Parki narodowe, ochrona przyrody w Polsce

park narodowy, względnie duży obszar objęty ochroną prawną, zachowany w stanie naturalnym lub niewiele zmienionym przez działalność człowieka, powołany w celu ochrony terenów najcenniejszych pod względem przyr. i krajobrazowym; najstarszym parkiem narodowym na świecie jest zał. 1872 Park Narodowy Yellowstone (USA), największym parkiem narodowym, o pow. 70 mln ha, jest park obejmujący pn.-wsch. część Grenlandii; w Polsce na obszarach powyżej 1000 ha; całkowita powierzchnia 23 parków narodowych w Polsce wynosi ponad 314 tys. ha (2001).
park krajobrazowy,
ekol. obszar objęty ochroną ze względu na naturalne właściwości środowiska oraz walory nauk., estet. i turyst.; na jego terenie obowiązuje zakaz inwestycji przemysłowych.
rezerwat przyrody,
obszar cenny ze względów przyr., krajobrazowych, hist., objęty ochroną ścisłą lub częściową; w Polsce (2003) 1368 rezerwatów przyrody o łącznej pow. 160, 6 tys. ha; np. resztki puszcz, ostoje zwierząt.
Rodzaj rezerwatu Liczba ogółem w tym liczba rezerwatów ścisłych Powierzchnia ogółem [ha] w tym powierzchnia pod ochroną ścisłą [ha]
Wodne 24 3 2 860 11
Torfowiskowe 112 28 7 568 1 018
Stepowe 32 15 434 90
Słonoroślowe 3 1 23 1
Przyrody nieożywionej 50 8 1 431 25
OGÓŁEM 1 122 108 121 303 4 694
Leśne 536 19 39 051 1 011
Krajobrazowe 113 5 35 715 473
Florystyczne 136 20 2 345 244
Faunistyczne 116 8 31 876 1 821
Pomnikami przyrody według ustawy o ochronie przyrody są "pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je wśród innych tworów".
Ustawa określa jakie twory w szczególności należy poddać ochronie - "sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa lub krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie"
Spośród tworów przyrody ożywionej najczęściej ochroną pomnikową obejmowane są drzewa wyróżniające się ze względu na sędziwy wiek i okazałe rozmiary. Wymiary drzew są często taktowane jako istotny argument przy podejmowaniu przez odpowiedni organ decyzji o ochronie pomnikowej. Dla gatunków naszych rodzimych drzew przyjmuje się zwykle następujące orientacyjne wymiary minimalne mierzone w obwodzie pnia na wysokości 1,3 m:
• 2,5m - sosna zwyczajna, jodła pospolita, modrzew europejski, świerk pospolity, jesion zwyczajny oraz wszystkie gatunki klonów, wiązów i olch.
• 3m - buk zwyczajny, lipa drobnolistna i szerokolistna, dąb szypułkowy i bezszypułkowy oraz wszystkie gatunki wierzb
• 4m - topola biała i czarna
W przypadku drzew o ciekawym pokroju (formie pnia lub kształcie korony), gatunków wyjątkowo rzadkich na danym terenie bądź posiadających wartości historyczno-pamiątkowe ochronie poddaje się także drzewa o obwodach mniejszych niż podane powyżej. Także w przypadku alej ochronie poddaje się wszystkie drzewa bez względu na różnice w ich wymiarach traktując aleję jako całość kompozycyjną. Ochroną w formie pomników przyrody obejmuje się również krzewy które przybrały formę drzewiastą (np. leszczyna, dereń, szakłak, tarnina), stanowiska szczególnie rzadkich roślin zielnych a także stare okazy kwitnącego bluszczu. Na terenie województwa śląskiego ochroną w formie pomnika przyrody aktualnie objętych jest 879 pojedynczych drzew, 177 grup drzew, 26 alej, oraz 4 stanowiska rzadkich i chronionych roślin zielnych.
OCHRONA PRZYRODY W POLSCE
Ochrona przyrody to działania mające na celu zachowanie przed zniszczeniem lub uszkodzeniami wszelkich elementów przyrody - dziko występujących gatunków zwierząt i roślin, utworów przyrody nieożywionej, jak jaskinie czy głazy narzutowe, a także ich zespołów o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, chronionych w postaci rezerwatów, parków narodowych oraz parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Ochrona przyrody to zespół działań mających na celu wg ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 114, 12.12.199 r.):
utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
zachowanie różnorodności gatunkowej,
zachowanie dziedzictwa geologicznego,
zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów,
kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody,
przywracanie do właściwego stanu zasobów i elementów przyrody
Zakres działań dotyczących ochrony przyrody jest bardzo szeroki: obejmuje prace inwentaryzacyjne, działania prawne, prace naukowo-badawcze nad stanem i przeobrażeniami przyrody, wyznaczanie chronionych obiektów przyrody i ich granic, opracowywanie zasad ich użytkowania i udostępniania dla publiczności, a także działań na rzecz ochrony terenów przed wszelkimi formami skażeń i dewastacją. Ochrona przyrody to także ochrona gatunkowa zwierząt i roślin-co jest regulowane zarządzeniami resortowymi, a także specjalnymi zarządzeniami w obrębie poszczególnych województw. Najnowocześniejsze podejście do zagadnień ochrony przyrody to ochrona różnorodności biologicznej wg zasad przewidzianych w Konwencji o Różnorodności Biologicznej
Formy ochrony przyrody w Polsce
Obecnie w Polsce obszary objęte prawną ochroną obejmują 33%. Stanowią one przestrzenną sieć, którą tworzą:
Park narodowy—obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. W Polsce istnieją 23 parki narodowe, obejmujące obszar 3 145 km2, co stanowi około 1% powierzchni kraju.
Babiogórski Park Narodowy znajduje się w województwie małopolskim. Powierzchnia parku wynosi 3 392 ha. Babia Góra od zamierzchłych czasów przyciągała swoim niepowtarzalnym urokiem i tajemniczością. Jej strome zbocza i niedostępne lasy stanowiły również niemałą przeszkodę dla pierwszych eksploratorów, którzy zapuścili się w te niegościnne tereny. Jednak mimo to wzmianek o bytności ludzkiej w okolicach Babiej Góry dostarczają źródła archeologiczne traktujące o wykopaliskach w rejonie dzisiejszej Orawie, gdzie odkryto ślady ludzi datowane na epokę brązu. W czasach rzymskich istniał również szlak handlowy przebiegający z doliny Orawy w dolinę Dunajca.
W środku starego kontynentu, na wschodnich rubieżach Polski i zachodnich kresach Białorusi, bije tętno pierwotnej Puszczy. Nieprzerwanie od kilku tysięcy lat. Wśród rozbuchanej mrocznej zieleni te same mateczniki przemierzają wciąż imperatorzy Puszczy – żubry. Jak za Jagiełły, jak za Mendoga. Jedyna pozostałość pierwotnych lasów, które niegdyś gęsto porastały europejskie niziny - Rezerwat Biosfery i Dziedzictwo Ludzkości – Białowieski Park Narodowy. Powierzchnia parku wynosi 10 502 ha. Biebrzański Park Narodowy został utworzony w 1993 roku. Położony jest w województwie podlaskim. Chroni rozległe i prawie niezmienione dolinowe torfowiska z unikalną różnorodnością gatunków roślin, ptaków i innych zwierząt oraz naturalnych ekosystemów. Dolina Biebrzy jest bardzo ważnym miejscem gniazdowania, żerowania i odpoczynku dla ptactwa wodno-błotnego, toteż w roku 1995 została wpisana na listę siedlisk konwencji RAMSARowskiej tj. obszarów mokradłowych o międzynarodowym znaczeniu.
Bieszczadzki Park Narodowy położonym przy granicy z Republiką Słowacką i Ukrainą. Park zajmuje powierzchnię 29 202 ha w najwyżej położonej części Bieszczadów. Park narodowy chroni: długie pasma górskich łąk położonych ponad górną granicą lasu, zwane połoninami wraz ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin wschodniokarpackich i wysokogórskich, fragmenty puszczy karpackiej z ostojami dużych drapieżnych ptaków i ssaków, w tym niedźwiedzia, wilka, rysia, orła przedniego, puchacza; malownicze doliny pozostałe po dawnych wsiach, które stanowią swoisty fenomen przyrodniczy, czyli tzw. "bieszczadzka kraina dolin".
Park Narodowy Bory Tucholskie utworzono 1996 roku. Ochroną objęto powierzchnię 4 798 ha lasów, jezior, łąk i torfowisk. Park leży w północno-środkowej części kraju w największym w Polsce kompleksie leśnym: Borach Tucholskich. Utworzenie w Borach Tucholskich parku narodowego ma na celu ochronę oligotroficznego krajobrazu sandrowego, jedynego tego typu w obecnie istniejących parkach narodowych w Polsce, a unikatowego w Europie. O ochronę tego terenu wnioskowano wielokrotnie już od 1948 r. z uwagi na istnienie do końca lat siedemdziesiątych jednych z największych ostoi głuszca na Pomorzu.
Drawieński Park Narodowy leży na pograniczu województw zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego. Aktualna jego powierzchnia wynosi 11 342 ha. Park chroni fragment przyrody Pojezierza Pomorskiego, zdominowany przez lasy, jeziora i doliny dwóch zbliżonych do naturalnych rzek - Drawy i Płocicznej. Ważnymi, choć nie zajmującymi dużych powierzchni, biotopami są także łąki i torfowiska. Chociaż stopień przekształcenia przyrody tego obszaru jest dość znaczny, często zdarzają się "przyrodnicze perełki" - rezerwat Radęcin to jedna z lepiej zachowanych naturalnych buczyn na niżu Europy; jezioro Czarne to jedno z trzech w Polsce jezior meromiktycznych.
Gorczański Park Narodowy położony jest w południowej części kraju, w województwie małopolskim. Obecna powierzchnia parku wynosi 7 030 ha. Najważniejszym celem jest zachowanie naturalnych fragmentów Puszczy Karpat, stanowisk rzadkich gatunków fauny i flory, ochrona niepowtarzalnego w innych górach krajobrazów, łącznie z zabytkami kultury materialnej.
Park Narodowy Gór Stołowych. Park leży w województwie dolnośląskim. Powierzchnia jego wynosi 6 339 ha. Osobliwością parku są formy skalne o fantastycznych kształtach - w postaci grzybów skalnych, wież, maczug, kolumn, skalnych labiryntów. Największe z nich to Skalne Grzyby, Szczeliniec Wielki, Mnich, Pasterka Górska.
Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim. Jego aktualna powierzchnia wynosi 38 544 ha. Powstał, by chronić dwa kontrastujące ze sobą elementy krajobrazu - pasy wydm pokryte lasem oraz dzielące je pasy bagien i łąk, bogatą florę i ciekawą faunę, a także by ocalić od zapomnienia pamiątki polskiej historii i kultury.
Karkonoski Park Narodowy znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego. Park utworzony został w roku 1959 obecna powierzchnia parku wynosi 5 576 ha. Od 1992 roku Karkonoski Park Narodowy jest częścią Bilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze o powierzchni ponad 60 tys. ha. W Karkonoszach zachowały się ciekawe zespoły górskiej roślinności, bogata fauną, a przede wszystkim skałki o fantazyjnych kształtach, gołoborza, wodospady, polodowcowe kotły i stawy.
Magurski Park Narodowy utworzony został w 1995 roku obecnie zajmuje powierzchnię 19 439 ha. Park leży w południowej części kraju, w Beskidzie Niskim. Obejmuje on znaczną część obszaru źródłowego Wisłoki jakim jest masyw Magury Wątkowskiej, który jest fragmentem głównego grzbietu karpackiego. W parku dominują ekosystemy leśne.
Narwiański Park Narodowy leży w województwie podlaskim. Powierzchnia utworzonego Parku wynosi 7350 ha. Na terenie parku dominuje własność prywatna, głównie drobnych rolników. Park znajduje się w Dolinie Górnej Narwi. Obejmuje on bagienną dolinę Narwi, która stanowiła znaczną część utworzonego w 1985 roku Narwiańskiego Parku Krajobrazowego. Bagna, tereny podmokłe i wody są dominującymi ekosystemami i zajmują ok. 90% obszaru parku.
Ojcowski Park Narodowy jest położony w województwie małopolskim na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Park obejmuje doliny dwu niewielkich rzek oraz przyległe fragmenty wierzchowiny jurajskiej. Park został utworzony w 1956 roku aktualna jego powierzchnia wynosi 2146 ha. Jest to najmniejszy park narodowy w Polsce. Dolina Prądnika objęta ochroną przez Ojcowski Park Narodowy to fenomenalny przykład krasu jurajskiego. W obszarze parku znajdują się niemal wszystkie występujące na Jurze formy krasowe.
Pieniński Park Narodowy położony jest w Pieninach w województwie małopolskim. Powierzchnia parku wynosi 2346 ha. O wysokiej wartości tego parku narodowego decyduje m.in. krajobraz kulturowy-reprezentowany głównie przez polany-struktury geologiczne, gatunki endemiczne i reliktowe, zabytki kultury materialnej oraz spływ przełomem Dunajca.
Poleski Park Narodowy leży terenie województwa lubelskiego. Utworzony został w 1990 r. na obszarze 4813 ha. Park powstał na bazie rezerwatów torfowiskowych: Durne Bagno, Jezioro Moszne, Jezioro Długie, Torfowisko Orłowskie. Bagno Bubnów . Występuje tam najwięcej rzadkich gatunków fauny i flory. Aktualna powierzchnia parku wynosi 9762 ha.
Roztoczański Park Narodowy leży w środkowo-wschodniej części kraju. Park utworzony został w 1974 roku aktualna jego powierzchnia wynosi 8483 ha. Na ten park narodowy składają się przede wszystkim ogromne połacie lasów porastających doliny i niewielki wzniesienia, wśród których kryją się wąskie pasy pól uprawnych, wąwozy, szemrzące strumyki. W parku tym występuje prawie 1000 pomników natury.
Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym w województwie pomorskim. Aktualna powierzchnia w zarządzie wynosi 18618 ha.. Jego największą atrakcją są rozciągające się w środkowej części Mierzei Łebskiej ruchome wydmy. Uformowanie mierzei Gardno i Łebsko doprowadziło do powstania wielu akwenów, będących rajem dla ptaków. Kompletu atrakcji dopełniają specyficzne sosnowe bory z unikatową fauną, ukryte na końcu świata wioski, w których kultywuje się dawne słowiańskie tradycje, oraz- oczywiście -morze.
Świętokrzyski Park Narodowy położony jest na terenie województwa świętokrzyskiego. Obejmuje najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich - Łysogóry. Obecna powierzchnia parku wynosi 7626 ha. Szczególną osobliwością Parku są gołoborza - rumowiska kwarcytowe powstałe w wyniku wietrzenia mechanicznego wychodni skał wieku kambryjskiego.
Tatrzański Park Narodowy leży w południowej części Polski, w województwie małopolskim. Aktualna jego powierzchnia wynosi 21164 ha. W roku 1993 TPN UNESCO uznało za rezerwat biosfery, międzynarodowy obszar o światowym znaczeniu. Tatry są jedynymi polskimi górami o charakterze zbliżonym do Alp. Wiodą przez nie malownicze szlaki z przepięknymi widokami, gdzieniegdzie pobłyskują górskie jeziora.
Park Narodowy "Ujście Warty" jest położony jest w historycznej delcie ujścia Warty do Odry, na terenie województwa lubuskiego. Jego powierzchnia wynosi 8038 ha. Ze względu na szczególne znaczenie tego terenu, zwłaszcza dla ptaków wodnych i błotnych rezerwat Słońsk został w 1984r. objęty konwencją Ramsar, której celem jest ochrona terenów podmokłych, ważnych jako siedlisko życiowe ptaków. Obecnie jednym z pierwszych zadań parku będzie wpisanie na listę konwencji całego obszaru parku narodowego
Wielkopolski Park Narodowy znajduje się w województwie wielkopolskim. Obejmuje (wraz z otuliną) część Pojezierza Poznańskiego oraz niewielkie fragmenty Poznańskiego Przełomu Warty. Obecna powierzchnia parku wynosi 7584 . Jego nizinny krajobraz nie jest monotonny, urozmaicają go rzeki, naturalne jeziora polodowcowe, morenowe wzgórza, przepiękne lasy, które są ostoją wielu ciekawych okazów flory i fauny.
Wigierski Park Narodowy znajduje się na terenie województwa podlaskiego, w krainie Mazursko-Podlaskiej. Aktualna jego powierzchnia wynosi 15086 ha. Ochroną ścisłą objętych jest 623 ha. Obszary zagospodarowane rolniczo objęte są ochroną krajobrazową. Utworzono go, by chronić jezioro Wigry - perłę Suwalszczyzny, które nie tak dawno włączone zostało do światowego programu ochrony ekosystemów wodnych "AQUA". Najbardziej charakterystycznym zwierzęciem parku jest oczywiście bóbr.
Woliński Park Narodowy położony jest u ujścia Odry w województwie zachodniopomorskim. Obejmuje ochroną niezwykle cenną północno - zachodnią część wyspy Wolin. Obecna powierzchnia parku wynosi 10937 ha. Szczególne walory Parku to: najpiękniejszy odcinek polskiego wybrzeża klifowego, dobrze zachowane lasy bukowe, unikalna - wyspiarska delta Świny, przybrzeżny pas wód Bałtyku.
Zakres obowiązków Krajowego Zarządu Parków Narodowych określony w art. 21 ustawy o ochronie przyrody to:
zatwierdzanie rocznych planów ochrony, planów naukowo-badawczych, finansowych i gospodarczych oraz sporządzanie sprawozdań zbiorczych z działalności parków narodowych,
koordynowanie działalności naukowej i dydaktycznej parków narodowych,
udzielanie niezbędnej pomocy parkom narodowym w sprawach wymagających decyzji władz centralnych oraz współpracy z zagranicą,
kontrola parków narodowych w zakresie ich działalności,
wykonywanie funkcji dysponenta środków budżetowych przeznaczonych dla parków narodowych.
Park krajobrazowy—jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, utworzone nie tylko w celu zachowania, ale także popularyzacji i upowszechniania tych wartości. Wg stanu na rok 2002 w Polsce jest 120 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 2532 tys. km 2 ha, co stanowi około 8,1% powierzchni kraju.
Przykładem parku krajobrazowym w Rybniku jest Park Krajobrazowy - Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. O powierzchni parku - 504 km2 . Ziemię rybnicką kształtowali cystersi. Do dziś przetrwał kształtowany przez wieki układ przestrzenny Rud Wielkich i okolicy. W dobrym stanie zachował się pocysterski kościół, szpital doktora Rogera, park pałacowy, kościół Św. Magdaleny, uroczysko "Buk" (dawne tereny myśliwskie), cmentarz, system leśniczówek z łączącymi je drogami, alejami i duktami leśnymi, a przede wszystkim zespól klasztorno-pałacowo-parkowy.
Rezerwat przyrody—jest obszarem obejmującym zachowane w stanie neutralnym lub mało zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin, zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych. Obecnie w Polsce jest 1345 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni prawie 148 tys. ha.
Przykładem rezerwatu przyrody na terenach Raciborza jest Rezerwat Łężczok, który został utworzony dla ochrony wielogatunkowego lasu łęgowego i pocysterskich stawów rybnych

Obszary chronionego krajobrazu—wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem.

Pozostałymi rodzajami obiektów ochrony przyrody są:
Pomniki przyrody—są to pojedyncze twory przyrody ożywionej lub nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno—pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami.
Przykładami pomników przyrody ożywionej w Rybniku jest: Jesion wyniosły - ul. Hallera, Wierzba krucha - ul. Hallera. Natomiast nieożywionej— trzy polodowcowe głazy narzutowe w dzielnicy Chwałowice
Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej—są wyodrębniające się na powierzchni ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych. Wg danych na koniec 2001 r. istniały 102 stanowiska dokumentacyjne.
Użytki ekologiczne—są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk. Wg stanu na dzień 31 grudzień 2001 r. istnieje 6448 takich obiektów.
Zespół przyrodniczo—krajobrazowy—wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych. Wg stanu na koniec 2001 r istniały 173 obiekty tego typu.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt—ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin lub zwierząt oraz ich siedlisk, a w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, jak też zachowanie różnorodności genetycznej i gatunkowej. Obecnie gatunki pod ochroną ścisłą potwierdzone w wyniku waloryzacji przyrodniczej miasta Rybnik to: z roślin—cis pospolity, krokus wiosenny, pióropusznik strusi, rosiczka okrągłolistna, widłak goździsty. Spośród zwierząt znajdujących się na międzynarodowych listach Corine na terenie Rybnika odnotowano aż 28 gatunków. Są to m. in.: ssaki—gacek szary, bóbr europejski, wydra; ptaki—bocian biały, zimorodek, muchówka mała; gady—jaszczurka zwinka, żmija zygzakowata; płazy—ropucha zielona, rzekotka drzewna; owady—mielniaki.

Parki narodowe w Polsce

1. Woliński Park Narodowy
Woliński Park Narodowy położony jest u ujścia Odry w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, Park utworzono w 1960, Woliński Park Narodowy stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Obecna powierzchnia parku wynosi 10937 ha, w tym lasów 4649 ha. Ochroną ścisłą objęto 6 leśnych obszarów o łącznej powierzchni 165 ha.
2. Słowiński Park Narodowy
Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym, pomiędzy Łebą a Rowami na Nizinie Gardneńsko-Łebskiej, w województwie pomorskim. Północną granicę parku stanowi na długości 32, 5 km brzeg Bałtyku. Utworzony został w 1967 roku, Aktualna powierzchnia w zarządzie wynosi 18618 ha z czego 10214 ha - to wody oraz 4599 ha - to lasy. Ochronie ścisłej podlega 5619 ha, w tym 2528 ha lasów. W roku 1977 UNESCO uznało park za Światowy Rezerwat Biosfery (program MaB).
3. Wigierski Park Narodowy
Wigierski Park Narodowy znajduje się w północno-wschodniej Polsce, na terenie województwa podlaskiego, w krainie Mazursko-Podlaskiej, w północno-wschodniej części dzielnicy Pojezierza Mazurskiego i północnej dzielnicy Puszczy Augustowskiej. Park utworzony został 1 stycznia 1989 roku na obszarze. Aktualna jego powierzchnia wynosi 15085 ha, w tym 9459 ha to grunty leśne, 2908 ha - wody i 2788 ha inne tereny
4, Biebrzański Park Narodowy
Park Narodowy został utworzony w 1993 roku. Położony jest w północno-wschodniej Polsce na terenie województwa podlaskiego. Jest to największy park narodowy w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 59223 ha. Ze względu na niespotykane w Europie tereny bagienno-torfowe oraz bardzo zróżnicowaną faunę, a w szczególności bogaty świat ptaków, park został umieszczony na liscie obszarów chronionych konwencją RAMSAR.
5. Narwiański Park Narodowy
Narwiański Park Narodowy leży w północno-wschodniej części Polski w województwie podlaskim. Powierzchnia całkowita parku utworzonego w 1996 r. wynosi 7350 ha. Park znajduje się w Dolinie Górnej Narwi. Obejmuje on bagienną dolinę Narwi pomiędzy Surażem i Rzędzianami, która stanowiła znaczną część utworzonego w 1985 roku Narwiańskiego Parku Krajobrazowego. Bagna, tereny podmokłe i wody są dominującymi ekosystemami i zajmują ok. 90% obszaru parku.
6. Białowieski Park Narodowy
Białowieski Park Narodowy leży we wschodniej części Polski w województwie podlaskim, przy granicy z Białorusią. Park znajduje się w centralnej części Puszczy Białowieskiej, najbardziej naturalnego kompleksu leśnego na niżu Europy. Powierzchnia parku. wynosi 10502 ha, w tym najstarsza część "Rezerwat Ścisły" zajmuje 4747 ha, Park Pałacowy (48 ha) i Ośrodek Hodowli Żubrów (274 ha). Ekosystemy leśne zajmują ponad 90% obszaru parku. Historia parku sięga 1921 roku, w 1932 roku nadano nazwę "Park Narodowy w Białowieży".
7. Kampinowski Park Narodowy
Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim, na północny-zachód od Warszawy, z którą bezpośrednio sąsiaduje. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej, gdzie występuje duży kompleks leśny Puszcza Kampinoska. Park Narodowy utworzony został w roku 1959. Aktualna powierzchnia parku wynosi 38544 ha. 70% powierzchni parku stanowią lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a dominującym siedliskiem - bór świeży. Herbem parku jest łoś. Jest jedynym parkiem w Europie którego fragment leży w obrębie stolicy.
8. Bory Tucholskie Park Narodowy
Park Narodowy "Bory Tucholskie" utworzono 1 lipca 1996 roku na obszarze 4789 ha. Park leży w północno-środkowej części kraju, w województwie pomorskim, powiat chojnicki, w największym w Polsce kompleksie leśnym: Borach Tucholskich. Park obejmuje część Zaborskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1990 roku dla zachowania wybitnych walorów przyrodniczych i kulturowych południowej części Kaszub zwanej Ziemią Zaborską.
9. Drawieński Park Narodowy
Drawieński Park Narodowy leży w środkowo - zachodniej Polsce na pograniczu województw zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego. Park utworzony został w roku 1990. Aktualna jego powierzchnia wynosi 11342 ha, z czego lasy zajmują 9507 ha, a ochroną ścisłą objęte jest 368 ha. Ekosystemy wodne, które należą do jednych z cenniejszych w parku, zajmują 937 ha.
10. Wielkopolski Park Narodowy
Wielkopolski Park Narodowy znajduje się w województwie wielkopolskim, 15 km na południe od Poznania. Utworzony został w 1957 r. Obecna powierzchnia parku wynosi 7620 ha z czego lasy zajmują 4441 ha, wody 447 ha oraz inne grunty 2732 ha, wsród których największy udział mają użytki rolne 2237 ha. W parku jest 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 259 ha.
11. Poleski Park Narodowy
Poleski Park Narodowy leży w Polsce środkowo-wschodniej na terenie województwa lubelskiego. Występuje tam najwięcej rzadkich gatunków fauny i flory. Aktualna powierzchnia parku wynosi 9762 ha, w tym lasy zajmują 4780 ha a wody i nieużytki (w tym najcenniejsze bagna) 2088 ha. Idea powstania parku narodowego na Polesiu powstała w 1959 r. W latach 1966-1982 na omawianym obszarze powstały cztery rezerwaty przyrody, a w roku 1982 Poleski Park Krajobrazowy.
12. Roztoczański Park Narodowy
Roztoczański Park Narodowy leży w środkowo-wschodniej części kraju, w województwie lubelskim. Obejmuje najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza Środkowego. Park utworzony został w 1974 roku. Aktualna jego powierzchnia wynosi 8482 ha, w tym lasy zajmują 8077 ha. Ochroną ścisłą objęto 806 ha. Park powstał na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictw Kosobudy i Zwierzyniec.
13. Ojcowski Park Narodowy
Ojcowski Park Narodowy jest położony w południowej części kraju, w województwie małopolskim, w odległości 16 km na północ od Krakowa, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Park obejmuje doliny dwu niewielkich rzek - Prądnika i Sąspówki oraz przyległe fragmenty wierzchowiny jurajskiej. Park został utworzony w 1956 roku. Aktualna jego powierzchnia wynosi 2146 ha z czego 1529
ha zajmują lasy. Ochroną ścisłą objętych jest 251 ha terenów leśnych. Jest to najmniejszy park narodowy w Polsce.
14. Gór Stołowych Park Narodowy
Park Narodowy Gór Stołowych obejmuje polską część Gór Stołowych, które są częścią Sudetów Środkowych. Park leży w Polsce południowo - zachodniej, województwie dolnośląskim, na granicy z Czechami. Utworzony został w 1993 roku. Powierzchnia jego wynosi 6340 ha z czego lasy zajmują 5779 ha. Ochroną ścisłą objętych jest 48 ha.
15. Karkonoski Park Narodowy
Karkonoski Park Narodowy znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Republiką Czeską. Park utworzony został w roku 1959. Obecna powierzchnia parku wynosi 5575 ha. Największą część parku zajmują lasy - 3828 ha. 1718 ha powierzchni parku objęto ochroną ścisłą. Od 1992 roku Karkonoski Park Narodowy jest częścią Bilateralnego Rezerwatu Biosfery KarkonoszeKrkonose (MaB) o powierzchni ponad 60 tys. Ha
16. Babiogórski Park Narodowy
Babiogórski Park Narodowy znajduje się w południowej części kraju w województwie małopolskim, przy granicy Polski ze Słowacją. Obejmuje północną stronę masywu Babiej Góry wraz z najwyższym szczytem Beskidu Wysokiego Diablakiem (1725 m n. p. m.). Powierzchnia parku wynosi 3392 ha, w tym 3198 ha lasów. Ochroną ścisłą objęte jest 1062 ha. Od 1977 r. uznany jest przez UNESCO za jeden ze światowych rezerwatów biosfery i włączony do realizacji programu MaB.
17. Gorczański Park Narodowy
Gorczański Park Narodowy obejmuje centralną i północno-wschodnią część pasma Gorców, z najwyższym szczytem Jaworzyną Kamienicką (1288 m n. p. m.). Znajduje się on w południowej części kraju, w województwie małopolskim. Park utworzony został w 1981 roku. Obecna powierzchnia parku wynosi 7030 ha, z czego 6585 ha to lasy. Ochroną ścisłą objęto 3611 ha, w tym 3563 ha lasów.
18. Pieniński Park Narodowy
Pieniński Park Narodowy położony jest w Pieninach w południowej części kraju, w województwie małopolskim, na granicy polsko-słowackiej. Pieniny dzielą się na Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe (tu usytuowany jest park) i Małe Pieniny. Powierzchnia parku wynosi 2346 ha, 1294 ha stanowi własność Skarbu Państwa. Lasy w parku zajmują 1664 ha. Powierzchnia objęta ochroną ścisłą wynosi 777 ha.
19. Magurski Park Narodowy
Magurski Park Narodowy utworzony został w 1995 roku. Park leży w południowej części kraju, w Beskidzie Niskim, przy granicy z Republiką Słowacką. Położony jest
na terenie województw podkarpackiego i małopolskiego. Obejmuje on znaczną część obszaru źródłowego Wisłoki jakim jest masyw Magury Wątkowskiej, który jest fragmentem głównego grzbietu karpackiego. W parku dominują ekosystemy leśne, które zajmują 19058 ha.
20. Bieszczadzki Park Narodowy
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym w Polsce, położonym w województwie podkarpackim, przy granicy z Republiką Słowacką i Ukrainą. Obecnie Bieszczadzki Park Narodowy zajmuje powierzchnię 29202 ha w najwyżej położonej części Bieszczadów. W 1992 roku Bieszczadzki Park Narodowy stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie".
21. Tatrzański Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy leży w południowej części Polski, w województwie małopolskim, na granicy ze Słowacją. Park Narodowy utworzony został w 1954 roku. Aktualna jego powierzchnia wynosi 21164 ha, z czego 15124 ha to lasy, a 5660 ha to głównie zbiorowiska wysokogórskich hal i turni. Grunty rolne (171 ha) i wody (209 ha) zajmują 1, 8% powierzchni parku. Ochroną ścisłą objęto 11514 ha z czego 6149 ha to ekosystemy leśne. W roku 1993 TPN i TANAP (Tatransky Narodni Park po stronie słowackiej) UNESCO uznało za rezerwat biosfery, międzynarodowy obszar o światowym znaczeniu.
22. Świętokrzyski Park Narodowy
Park położony jest w centralnej części kraju, na terenie województwa świętokrzyskiego. Obejmuje najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich - Łysogóry, z najwyższymi szczytami: Łysicą (612 m n. p. m.) i Łysą Górą (595 m n. p. m.), wschodnią część Pasma Klonowskiego (z górami Bukową, Psarską i Miejską) oraz część Pasma Pokrzywiańskiego (z Chełmową Górą). Obecna powierzchnia parku wynosi 7632 ha, z czego 7212 ha zajmują lasy. Na terenie parku jest 5 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 1731 ha.
23. Ujście Warty Pak Narodowy
Projekt utworzenia Parku Narodowego "Ujście Warty" został przyjęty przez Radę Ministrów 19 czerwca 2001r. Park ten jest położony jest w historycznej delcie ujścia Warty do Odry, na terenie województwa lubuskiego. Jego powierzchnia wynosi 7955, 86 ha. Park Narodowy "Ujście Warty" powstał w miejsce istniejącego od 1977 r. rezerwatu przyrody Słońsk oraz części Parku Krajobrazowego Ujście Warty. Ze względu na szczególne znaczenie tego terenu, zwłaszcza dla ptaków wodnych i błotnych.