Konspekt
Jelenia Góra, dn. 20.10.2008 r.
Temat lekcji: „ Elegia o...(chłopcu polskim)” - K.K. Baczyński. Wiersz o tragicznym pokoleniu
Cele:
- uczeń ćwiczy selekcjonowanie informacji ze względu na ich przydatność (tu: wyszukiwanie odpowiednich epitetów, metafor i porównań);
- uczeń potrafi zabrać głos w dyskusji;
- uczeń próbuje zrozumieć motywację postępowania dzieci i młodzieży z okresu II wojny światowej;
- ćwiczenie umiejętności wykorzystywania i analizowania przez uczniów wiedzy związanej z tematem dziedzin literatury i historii;
Metody: metoda podająca, metoda heurystyczna oraz praca z tekstem Elegia o… (chłopcu polskim) oraz Niebo złote ci otworzę.
Zagadnienie 1. Nauczyciel rozdaje uczniom kartki z tekstami K. K. Baczyńskiego Elegia o… (chłopcu polskim) oraz Niebo złote ci otworzę. Następnie prosi uczniów, aby po cichu przeczytali oba wiersze, bo za chwilę zada do tekstów pytania.
Zagadnienie 2. Zestawienie i porównanie dwóch światów – świata współczesnej młodzieży i młodzieży wojennej (walczącej).
Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę dwukolumnową. Pierwsza kolumna zatytułowana jest Świat widziany z perspektywy współczesnego chłopca, a druga kolumna nazywa się Świat widziany z perspektywy polskiego chłopca z okresu II wojny światowej. Nauczyciel zapisuje w odpowiedniej kolumnie skojarzenia uczniów dotyczące życia młodzieży współczesnej i tej wojennej. (8 min.)
Świat widziany z perspektywy współczesnego chłopca Świat widziany z perspektywy polskiego chłopca z okresu II wojny światowej
- rodzina
- sport, zabawa, rozrywka
- beztroska
- komputer , Internet, wolne media
- przyjaźnie
- wolność , swoboda
- nieograniczona możliwość edukacji
- wojna, ogień, pożoga, ruiny, strzelanina, huk , grzmoty, czołgi
- nieustająca walka
- strach, bochen trwóg
- karabiny zamiast zabawek
- nocowanie w bunkrach,
- utrata kogoś bardzo bliskiego
- głód, zło, żelazne łzy
- patriotyzm
Zagadnienie 3. Nauczyciel zadaje uczniom pytania do tekstu Elegia o… (chłopcu polskim):
I Kim jest podmiot liryczny w wierszu?
II Kto jest odbiorcą wypowiedzi z wiersza?
III Jaki stosunek jest między podmiotem lirycznym, a odbiorcą wypowiedzi z wiersza?
IV Jaką pełni funkcję słownictwo określające odbiorcę w wierszu? (10 min.)
Najważniejsze, wyselekcjonowane odpowiedzi zapisywane są na tablicy przez nauczyciela.
NADAWCA ODBIORCA Podmiot liryczny
Matka monolog Syn
- relacjonuje uczucia „Synek, syneczek - zdrobnienia,
wszystkich cierpiących podkreślają iż dorosły
matek, mężczyzna ukazany i traktowany
matek tracących dziecko jest jako małe ,ciągle
wymagające opieki dziecko,.
Symbol tragicznego pokolenia.
Foniką przypomina kołysankę ( melodia, intonacja, monotonia, powtórzenie,
paralelizm), słowa: ostre, twarde, wyróżniające się z tekstu : pożoga, wisielec, krew, trwoga, śmierć-
nacechowane tragizmem, pełnią funkcję podkreślenia
dramatu sytuacji, wywołują współczucie na czytelniku
Zagadnienie 4. Nauczyciel zapisuje na tablicy fragment wiersza. Uczniowie starają się omówić kontrast semantyczny występujący w zaznaczonych wyrazach (słowa klucze). (7min.)
„I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc...”
- jasny - dziecko; niewinny, dobry, delikatny, kochany, wrażliwy, młody, anielski
- czarną - zło, strach, oszustwo, cierpienie, ciemność, brutalność
- noc - wojna, śmierć, niepewność.
Zagadnienie 5. Nauczyciel prosi uczniów, żeby jeszcze raz przeczytali wiersz K.K. Baczyńskiego Niebo złote ci otworzę. Po przeczytaniu utworu przez uczniów nauczyciel prosi, aby uczniowie zapisali w zeszycie własne przemyślenia dotyczące pisania poezji i bycia żołnierzem oraz poparli je odpowiednimi cytatami. Po zapisaniu nauczyciel sprawdza u 3 trzech uczniów, co zapisali i konfrontuje to z resztą uczniów wyciągając tym samym najważniejsze wnioski dotyczące bycia poetą i bycia żołnierzem w wierszu Niebo złote ci otworzę. (10 min.)
POETA ŻOŁNIERZ
- świat, w którym wszystko jest możliwe, to forma ucieczki
- świat marzeń, fantazji, baśniowości, zmysłowości, miłości
-„śpiewem jezior, zmierzchu graniem”
-„ziemię twardą ci przemienię w mleczów miękkich płynny lot”
-„powietrza drżące strugi(…) zamienię ci w aleje długie”
-świadomość walki za kraj, brutalna wojenna rzeczywistość, możliwość śmierci, życie w zagrożeniu
- „szkło bolesne w oczach”
- „białe czaszki”
-„płonące łąki krwi”
- „czas kaleki”
-„groby”
- „czarny pył bitewny”
- „lata gniewne”.
Zagadnienie 6. Podsumowanie lekcji. Nauczyciel prosi uczniów, aby podzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat postępowania K.K. Baczyńskiego i wyjaśnili (rozmawiając ze sobą) kim było pokolenie Kolumbów? (do końca lekcji)
Krzysztof Kamil Baczyński w wierszach często stosował liczbę mnogą, przemawiając w swoim i generacji imieniu. Pisał wiersze katastroficzne, ze środka "spełniającej się apokalipsy", pragnąc zmierzyć się ze swoją epoką i czasem historycznym. Ukazywał wojnę pełną onirycznych i symbolicznych obrazów, widząc ją jako siłę niszczycielską dla dotychczasowych systemów wartości i norm moralnych, a wprowadzającą nowe, okrutne prawa. Był nieufny wobec tradycyjnej poetyki, uważał, że jest niewskazana wobec ogromu zniszczeń i cierpień narodu. Miał świadomość własnej i pokolenia zagłady; jednocześnie nie dramatyzował nad tym losem. Pragnął zminimalizować skażenie wojną, jej wpływ na własną psychikę. Chciał zmycia tego piętna poprzez obcowanie z mityczną arkadią jako światem czystym, nieskażonym, pozbawionym krwi, okaleczenia i śmierci.
Pokolenie Kolumbów (również jako: pokolenie "czasu kurz" i "apokalipsy spełnionej") – nazwa pokolenia młodzieży polskiej, młodych poetów i literatów, urodzonych około roku 1920, dla których okres wchodzenia w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej.
Pokolenie to wzięło aktywny udział w ruchu oporu przeciwko okupantowi niemieckiemu oraz w powstaniu warszawskim. Nazwa pochodzi od tytułu książki Romana Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20. Przedstawiciele owego pokolenia przesiąknięci byli katastrofizmem. Rzeczywistość wojenna nie pozwalała im cieszyć się młodością, szczęściem, miłością, czy też innymi wartościami, zamiast bierności wybrali nierówną walkę z okupantem.
Przedstawiciele Pokolenia Kolumbów:
• Krzysztof Kamil Baczyński,
• Miron Białoszewski,
• Teresa Bogusławska,
• Wacław Bojarski,
• Tadeusz Borowski,
• Olgierd Budrewicz,
• Jerzy Ficowski,
• Tadeusz Gajcy,
• Krystyna Krahelska,
• Wojciech Mencel,
• Włodzimierz Pietrzak,
• Zdzisław Stroiński,
• Karol Wojtyła,
• Andrzej Trzebiński,
• Józef Szczepański.