Parki narodowe, ochrona przydory w Polsce

park narodowy,
względnie duży obszar objęty ochroną prawną, zachowany w stanie naturalnym lub niewiele zmienionym przez działalność człowieka, powołany w celu ochrony terenów najcenniejszych pod względem przyr. i krajobrazowym; najstarszym parkiem narodowym na świecie jest zał. 1872 Park Narodowy Yellowstone (USA), największym parkiem narodowym, o pow. 70 mln ha, jest park obejmujący pn.-wsch. część Grenlandii; w Polsce na obszarach powyżej 1000 ha; całkowita powierzchnia 23 parków narodowych w Polsce wynosi ponad 314 tys. ha (2001).

park krajobrazowy,
ekol. obszar objęty ochroną ze względu na naturalne właściwości środowiska oraz walory nauk., estet. i turyst.; na jego terenie obowiązuje zakaz inwestycji przemysłowych.


rezerwat przyrody,
obszar cenny ze względów przyr., krajobrazowych, hist., objęty ochroną ścisłą lub częściową; w Polsce (2003) 1368 rezerwatów przyrody o łącznej pow. 160, 6 tys. ha; np. resztki puszcz, ostoje zwierząt.

Rodzaj rezerwatu Liczba ogółem w tym liczba rezerwatów ścisłych Powierzchnia ogółem [ha] w tym powierzchnia pod ochroną ścisłą [ha]
Wodne 24 3 2 860 11
Torfowiskowe 112 28 7 568 1 018
Stepowe 32 15 434 90
Słonoroślowe 3 1 23 1
Przyrody nieożywionej 50 8 1 431 25
OGÓŁEM 1 122 108 121 303 4 694
Leśne 536 19 39 051 1 011
Krajobrazowe 113 5 35 715 473
Florystyczne 136 20 2 345 244
Faunistyczne 116 8 31 876 1 821

Pomnikami przyrody według ustawy o ochronie przyrody są "pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je wśród innych tworów".
Ustawa określa jakie twory w szczególności należy poddać ochronie - "sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa lub krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie"
Spośród tworów przyrody ożywionej najczęściej ochroną pomnikową obejmowane są drzewa wyróżniające się ze względu na sędziwy wiek i okazałe rozmiary. Wymiary drzew są często taktowane jako istotny argument przy podejmowaniu przez odpowiedni organ decyzji o ochronie pomnikowej. Dla gatunków naszych rodzimych drzew przyjmuje się zwykle następujące orientacyjne wymiary minimalne mierzone w obwodzie pnia na wysokości 1,3 m:
· 2,5m - sosna zwyczajna, jodła pospolita, modrzew europejski, świerk pospolity, jesion zwyczajny oraz wszystkie gatunki klonów, wiązów i olch.
· 3m - buk zwyczajny, lipa drobnolistna i szerokolistna, dąb szypułkowy i bezszypułkowy oraz wszystkie gatunki wierzb
· 4m - topola biała i czarna
W przypadku drzew o ciekawym pokroju (formie pnia lub kształcie korony), gatunków wyjątkowo rzadkich na danym terenie bądź posiadających wartości historyczno-pamiątkowe ochronie poddaje się także drzewa o obwodach mniejszych niż podane powyżej. Także w przypadku alej ochronie poddaje się wszystkie drzewa bez względu na różnice w ich wymiarach traktując aleję jako całość kompozycyjną. Ochroną w formie pomników przyrody obejmuje się również krzewy które przybrały formę drzewiastą (np. leszczyna, dereń, szakłak, tarnina), stanowiska szczególnie rzadkich roślin zielnych a także stare okazy kwitnącego bluszczu. Na terenie województwa śląskiego ochroną w formie pomnika przyrody aktualnie objętych jest 879 pojedynczych drzew, 177 grup drzew, 26 alej, oraz 4 stanowiska rzadkich i chronionych roślin zielnych.






OCHRONA PRZYRODY W POLSCE
Ochrona przyrody to działania mające na celu zachowanie przed zniszczeniem lub uszkodzeniami wszelkich elementów przyrody - dziko występujących gatunków zwierząt i roślin, utworów przyrody nieożywionej, jak jaskinie czy głazy narzutowe, a także ich zespołów o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, chronionych w postaci rezerwatów, parków narodowych oraz parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Ochrona przyrody to zespół działań mających na celu wg ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 114, 12.12.199 r.):
utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
zachowanie różnorodności gatunkowej,
zachowanie dziedzictwa geologicznego,
zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów,
kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody,
przywracanie do właściwego stanu zasobów i elementów przyrody
Zakres działań dotyczących ochrony przyrody jest bardzo szeroki: obejmuje prace inwentaryzacyjne, działania prawne, prace naukowo-badawcze nad stanem i przeobrażeniami przyrody, wyznaczanie chronionych obiektów przyrody i ich granic, opracowywanie zasad ich użytkowania i udostępniania dla publiczności, a także działań na rzecz ochrony terenów przed wszelkimi formami skażeń i dewastacją. Ochrona przyrody to także ochrona gatunkowa zwierząt i roślin-co jest regulowane zarządzeniami resortowymi, a także specjalnymi zarządzeniami w obrębie poszczególnych województw. Najnowocześniejsze podejście do zagadnień ochrony przyrody to ochrona różnorodności biologicznej wg zasad przewidzianych w Konwencji o Różnorodności Biologicznej (patrz rozdz. 1.2.).