Etapy rozwoju dziecka

I. Młodszy wiek szkolny (7 – 12 lat)
1. ,,Rozwój fizyczny”3 w tym okresie życia charakteryzuje się tym, że mięśnie duże rozwijają się wcześniej od mięśni drobnych, co wiąże się z dużą ruchliwością dziecka. Ruchy są szybkie, niedokładne. Potrzeba motoryczna w tym okresie jest bardzo duża. W czasie dłużej trwających


1 Nowa encyklopedia powszechna, tom 5, Warszawa 1996, PWN, s. 616.
2 M. Przetacznik – Gierowska, G. Makiełło – Jarża, Psychologia rozwojowa i wychowanie wieku dziecięcego, Warszawa 1985, WSiP, s. 68.
3 A Węglińska, Psychologiczne aspekty pracy opiekuńczo – wychowawczej w świetlicy, (w:) A Wiszniewska (red.), Praca wychowawcza w świetlicy, Warszawa 1978, WSiP, s. 23.
zajęć siedzących , należy stosować przerwy wypełnione ćwiczeniami fizycznymi.

1. ,,Natomiast rozwój umysłowy dziecka następuje pod wpływem nauki i wychowania.”1 Z wiekiem doskonalą się procesy spostrzegania – uwaga, pamięć, myślenie, mowa.
Koncentracja uwagi i jej trwałość występują tam, gdzie istnieje zainteresowanie przedmiotem. Zajęcia prowadzone atrakcyjnie zmuszają dziecko do skupienia uwagi i do aktywności myślowej.
Dzieci w wieku szkolnym kształcą i rozwijają swą pamięć. Z wiekiem pamięć w coraz większej mierze zaczyna operować pojęciami, a nie obrazami, jest bardziej abstrakcyjna. Zwiększa się jej pojemność i trwałość. Trwałość zależy, m.in. od zainteresowania dziecka przedmiotem, jego aktywności umysłowej. Głośne powtarzanie ułatwia zapamiętywanie. Uczenie się ,,na pamięć” rozwija pamięć dowolną, która niezbędna jest w dalszej nauce szkolnej.
Myślenie dziecka rozwija się w toku nauki szkolnej. Podstawowymi metodami dla klas I – IV powinny być: pokaz i doświadczenie, ponieważ dziecko w tym wieku nie jest jeszcze zdolne do dokonywania operacji myślowych.
Mowa dziecka związana jest z myśleniem i z całym jego rozwojem. Rozwój mowy polega na poznawaniu przez dziecko nowych słów i ich rozumieniu i posługiwaniu się nimi. W okresie szkoły podstawowej słownictwo dziecka znacznie powiększa się. Początkowo dzieci formułują zdania proste, z wiekiem zdania stają się rozwinięte. Pełne rozumienie czytanych tekstów przyśpiesza proces rozwoju mowy. Jednak w klasach najmłodszych sama technika czytania tak absorbuje uwagę dziecka, że nie zawsze przeczytany fragment wzbogaca jego słownik i wiadomości. W
przypadkach wad wymowy, które utrudniają dziecku naukę czytania i pisania, wychowawca świetlicy powinien poinformować rodziców o konieczności zgłoszenia się z dzieckiem do lekarza logopedy.

2. Kolejnym, bardzo ważnym elementem w rozwoju dziecka jest nauka.
,,A. Węglińska”1 podaje, że szkoła stawia uczniowi pewne, z góry określone wymagania, których głównym celem jest przyswojenie przez ucznia określonej wiedzy. Dzieci w klasie I nie potrafią jeszcze skupić uwagi przez dłuższy czas na lekcji. Nie potrafią myśleć abstrakcyjnie. Dlatego konieczne jest w tym okresie operowanie pomocami wizualnymi, przykładami. Uczniowie klas najmłodszych nie znają pojęcia rywalizacji w wynikach nauczania. Natomiast w klasach III – IV mogą się już tworzyć zespoły klasowe. Uczniowi zależy na osiągnięciu dobrego miejsca w grupie, a cała grupa chce być najlepsza w szkole. Obok wyników w nauce przedmiotem rywalizacji między grupami może być praca społeczna.

3. Nie mniej ważny jest ,,rozwój uczuć i kontaktów społecznych.”2
Uczucia dziecka w młodszym wieku szkolnym są jeszcze nietrwałe i mają zdolność rozprzestrzeniania się na wszystkie osoby. Już w klasie I nawiązują się przyjaźnie, ale powstają one przypadkowo. W klasach starszych uczeń krytycznie ocenia rówieśników i wybiera sobie przyjaciół.

II. Wiek dorastania (12 – 18 lat)
Dojrzewanie obejmuje już nie dzieci, lecz młodzież. Zadaniem tego okresu jest przygotowanie jej do podjęcia życia w społeczeństwie ludzi dorosłych, zarówno od strony biologicznej, jak i społeczno-ekonomicznej.
Jest to szczególnie trudny dla młodzieży okres rozwojowy i wymaga od wychowawcy wyrozumiałości, życzliwości.


1 Tamże, s. 23.
2 Tamże, s. 24.
,,Wśród uczestników świetlicy zdarzają się dzieci odczuwające brak ciepła rodzinnego. Występuje to szczególnie u dzieci w wieku 7 – 12 lat”1,
objawia się przez chęć przebywania w pobliżu wychowawcy, tulenia się, trzymania wychowawcy za rękę. Dzieci takie należy otoczyć szczególną opieką, serdecznością.

1. ,,W rozwoju fizycznym następują zauważalne różnice w budowie ciała dziewcząt i chłopców. Postępujący szybko wzrost wyprzedza przyrost wagi, co czyni sylwetkę niezgrabną.”2 Zahamowanie wzrostu następuje między trzynastym, a szesnastym rokiem życia. Dziewczęta dojrzewają wcześniej od chłopców o okoła 2 lata.

2. ,,Rozwojowi psychicznemu towarzyszy intensywny rozwój umysłowy. Myślenie konkretno-obrazowe zastąpione zostaje myśleniem abstrakcyjnym.”3 Młodzież porównuje nowo poznane rzeczy z dotychczas znanymi.
Wiek ten cechuje z jednej strony niedojrzałość uczuciowa, szybki rozwój fizyczny i konieczność wyładowania energii, a z drugiej – przekory, a nawet buntu. Młodzież uważa się za ludzi dorosłych. W niektórych przypadkach odrzuca nakazy i zakazy wychowawców. Negatywny stosunek do bliskiego otoczenia może się przekształcić w negatywny stosunek wobec społeczeństwa.
3. Również nie można pominąć ,,stosunków społecznych, ponieważ młodzież szuka kontaktów poza domem, który już jej nie wystarcza.”4


1 Tamże, s. 25.
2 Tamże, s. 25.
3 Tamże, s. 26.
4 Tamże, s. 26.

Obok, bardzo silnej w tym wieku, potrzeby przynależenia do grupy rówieśniczej, młodzież szuka w niej także oparcia w swych konfliktach z otoczeniem dorosłych. Tworzy grupy nieformalne: paczki, bandy. Istotą takich grup są wspólne zainteresowania, cechy charakterologiczne.
W początkowym okresie wieku dorastania ważną rolę odgrywa przyjaźń dwóch osób. Około 14 roku życia zaczynają się tworzyć paczki, złożone z kilku osób, bardzo starannie dobranych.
Banda różni się od paczki koniecznością podporządkowania się przywódcy. Bandy tworzą się zazwyczaj po 14 rokiem życia. Najczęstszą przyczyną wstępowania do nich są niepowodzenia szkolne. Dobrze prowadzona świetlica może być czynnikiem przyciągającym młodzież. Bardzo ważny jest tu zapał, zdolności organizacyjne i osobowość wychowawcy.
W okresie dorastania pojawiają się zainteresowania płcią przeciwną. Między 12. a 16. rokiem życia dziewczynki i chłopcy dążą do wzajemnego towarzystwa. U dziewcząt pojawiają się platoniczne miłości do wychowawców, nauczycieli, aktorów. W skrajnych przypadkach należy zainteresować dziecko ciekawą książką i jej bohaterem godnym naśladowania, sportem, rozwijaniem zamiłowań i zainteresowań.

Rozwój ma charakter ciągły, w różnych okresach życia pewne cechy występują wyraźniej niż inne, ponieważ ich rozwój przebiega w szybszym tempie.
Sprężyną działań na każdym szczeblu rozwoju jest uczuciowość , która nadaje wartość działaniom i reguluje energię. Ale uczuciowość jest niczym bez inteligencji, która podsuwa jej środki i rozjaśnia cele. W rzeczywistości, najwyższym dążeniem działania ludzkiego jest osiągnięcie równowagi, rozumu, który wyraża najwyższą formę tego zrównoważenia jednoczy w sobie i inteligencję i uczuciowość.