Płeć mózgu
Mężczyzna i kobieta to dwa różne sposoby bycia człowiekiem. Zrozumienie i zaakceptowanie tych różnic jest pierwszym warunkiem osiągnięcia dojrzałości płciowej. Rodzące się konflikty osobowościowe pomiędzy płciami powodowane są nie tylko różnicami fizycznymi, ale również różną budową mózgów, różnym wychowaniem, różnicami w genach, sposobem przyjmowania i przetwarzania informacji. Zarówno mężczyźni jak i kobiety "patrzą na Świat" poprzez pryzmat własnej płciowości. Drogą do porozumienia jest poznanie oraz zrozumienie specyfiki płci, a co za tym idzie różnic pomiędzy dwiema jakże odmiennymi osobowościami. Studiując "suche" definicje encyklopedyczne należy zastanowić się, czy w pełni wystarczają one na opisanie płciowości. Czy nie istnieją dodatkowo różnice w sferze emocjonalnej i psychicznej. Czy mózgi obu płci funkcjonują tak samo. Czy w organizmach kobiety i mężczyzny płyną takie same hormony i czy w takich samych ilościach. Nad tymi zagadnieniami naukowcy pracują od lat. Pierwsze testy badające różnice pomiędzy płciami przeprowadzone zostały w 1882r. przez Francisa Gattona z South Kensington Museum w Londynie. Twierdził on, że zidentyfikował znaczące różnice płciowe dające mężczyzną pierwszeństwo pod względem siły chwytu, wrażliwości na ostre, świszczące dźwięki i zdolności do pracy w warunkach stresu. Wykrył również, że kobiety są bardziej wrażliwe na ból. 10 lat później w Stanach Zjednoczonych badania wykazały, że kobiety słyszą lepiej niż mężczyźni, mają bardziej konwencjonalne słownictwo i wolą kolor niebieski od czerwonego. Mężczyźni przedkładali kolor czerwony nad niebieski, mieli swobodniejsze słownictwo. Preferowali także myślenie bardziej abstrakcyjne i ogólne, podczas gdy kobiety wolały problemy praktyczne i konkretne zadania. Z książki Havellocka Ellisa "Mężczyzna i Kobieta" opublikowanej w 1894r. spośród odnotowanych przez niego różnic, dowiadujemy się o przewadze kobiet nad mężczyznami pod względem pamięci, sprytu, umiejętności udawania, zdolności do współczucia, cierpliwości i schludności. Im więcej pracy naukowcy poświęcają na zgłębieniu różnic pomiędzy płciami, tym więcej tych różnic wychodzi na jaw. Lecz tylko poznanie i zaakceptowanie wszystkich odmienności jest drogą do porozumienia międzypłciowego. Konflikty, chęć zmiany "drugiej połowy", rozstania i rozwody wynikają z niewiedzy i braku akceptacji odmienności. Naukowcy od dawna zajmowali się badaniami nad budową i funkcjonowaniem ludzkiego mózgu. Większość wczesnej wiedzy na temat pracy mózgu pochodziła z doświadczeń wojennych. Tam też naukowcy analizowali, która część mózgu odpowiada za daną funkcję. Ponieważ w wojnach uczestniczyli przeważnie mężczyźni, nie można było określić różnic w pracy mózgu kobiety i mężczyzny. Dlatego też przyjęto wygodne założenie, iż mózg kobiety niczym nie różni się od mózgu mężczyzny. Tymczasem okazuje się, że także mózg ludzki ma swoją płeć: istnieje mózg płci męskiej i mózg płci żeńskiej. Rzadko przytaczane są wyniki tych badań, gdyż żyjemy w czasie, w którym mówienie o różnicach między płciami jest na ogół źle widziane w mediach oraz środowiskach opiniotwórczych. Tymczasem istotne różnice między płciami, w tym także różnice w budowie mózgu, są obecnie niepodważalnym, chociaż wciąż niepopularnym faktem naukowym. Już od dawna badacze zaczęli dostrzegać odmienność w budowie mózgu, a także różnice w myśleniu między kobietami a mężczyznami. Natomiast niektóre interpretacje tych różnic mogą dzisiaj już tylko śmieszyć. Dla przykładu Bayerthal w 1911 roku pisał, że kobiety nie mogą być genialne, bo do tego potrzebny jest obwód głowy powyżej 53 cm, co u kobiet nie jest spotykane.
Z kolei Weksler wnioskował, że inteligencja mężczyzn zdecydowanie przewyższa inteligencję kobiet, gdyż w rozwiązywaniu testów z labiryntami aż w 99% badań bezsporną wyższość wykazują mężczyźni. Nikogo jednak nie zastanowiło, że testy te opracowywali jedynie mężczyźni i że być może kobiety są zbyt inteligentne, aby zajmować się czymś tak naiwnym i mało ważnym jak testy z labiryntem.
W ośrodku badawczym Bethesda w stanie Maryland psycholog Herbert Landsell odkrył, że uszkodzenie tych samych obszarów mózgu powoduje u kobiet i mężczyzn odmienne skutki. I tak uszkodzenie prawej półkuli powodowało u mężczyzn w dużym stopniu utratę orientacji przestrzennej natomiast u kobiet o podobnych uszkodzeniach mózgu, te same umiejętności ograniczone zostały w nikłym stopniu. Uszkodzenie lewej półkuli powodowało u mężczyzn utratę w dużym stopniu umiejętności językowych a u kobiet w minimalnym.
Wnioskiem z wyżej wymienionych obserwacji jest, iż u kobiet czynności werbalne i wizualne są kontrolowane przez obie półkule (funkcje są rozproszone) a u mężczyzn mózg jest bardziej wyspecjalizowany. Prawa półkula odpowiedzialna jest za czynności werbalne natomiast lewa za wizualne.
Lewa półkula u kobiet i u mężczyzn jest inaczej zbudowana. U kobiet część odpowiedzialna za mechanizmy językowe jest skupiona z przodu a u mężczyzn z przodu i z tyłu. Dzięki takiej budowie mózgu kobiety mają lepsze umiejętności językowe (gramatyka, ortografia, fonetyka) od mężczyzn oraz stwierdzono, że takie różnice w układzie między przeciętnym mózgiem męskim a przeciętnym mózgiem kobiecym mają bezpośredni wpływ na odmienności w sposobach myślenia kobiet i mężczyzn.
Na przestrzeni lat odkryto również, że mózg kobiety jest średnio rzecz biorąc mniejszy od mózgu mężczyzny. Zauważono różną budowę podwzgórza (część odpowiedzialna za zachowania seksualne), różne długości niektórych połączeń komórek nerwowych, odmienny schemat odgałęzień, odmienne trasy, którymi substancje chemiczne docierają do rozmaitych miejsc przeznaczenia w mózgu. Mężczyźni łatwiej niż kobiety orientują się w nieznanym terenie. Nie znaczy to jednak, że szybciej odnajdują właściwą drogę.
Badania, które przeprowadzili niemieccy neurolodzy z Uniwersytetu w Ulm, potwierdziły wcześniejsze obserwacje psychologów, z których wynika, że kobiety i mężczyźni w odmienny sposób radzą sobie z orientowaniem się w przestrzeni. Matthias Riepe i jego koledzy opisali w pracy, która ukazała się w Nature Neuroscience, wyniki eksperymentu, w którym wzięło udział 12 kobiet i 12 mężczyzn. Usadzono ich przed komputerem i uruchomiono grę, podczas której należy w możliwie jak najkrótszym czasie znaleźć drogę z labiryntu. Uczestnicy zabawy mogli poruszać się tylko do przodu i na boki.
"Zupełnie jakby znajdowali się w obcym mieście i musieli dotrzeć do określonego punktu" - podkreśla Riepe.
Jak się okazało, zadanie to lepiej wykonali mężczyźni. Wyjście z pułapki zajęło im średnio 2 minuty i 22 sekundy, natomiast kobietom - 3 minuty i 16 sekund. Wynik ten, mówi Riepe, jest zgodny z rezultatami wielu wcześniejszych badań, które sugerują, że płeć męska radzi sobie lepiej z odnajdywaniem drogi w nieznanej okolicy.
Niemieccy naukowcy postanowili sprawdzić, czy różnice w sposobach orientacji w terenie są związane z odmienną pracą kobiecego i męskiego mózgu. Przy pomocy techniki funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) obserwowali, co działo się w głowach ludzi próbujących wydostać się z wirtualnej pułapki.
Różnice pomiędzy płciami okazały się znaczne. Podstawowa dotyczyła hipokampu - niewielkiej struktury w głębi mózgu, która jest między innymi siedliskiem "zmysłu orientacji zewnętrznej". Koordynuje ona wszystkie czynności, które umożliwiają nam określanie własnej pozycji względem innych obiektów. Obrazy fMRI wykazały, że u obu płci podczas testu aktywny był hipokamp w prawej półkuli mózgowej. Tylko u mężczyzn pracował natomiast lewy hipokamp, w którym, jak się przypuszcza, powstaje mózgowa mapa okolicy, stopniowo uzupełniana nowymi informacjami. U kobiet ta cześć mózgu milczała, za to aktywna była inna - fragment kory mózgowej, która zarządza pamięcią wzrokową.
Teraz, zauważa Riepe, bardziej zrozumiałe stają się wyniki wcześniejszych badań psychologicznych, podczas których stwierdzono, że kobiety wybierając trasę, orientują się przede wszystkim wedle charakterystycznych punktów terenu, (Aby trafić na dworzec, trzeba skręcić w prawo obok kościoła, a potem lewo przy kinie"), natomiast mężczyźni posługują się raczej kierunkami i odległościami, (Aby trafić na dworzec, trzeba przejść dwieście metrów w tę stronę, a potem pół kilometra w tamtą"). "Aktywność kory mózgowej, którą obserwujemy u kobiet, jest związana z tym, że przywołują one z magazynu pamięci informacje o charakterystycznych punktach terenu, panowie natomiast posługują się mózgiem jak mapą, stąd aktywność lewego hipokampu" - zauważa Riepe.
Kolejnym testem ukazującym różnice w orientacji przestrzennej jest umiejętność złożenia trójwymiarowego urządzenia mechanicznego przez kobiety i mężczyzn. Jak wykazały badania tylko jedna czwarta kobiet potrafi wykonać to zadanie lepiej niż mężczyzna. Wnioskiem z powyższego doświadczenia jest fakt, że mężczyzna pod względem wyobraźni przestrzennej, czyli zdolności do wizualizowania w wyobraźni przedmiotów, ich kształtu, położenia, rozmieszczenia i proporcji posiada lepszą orientację przestrzenną od kobiety.
Jak sugeruje profesor Frank Mckenna z Uniwersytetu Reading, kobiety w odróżnieniu od męskiej płci nie potrafią zbyt precyzyjnie ocenić odległości.
Przynajmniej do takiego wniosku skłaniają testy, jakim się poddało 300 mężczyzn i kobiet, przeprowadzone przy użyciu symulacji komputerowych, opracowanych przez uczonego. Przedstawiciele obu płci poddani zostali próbom symulującym sytuacje, z jakimi kierowcy najczęściej się stykają w ruchu drogowym. Według prof. McKenna wynika z nich, że błędy w sztuce prowadzenia pojazdu, jakie się przytrafiają kobietom, związane są ze złą oceną odległości od innego pojazdu, co szczególnie utrudnia im skręt w lewo, a w ruchu lewostronnym - skręt w prawo.
Na podstawie 105 testów oceniających umiejętność rozwiązywania zagadek z labiryntem, którymi objęto możliwie najbardziej różnorodne populacje na całym Świecie, od najprymitywniejszych do tych o najwyższym stopniu rozwoju cywilizacyjnego, dr D. Wehsler amerykański uczony, autor używanych testów IQ stwierdził, że 99 testów wykazało w tej dziedzinie bezsporną wyższość mężczyzn.
Sandra Witleson uważa, że fakt iż mniej jest kobiet architektów wynikać może z tego, że mając zmysł przestrzenny słabszy, kobiety stosują inną strategię poznawczą - używają drugiej, silniejszej połowy swego mózgu. Intensywność przeżywania jest u różnych ludzi bardzo odmienna. Dziś wiadomo, że kobiety przeżywają pozytywne i negatywne uczucia silniej i szybciej niż mężczyźni.
Na podstawie badań Sandry Witleson mogę stwierdzić, że u kobiet reakcje emocjonalne obecne są w obu półkulach mózgowych natomiast u mężczyzn funkcje emocjonalne skoncentrowane są w półkuli prawej. Bardzo ważne są również różnice w rozmieszczeniu w mózgu obszarów kontrolujących emocje. Różnice te dotyczą ciała modzelowatego, wiązki włókien łączących lewą i prawą półkulę mózgu. Te właśnie włókna zapewniają wymianę informacji między obiema półkulami mózgowymi.
Badania dowodzą, że u kobiet lewa i prawa półkula są ze sobą lepiej połączone. Podczas gdy lewa półkula odpowiedzialna jest za racjonalne, logiczne myślenie, prawa zajmuje się kontrolą emocji. Ponadto kobiety są w procesie wychowania zachęcane do wyrażania uczuć. Prowadzi to do wykształcenia "inteligentniejszego" emocjonalnie zachowania, niż mają to w zwyczaju bądź potrafią mężczyźni. Ponieważ męska kontrola emocji funkcjonuje gorzej ze względu na słabsze połączenie pomiędzy półkulami, mężczyźni są bardziej skłonni do wybuchów emocji, zwłaszcza agresywnej natury.
Niektórzy naukowcy sugerują, że różnice w reakcjach emocjonalnych kobiet i mężczyzn można wytłumaczyć różnicami w strukturze organizacji ich mózgu. Emocje u mężczyzn przechowywane są w prawej półkuli natomiast zdolność wyrażania ich w mowie znajduje się w lewej półkuli. Ponieważ obie półkule połączone są mniejszą liczbą włókien nerwowych niż u kobiet, przepływ informacji między nimi jest bardziej ograniczony.
Tak też mężczyźnie trudniej wyrazić uczucia ponieważ informacje przepływają u niego do werbalnej, lewej półkuli znacznie wolniej.
U kobiety funkcje emocjonalne umieszczone są w obu półkulach oraz przepływ informacji między półkulami jest szybszy ze względu na większą ilość połączeń nerwowych. Strona emocjonalna mózgu jest lepiej połączona ze stroną werbalną. Kobieta może lepiej od mężczyzny wyrazić swoje uczucia słowami ponieważ to, co czuje, jest efektywniej przekazywane do werbalnej strony mózgu.
Ze względu na sposób w jaki zorganizowany jest mózg kobiety trudniej jej jest oddzielić emocje od rozumowania.
Różnica w pracy mózgu kobiety i mężczyzny polega na tym, że do rozwiązywania abstrakcyjnych zadań matematycznych kobiety często używają metod werbalnych. Nie jest to tak skuteczne, jak w przypadku mężczyzny używającego prawej, odpowiedzialnej za funkcje wizualne półkuli mózgowej. Takie zadania rozwiązuje się o wiele szybciej i prościej za pomocą prawej półkuli niż za pomocą odpowiedzialnej za funkcje werbalne półkuli lewej.
Przewagę kobiet w testach językowych można wytłumaczyć różnicami w budowie mózgu. Wszystkie umiejętności językowe
związane z gramatyką, orografią i pisaniem mieszczą się u kobiety w wyraźnie wyodrębnionym obszarze lewej półkuli. U mężczyzny są one rozłożone w przedniej i tylnej części mózgu, a więc musi on włożyć więcej wysiłku w zdobycie tych umiejętności.
Sprawność w określonej dziedzinie wydaje się zależeć od tego w jakim stopniu odpowiedni obszar mózgu jest wyraźnie przeznaczony do pełnienia określonej funkcji. Kobiety i mężczyźni osiągają lepsze wyniki w umiejętnościach, które kontrolowane są przez specyficzny obszar mózgu, ale w mózgach każdej z płci odmienne obszary przeznaczone są dla poszczególnych dziedzin aktywności. Mózg ludzki męski czy kobiecy nie poradzi sobie ze zbyt wielkim napływem informacji. Skutecznie wykorzystywać możemy tylko ograniczoną cześć pojemności mózgu. Badania przeprowadzone nad pianistami koncertowymi wykazały, że mogą oni grać precyzyjnie dwie różne melodie, po jednej każdą ręką. Gdy próbowali jednocześnie nucić, zmniejszyła się ich precyzja prawej ręki. Dzieje się tak, ponieważ zarówno nucenie, jak i ruchy prawej ręki kontrolowane są przez lewą półkulę. Jeśli jednocześnie wykonuje się zbyt wiele czynności kontrolowanych przez tę półkulę, jej pojemność zostaje przekroczona, a w efekcie czynności te wykonywane są mniej sprawnie. Oznacza to, że różnice w strukturze mózgu u kobiet i mężczyzn prowadzą do różnic sprawności wykonywania przez nich określonych czynności.
Konsekwencje praktyczne sygnalizowanych różnic są ogromne. Ogólnie mówiąc mózg kobiet działa bardziej całościowo i lepiej sobie radzi z bardzo złożonymi informacjami intelektualno-emocjonalnymi. Tutaj właśnie tkwi tajemnica przysłowiowej intuicji kobiet. Kobiecie łatwiej jest rozpoznawać tak skomplikowane informacje, jak emocjonalne odcienie głosu, gestykulacji i mimiki twarzy. Łatwiej też jednocześnie kojarzyć informacje werbalne, wizualne i emocjonalne. Z kolei mózg mężczyzn ma większą specjalizację w ramach poszczególnych ośrodków kory mózgowej. Z tego powodu mężczyznom łatwiej jest o precyzyjne analizowanie mniejszych i prostszych jednostek informacyjnych. Mózg kobiecy jest zatem lepiej przystosowany do analizowania informacji typowych dla świata osób, natomiast mózg mężczyzn przystosowany jest lepiej do analizowania informacji typowych dla świata rzeczy.
Posumowaniem istotnych różnic w budowie mózgu pomiędzy kobietą i mężczyzną
KOBIETY MĘŻCZYŹNI
-lepszy słuch -bardziej konwencjonalne słownictwo-mają lepszą pamięć wzrokową-potrafią zapamiętać więcej informacji przypadkowych i nieistotnych-wolą problemy praktyczne i konkretne zadania-wyczulone na wszystkie bodźce zmysłowe-lepsza pamięć-sprytniejsze, dokładniejsze-umieją udawać-zdolne do współczucia, cierpliwości i schludności-przystosowane do otrzymywania szerszego zasobu informacji zmysłowych, do ich łączenia, kojarzenia, dostrzegania relacji między nimi-nadnaturalna "intuicja" kobiet -> są lepiej wyposażone do postrzegania zjawisk, na które mężczyźni są ślepi i głusi np. odbierają istotne subtelności na podstawie tonu głosu lub intensywności wyrazu-lepiej rozpoznają charakter -gorszy słuch-swobodne słownictwo-lepsze wyczucie perspektywy-myślą abstrakcyjnie, ogólnie, teoretycznie-zapamiętują informacje, które tworzą spójną formę lub mają jakieś konkretne znaczenie-posiadają wyobraźnie przestrzenną-lepsza koordynacja "ręka - oko" potrzebna w grach zespołowych; np. orientacja na mapie, budowa domu z klocków na podstawie dwu wymiarowego planu-agresywni-współzawodnictwo-pewność siebie-wiara w siebie-liczenie na własne siły