Emile Durkheim

Emile Durkheim:
Najwybitniejszy przedstawiciel socjologizmu(1858- 1917), autor klasycznych dzieł takich jak: „o podziale pracy społecznej(1893),”Zasady metody socjologicznej”(1895) i „Elementarne formy życia religijnego”. Nawiązywał do twórczości pozytywizmu XIX wieku, ale z żadnym z nich nie zgadzał się w pełni świadomie – unikał określenia „pozytywista”.
Socjologia w ujęciu Durkheima to najważniejsza wśród nauk społecznych.
Musi wyjaśniać fakty społeczne jako skutki społecznych przyczyn.
Zwolennicy socjologii domagali się przyznania jej prawa do samodzielnego bytu.
Chcieli by socjologia stała się królową nauk o człowieku, mistrzynią nauki o moralności, teorią sztuki.
Jako określenie teorii socjologicznej Durkheima i jego szkoły stosuje się najczęściej termin socjologizm. Był on teorią socjologii związaną z określonym zespołem „zasad metody socjologicznej”. Mówił o tym jak wyjaśniać i badać zjawiska społeczne. Pierwszym socjologistą był Ludwik Gumplowicz. Dążył do uwydatnienia swoistości przedmiotu socjologii i uwolnienia jej od skrajności pozytywistycznego naturalizmu. Zalążki socjologizmu przejawiały się filozofii pozytywnej Comte’a.
Powołał do życia redukcjonizm , który przejawiał się opisywaniem zjawisk ludzkiego życia w sposób socjologiczny. Był on antybiologizmem, gdyż w owych czasach biologia była uważana za naukę o organizmach indywidualnych. Pod jego wpływem socjologia skupiała się na trwałych związkach między faktami, poświęcając mniejszą uwagę na studiowanie praw społecznej ewolucji.
Kluczowym elementem badań socjologicznych są fakty społeczne. Socjolog powinien odrzucić wszelkie uprzedzenia , stereotypy o społeczeństwie i powinien stanąć „w dystansie”, na zewnątrz faktu. Durkheimowi chodziło o to by socjolog wyrzekł się wcześniejszych sądów i przekonań przejętych z potocznego myślenia i panujących ideologii .Polegają one na sposobach wyobrażeń i działaniach. Należy badać je z zewnątrz, gdyż są one zewnętrzne w stosunku do jednostki ludzkiej. Są jednak fakty, które nie mają ukrystalizowanych form- posiadają taka samą obiektywność jak i wpływ na jednostkę to prądy społeczne. Wierzenia, skłonności i praktyki grupy, wziętej jako zbiorowość konstytuują fakty społeczne. Inaczej „ faktem społecznym jest wszelki sposób postępowania, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu”.” Należy je badać z zewnątrz ,gdyż są one zewnętrzne w stosunku do jednostki ludzkiej”.
Człowiek to istota Homo Duplex- z jednej strony kierują nim instynkty, a z drugiej świadomość, normy moralne. Aspekty te możemy nazwać osobowym i bezosobowym, indywidualnym i uniwersalnym. Dzięki religii człowiek odróżnia się od zwierzęcia. To ona wytwarza nakazy i zakazy które sprawiają, że jednostka staje się zdolna do uczestniczenia w innym świecie i zostaje zmuszona do przeobrażenia się w człowieka .np. sacrum i profanum. Sacrum to co jest święte ; społeczne- wszystkie te elementy, które łączą się w społeczeństwie np. tradycje wigilijne, odświętny obiad niedzielny.
Profanum to co jest codzienne i do czego przywykliśmy.
Tak rodzi się rzeczywistość społeczna- sui generis .Jest ona niepowtarzalna, unikatowa, zewnętrzna w stosunku do jednostki, zewnętrzna, zastana, gdyż jednostka rodząc się wdraża się w jej „wnętrze” i nieredukowalna w stosunku do jednostek. Podstawowa rzeczywistość w której żyje człowiek, wszystko co dzieje się z człowiekiem dzieje się przez grupę, zjawiska społeczne i psychiczne.
Posługiwał się następującymi argumentami by pojąc społeczeństwo:
- analogizmami czerpiącymi z nauk przyrodniczych( odwoływał się do zjawisk natury, jednostka, organizm, biologia)
-korzystał z ustaleń psychologii tłumów; jednostki razem zachowują się zupełnie inaczej( jednostka działając w pojedynkę inaczej myśli i postrzega świat)
-rzeczywistość społeczna jest dla jednostki rzeczywistością zastaną. Człowiek wszystkiego uczy się od grupy( przychodząc na świat „stapiamy się w rzeczywistość)
- świadomość jednostek jest niemal zawsze świadomością fałszywą (świadomość jednostek nie odzwierciedla rzeczywistości-)
Społeczeństwo rozwija się według swych własnych praw w których obliczu jednostki okazują się bezsilne. Wszystko to miało przemawiać za tym, aby nie ujmować społeczeństwa jako „sumy” jednostek.
Dla Durkheima społeczeństwo ewoluuje od form organizacyjnych opartych na „solidarności mechanicznej” do takich , w których dominuje „ solidarność organiczna”.
Solidarność mechaniczna charakteryzuje się znacznym zatomizowaniem, małym stopniem integracji czy współzależności ludzi. Inaczej karna. Każdy jest w dużym stopniu samowystarczalny, wszyscy wykonują podobne czynności produkcyjne na własny użytek. Utrzymywanie spoistości społeczeństwa wymaga represji, silnego aparatu przymusowego, ostrych kar i silnych praw.
Solidarność organiczna cechuje się wtopieniem jednostki spójny porządek. Objawia się wysokim stopniem integracji i współzależności ludzi. Ludzi zdani są w dużej mierze na innych. Wszyscy wykonują bardzo zróżnicowane, ale w bardzo dużym stopniu zależne od siebie czynności, wymieniając wytwory, kooperując. Całą spoistość społeczeństwa utrzymuje się niejako automatycznie przez „więź współzależności” i kooperacji zakodowaną w umowach i kontraktach.
Przejście od solidarności mechanicznej do organicznej jest efektem 3 powiązanych procesów:
1) wzrostu ludnościowego i rosnącej gęstości zaludnienia
2) rosnącej gęstości moralnej skomplikowanych interakcji nawiązanych przez ludzi, stłoczonych na coraz gęściej zatłoczonych terenach
3) postępującego podziału pracy, specjalizacji zawodowej.
Dla Durkheima pogłębiający się podział pracy to naczelne kryterium postępu społecznego.
Podział pracy to pojawienie się coraz bardziej zróżnicowanych i wyspecjalizowanych funkcji( przede wszystkim pozycji i ról zawodowych) realizowanych przez członków społeczeństwa.
Stworzył oryginalną koncepcję socjologiczną ją zastosować w badaniach socjologicznych.