawne, zmniejszone liczebnie grupy, właściwe wyposażenie dzieci i pomieszczeń w aparaturę, ułatwienie kontaktów ze specjalistą.
Surdopedagogika jest gałęzią wiedzy stale rozwijającą się pod wpływem postępu nauk humanistycznych, medycznych i technicznych. Jest otwartą na szeroką współpracę służącą usprawnianiu i usamodzielnianiu się osób z wadą słuchu.
Praca nauczyciela wychowania fizycznego z dziećmi mających zaburzenia słuchu. Nauczyciel, który w klasie spotyka się z uczniem z dysfunkcją słuchu powinien zapoznać się z diagnozą. Musi dostosować się i respektować wszystkie zalecenia lekarskie. W przypadku nie dostarczenia wskazówek od lekarza, musi koniecznie przeprowadzić rozmowę z rodzicami ucznia. Należy ustalić czy dziecko ma ćwiczyć na lekcji wychowania fizycznego z aparatem słuchowym. W przypadku takiego zalecenia jest zwrócenie szczególne na bezpieczeństwo ćwiczącego. Współpraca nauczyciela wychowania fizycznego z uczniem z wadą słuchu powinna opierać się na wzajemnym, szczerym zaufaniu. Powinien bardzo dobrze poznać swojego ucznia. Nauczyciel musi pokazać swojemu wychowankowi, że lubi go uczyć, sprawia mu to przyjemność i satysfakcję. Musi zauważać i doceniać wszelkie umiejętności ucznia, jego sumienność, wytrwałość, pomysłowość. Nauczyciel nie może wskazywać tylko braków ucznia, ale jak najczęściej podkreślać jego sukcesy i to, co już osiągnął. Nauczyciel powinien indywidualizować zadania i dostosowywać je do możliwości ucznia. Trzeba pamiętać o kierowaniu się zasadami dydaktycznymi i starać się, by uczeń jak najczęściej odnosił sukcesy.
Na koniec mojej pracy przedstawię przykładowy konspekt zajęć wychowania fizycznego gier i zabaw ruchowych. Spełniają one ważną rolę w usprawnianiu dziecka z wadą słuchu. Można wyróżnić wartości zdrowotne, sprawnościowe i wychowawcze. Ruch sprzyja prawidłowemu rozwojowi ontogenetycznemu, podnosi wydolność wielu układów i narządów organizmu. Dziecko z wadą słuchu często jest słabe, szybko męczliwe. Słabo rozwinięta mowa lub jej brak powodują trudności z oddychaniem i osłabienie mięśni oddechowych. Powoduje to często, że u dzieci tych klatka piersiowa jest zapadnięta, a plecy okrągłe. U małych dzieci występuje zaburzenie chodu, przez co osłabienie jest mięśni podudzi i stóp, prowadzi to do płaskostopia i ciężkiego mało sprężystego chodu. Dzieci z tą dysfunkcją najsłabiej mają rozwiniętą siłę i moc, często zaburzona jest równowaga i koordynacja. Odpowiedni dobór gier i zabaw ruchowych pozwoli w swobodnych sytuacjach kształtować wszystkie zaburzone funkcje. Niezwykle cenne dla prawidłowego rozwoju dzieci niesłyszących są wartości wychowawcze. Dostarczają okazji do kształtowania takich cech charakteru jak: odwaga, wytrwałość, panowanie nad sobą.
Przedstawię teraz doniesienia o występowaniu zaburzeń słuchu w Polsce. Co trzeci Polak nie dosłyszy, a co szóste dziecko w wieku szkolnym ma zaburzenia słuchu. Z najnowszych badań wynika, że 15 procent polskich nastolatków ma problemy ze słuchem. Z badań przeprowadzonych od marca do czerwca 2008 roku w ramach programu ?Badania przesiewowe słuchu i głosu u dzieci w wieku 7 lat z terenów wiejskich i małych miast województw Polski wschodniej? w grupie 80 592 dzieci wynika, że 19,4% dzieci ma zaburzenia słuchu (obwodowe lub centralne), 33 % dzieci ma szumy uszne (okresowe lub stałe). Warto zwrócić uwagę, że u 59,5 % dzieci z wykrytymi zaburzeniami słuchu, rodzice nie zauważyli wcześniej problemów ze słuchem. Z badań przeprowadzonych w listopadzie i grudniu 2007 r., przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, w grupie 9096 dzieci z klas szóstych wynika, że 21,5 % dzieci ma zaburzenia słuchu (obwodowe lub centralne), 28,9% dzieci ma szumy uszne (okresowe lub stałe). W grupie 64,7 % dzieci z wykrytymi zaburzeniami słuchu, rodzice też nie zauważyli wcześniej problemów ze słuchem.
Na podstawie zrealizowanych badań można ogólnie stwierdzić, że uzyskane wyniki potwierdziły wysoki odsetek dzieci z zaburzeniami słuchu, który stwierdzano we wcześniejszych badaniach. Podobnie jak we wcześniejszych programach w znacznym odsetku dzieci z zaburzeniami słuchu, rodzice nie zwrócili uwagi na obecność zaburzeń słuchu (przede wszystkim jednostronnych), co oznacza konieczność prowadzenia dalszych działań uświadamiających rodziców o możliwych objawach niedosłuchu.
Dla ludzi dorosłych natomiast według badań przeprowadzony przez Instytut Medycyny Pracy, ocenia się, iż w Polsce w warunkach szkodliwych dla słuchu pracuje 600 000 pracowników. Co rok stwierdza diagnozuje się głuchotę zawodową u 3000 pracowników. Około 40 milionów ludzi na świecie cierpi na głuchotę. W przypadku Polski 600 000 osób ma na tyle uszkodzony słuch, że wymaga to stosowania specjalnych aparatów słuchowych. Pogorszenie słuchu stanowi nieodłączny element starzenia się. Niedogodność ta dotyczy prawie 1/3 osób po 65. roku życia. Wśród ludzi powyżej 75 lat to od 40 do 50% doświadcza niekorzystnych zmian w słyszeniu.
Na zakończenie chciałam krótko podsumować moją pracę kilkoma słowami. Charakter współczesnego życia, to pośpiech, ciągły hałas - są źródłami zmęczenia, stresów i innych dolegliwości. Zbyt duże tempo życia powoduje u ludzi pragnienie ciszy i spokoju, jest przyczyną wyobcowania człowieka z otoczenia. Rozwój cywilizacji wnosi do pracy zawodowej we wszystkich gałęziach przemysłu dużą liczbę niebezpieczeństw nie tylko dla słuchu, ale dla całego organizmu człowieka. Ważne jest byśmy wszyscy dbali jak najwięcej o swój słuch i słuch naszych dzieci, które już są i które przyjdą w kolejnych pokoleniach, by służył nam w dobrej kondycji do końca życia.

Literatura:
Władysław Dykcik: Pedagogika Specjalna. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu 1999.
Jan Dziedzic: Wychowanie fizyczne w szkołach specjalnych. Monografie, podręczniki, skrypty. AWF Poznań 1973.
Krystyna Gawlik Anna Walaszczyk: Gry i zabawy ruchowe w szkołach specjalnych. AWF Katowice 2002