Studium indywidualnego przypadku

STUDIUM INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU

Problem dotyczy choroby alkoholowej
I. Opis problemu
Karolina ma 40 lat, córkę- Ewę( 17 lat), syna Kamila( lat 10) obecnie nigdzie nie pracuje. Od 10 lat przebywa na rencie socjalnej. Mąż Karoliny zmarł 5 lat temu. Córka Ewa uczy się w Technikum Ekonomicznym. Sytuacja materialna rodziny jest niezbyt dobra, często rodzina korzysta ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej. Karolinę znam niemalże 20 lat i w ostatnim czasie zauważyłam niepokojące zmiany w jej zachowaniu. Chodzi tu, bowiem o problem alkoholizowania się, z jakim się ostatnio boryka. Ponadto często jest widywana w towarzystwie osób, które cieszą się w miejscowości nienajlepszą opinią. Problemy związane z nadużywaniem alkoholu zaczęły się pojawiać po śmierci męża. Rodzina Karoliny już wcześniej znana była z tego, iż,, lubią sobie wypić?, ale w ostatnim czasie problem ten znacznie się nasilił. Z rozmowy przeprowadzonej z wychowawcą Kamila wynika, iż Karolina już od dłuższego czasu nie interesuje się sytuacją szkolną swojego syna- bardzo rzadko jest widywana na wywiadówkach, kiedy spotyka wychowawcę poza terenem szkoły, to udaje, że go nie widzi. Kamil uczy się dobrze, często bierze udział w zawodach sportowych. Jednak zdaniem pedagoga szkolnego w ostatnim czasie bardzo się zmienił- jest bardzo cichy, zamknięty w sobie. Ponadto sama osoba Karoliny bardzo się zmieniła- bardzo wyszczuplała.Oprócz tego, od osób trzecich dowiedziałam się, iż w jej domu mają miejsce nawet tygodniowe libacje, które zwykle kończą się awanturami. Karolina jest wtedy bardzo agresywna w stosunku do swoich dzieci. Kiedy ostatnio z nią rozmawiałam doszłam do wniosku, że powoli zaczyna rozumieć ,że sobie nie radzi, ale nie chce obciążać nikogo swoimi kłopotami.

II. Charakterystyka choroby alkoholowej i proponowane formy pomocy według literatury
Zdaniem M. Bełzy alkoholizm jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych uzależnień na świecie. Na jego rozwój wpływa wiele indywidualnych i społecznych czynników ryzyka takich jak: predyspozycje dziedziczne, sytuacja rodzinna i zawodowa
, dostępność do alkoholu, cechy osobowości. O tym, że osoba jest na najlepszej drodze do uzależnienia może świadczyć: szukanie okazji do picia, ukrywanie go, brak odporności na namowy, lekceważenie krytyki i przestróg, wzrost tolerancji na alkohol. Uzależnienie od alkoholu ma charakter psychiczny i fizyczny.( Magdalena Bełza,, Psychologia
i Rzeczywistość? Nr 1/2004).
Wpływ alkoholizmu na rozwój dzieci
We współczesnej literaturze przedmiotu problem uzależnienia od alkoholu bywa często definiowany jako,, choroba rodziny?. Problem uzależnienia choćby jednego z członków rodziny wpływa negatywnie na pozostałych członków, a szczególnie na dzieci. Dzieciom alkoholików grożą poważne konsekwencje wynikające z połączenia predyspozycji genetycznych z wpływami o charakterze środowiskowym, obyczajowym i psychologicznym. Wychowywane z zamkniętym, dysfunkcyjnym systemie rodzinnym, rozwijają w sobie te zachowania i postawy, które dają szansę na przetrwanie, a jednocześnie wspomagają mur zaprzeczeń alkoholika. Narastające trudności mogą powodować, że dziecko samo będzie sięgać po alkohol, narkotyki i inne środki uzależniające. W rodzinie uzależnionej dziecku przypisane są charakterystyczne role:
- dziecko odpowiedzialne, które funkcjonuje bez względu na swój wiek jak dorosły. Potrafi zrobić zakupy, opiekować się młodszym rodzeństwem i pijanym rodzicem, patologiczny kontroler i perfekcjonista, który nie potrafi już się cieszyć i bawić,
- dziecko aniołek- ciche, spokojne, wycofujące się z kontaktu, wręcz nieobecne, zachowuje się tak jakby nie dostrzegało rodzinnego problemu,
- dziecko kozioł ofiarny- swoim demonstracyjnym zachowaniem próbuje zwrócić na siebie uwagę otoczenia, a łamiąc normy i zasady życia społecznego próbuje zdystansować problem alkoholizmu w rodzinie
- dziecko rozrabiające- kryjące pod maską niefrasobliwości, wesołości chroniczny lęk
i niepokój( H. Awerianow,, O problemach alkoholowych inaczej?, Olsztyn 1992)
Uwikłane w rolę dziecko nie jest w stanie uczyć się nowych metod radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, przez co ogranicza swój osobisty rozwój.
Co i jak robić, aby pomóc alkoholikowi?
Zdaniem A. Kędzierskiego osoba, która pomaga powinna przede wszystkim odpowiednie stanowiska wobec problemu uzależnienia:
1. Trzeba traktować alkoholika jak człowieka, z godnością i miłością- nie gardzić nim, nie uważać go za nikczemnika
2. Trzeba poznać, czym jest jego choroba, nauczyć się symptomów choroby
3. Jeżeli zdamy sobie sprawę z tego, że alkoholizm jest uzależnieniem, to musimy przyjąć
, że sama siła woli nie wystarcza, by wyzdrowieć. Potrzebna jest właściwa terapia
, której metody stosują ośrodki rehabilitacji uzależnień.
4. Najskuteczniejszym sposobem motywowania do leczenia jest sytuacja konfrontacji,
w której alkoholik postawiony,, oko w oko? z faktem jego choroby i przy zaoferowaniu mu możliwych rozwiązań i chęci pomocy, łatwiej podejmuje decyzję o rozpoczęciu leczenia.
5. Postawie wcześniejszej musi towarzyszyć wyraźne uświadomienie alkoholikowi, że to
co się z nim stanie jest w jego rękach, że nie ma prawdziwej wolności bez odpowiedzialności.
6. Pracując z alkoholikiem należy kierować się motywacja nadziei i wiary w jego pełne wyzdrowienie, nawet, jeśli nie powróci w pełni do zdrowia.
7. Należy zdać sobie sprawę z tego, że alkoholizm jest chorobą rodziny i wszyscy jej członkowie są nią dotknięci. Każdy, kto zamieszkuje z alkoholikiem potrzebuje leczenia. Dlatego też powinno zobowiązać się wszystkich członków rodziny do uczestnictwa w spotkaniach grup samopomocowych Al- anon(dla współmałżonków) oraz grup Al.- ateen( dla dzieci alkoholików)
8. Dopełnieniem i istotą powinno być pokierowanie chorym, aby mógł skorzystać z różnych form pomocy oferowanych przez szereg instytucji, które zajmują się problemem uzależnienia.(A. Kędzierski,,O problemach alkoholowych inaczej?, Olsztyn 1992).
III. Model pracy z przypadkiem
Jakie działania powinien podjąć pracownik socjalny?
1. Motywowanie Karoliny do podjęcia leczenia
Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że tylko nieliczni alkoholicy uznają siebie za osoby chore i zaczynają się leczyć. Potrzebna jest interwencja ze strony innych osób- przyjaciół czy rodziny. W tym przypadku dzieci Karoliny boją się, podobnie jak ona, prosić o pomoc, a także być może wstydzą się rodzinnego dramatu. Dlatego najlepszym rozwiązaniem byłaby pomoc osoby,, z zewnątrz?.
Karolina może skorzystać z następujących form leczenia:
? ośrodki odwykowe, w których terapia polega na odtruwaniu, detoksykacji organizmu, usuwaniu objawów zespołu abstynencyjnego i wyrównywaniu zaburzeń organicznych. Stosuje się tu również terapię indywidualną i zajęciową.
? poradnie leczenia otwartego, ośrodki terapii uzależnień itp.
? grupy samopomocowe. Należy do nich m.in.: wspólnota Anonimowych Alkoholików. Skupia ona osoby, które dzielą się nawzajem swoim doświadczeniem, siłą i nadzieją, aby rozwiązać swój problem i pomagać innym w wyzdrowieniu z alkoholizmu
? kluby abstynenckie. Należą do nich m.in.: kluby pacjenta, kluby byłego pacjenta, kluby środowiskowe, kluby samodzielne.
2. Nawiązanie kontaktu i współpracy z pedagogiem szkolnym syna
3. Objęcie pomocą psychologiczną dzieci, a także pracowanie nad tym, by zaczęły one uczęszczać na spotkania grup samopomocowych Alateen.
4. W dalszej perspektywie wspieranie Karoliny, a także pomaganie jej w zagospodarowaniu czasu wolnego, na przykład poprzez uczestnictwo w zajęciach organizowanych przez Kluby Integracji Społecznej działające przy ośrodkach pomocy społecznej. Udział w takich zajęciach pozwala na twórcze wykorzystanie czasu wolnego, rozwój swoich zainteresowań, a także sprzyja poznaniu wielu ciekawych osób.
Pracownik socjalny powinien postawić sobie za cel osiągnięcie całkowitej abstynencji przez podopiecznego, ale musi zdawać sobie sprawę, że na drodze do jego osiągnięcia uzależniony wielokrotnie powróci do nałogu. Ważne jest, aby pracownik socjalny zdawał sobie sprawę z tego, że każdy okres abstynencji to krok do przodu i ma duże znaczenie dla alkoholika, jego rodziny i społeczności.
Ponadto powinien on odrzucić nabyte stereotypy o idealnym kliencie i idealnych stosunkach między pracownikiem a klientem. Praca socjalna z alkoholikami wiąże się z odmiennymi problemami niż w przypadku innych klientów i wymaga zrozumienia zarówno choroby, jak i chorej osoby. Pracownicy, nieakceptujący alkoholików, nigdy nie odniosą sukcesów w pracy z nimi, alkoholicy są, bowiem przeczuleni na swoim punkcie, mają poczucie niskiej wartości i doznawszy odrzucenia ze strony najbliższych, spodziewają się tego samego po pracownikach socjalnych. Pracownik socjalny musi mieć świadomość, że nawroty u alkoholika są zjawiskiem normalnym i nie oznaczają niepowodzenia terapii. Jest bardzo ważne, aby klient mógł, przy pierwszych spotkaniach rozluźnić się, poczuć, że jest akceptowany, aby dzięki temu mógł pokonać bariery na drodze do przyjęcia pomocy. Ważnym krokiem w terapii jest modyfikacja otoczenia, tak, aby klient mógł zmienić przyzwyczajenia równocześnie z odrzuceniem alkoholu. Wsparcie ze strony rodziny jest konieczne, jednak niemal we wszystkich rodzinach alkoholika panuje dezorganizacja i cierpienie z jego powodu. W takiej sytuacji zadaniem pracownika socjalnego jest pomoc i wsparcie, a także uświadomienie rodzinie, ze leczenie alkoholika jest procesem długotrwałym i bardzo złożonym, dlatego musi ona okazać dużo zrozumienia i cierpliwości. Należy także uświadomić członkom rodziny, że nie ponoszą oni winy za chorobę i należy rozbudzić w nich nadzieje. Dopiero, gdy członkowie rodziny uporządkują swoje własne problemy, będą mogli wziąć udział w rozwiązywaniu problemu alkoholika.
IV. Podstawy prawne pracy z przypadkiem
Przepisy regulujące zagadnienia związane z alkoholem to:
? przepisy określające rolę i zadania administracji oraz organizacji społecznych w walce z alkoholizmem,
? przepisy określające zasady produkcji,oznaczania, transportu, sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych,
? przepisy określające zasady zapobiegania alkoholizmowi wśród niepełnoletnich,ich przymusowego leczenia oraz stosowania innych niezbędnych środków,
? przepisy określające zasady odpowiedzialności za niezachowanie określonego ustawą obowiązku trzeźwości oraz za czyny popełnione w stanie nietrzeźwym,
? przepisy określające zdolność do czynności prawnych oraz podstawy odpowiedzialności osób będących w stanie zakłócenia czynności psychicznej wskutek spożycia bądź nadużywania napojów alkoholowych,
? przepisy określające zasady izolowania i udzielania pomocy osobom nietrzeźwym oraz leczenia chorób psychicznych(psychoz alkoholowych) i uzależnienia od alkoholu.
Należą do nich m.in.: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, Narodowy Program Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Polska Deklaracja w Sprawie Młodzieży i Alkoholu,Polska Deklaracja w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 1999 roku w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, zasad funkcjonowania i rodzajów zakładów lecznictwa odwykowego oraz udziału innych zakładów opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad osobami uzależnionymi od alkoholu, Europejski Plan Działań Dotyczących Alkoholu, Europejska Deklaracja w Sprawie Alkoholu, Deklaracja w Sprawie Młodzieży i Alkoholu, Ustawa o Pomocy Społecznej z dnia 12 marca 2004r.
V. Instytucje, formy wsparcia dostępne w Polsce
Problem alkoholizowania się w naszym kraju w ostatnim czasie bardzo się nasilił. Dlatego też państwo, a także organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i fundacje starają się stworzyć jak najwięcej ośrodków leczenia uzależnień, żeby pomóc uzależnionemu i jego rodzinie. Do instytucji takich należą m.in.:
a) Ośrodki Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia,
b) Poradnie Psychoterapii i Uzależnień,
c) Punkty Konsultacyjne dla Osób z Problemem Alkoholowym,
d) Poradnie Psychologiczno- Pedagogiczne
e) Poradnie Rodzinne
f) Świetlice Terapeutyczne
g) Ośrodki Interwencji Kryzysowej,
h) HOSTELE- Domy Rodzinne,
i) Ośrodki Pomocy Społecznej.
j) Centrum Psychoprofilaktyki i Psychoedukacji
Ponadto istnieje szereg stowarzyszeń i fundacji na rzecz osób uzależnionych i współuzależnionych. Są to m.in.: Stowarzyszenie Klub Abstynenta, Stowarzyszenie,, Centrum Trzeźwości?, Stowarzyszenie,, MONAR?, Stowarzyszenie Profilaktyki i Wspierania Rozwoju Osobowości Dzieci i Młodzieży "Wzrastanie", Fundacja Pomocy Biednym Dzieciom, Fundacja Św. J. Jerozolimskiego, Stowarzyszenie Pomocy,, Arka Noego?, Towarzystwo Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Pomoc osobom uzależnionym i leczenie przebiega na dwóch płaszczyznach. Podzielone jest na leczenie w systemie zamkniętym i w systemie otwartym.
SYSTEM LECZENIA ZAMKNIĘTEGO
? Ośrodki odwykowe
? Oddziały, pododdziały szpitala psychiatrycznego
W obu przypadkach stosuje się takie formy pomocy jak: detoksykacja, terapia grupowa, terapia zajęciowa.
SYSTEM LECZENIA OTWARTEGO
? Poradnie leczenia otwartego
? Terapia grupowa
? Indywidualne sesje z terapeutą
? Grupy pracy z rodziną
? Grupy wsparcia: AA, Al.-Anon, Alateen, DDA,
? Kluby abstynenckie
Programy pomocowe
Efektywność resocjalizacji osób uzależnionych zależy od jakości programów rehabilitacji.
Wszystkie programy profilaktyki uzależnień opierają się na edukacji w zakresie siedmiu grup:
1) komunikacja interpersonalna
2) kształtowanie obrazu własnego ?ja?
3) ekspresja emocjonalna
4) zachowania asertywne
5) radzenie sobie ze stresem
6) rozwiązywanie konfliktów
7) posiadanie odpowiednich informacji o środkach i mechanizmach uzależnień
Teoretyczny model programu profilaktycznego winien zawierać następujące elementy:
1) Zasoby, z których korzysta się prowadząc działania profilaktyczne, czyli ludzie, pieniądze, kontakty, powiązania, itp.
2) Program oddziaływań, czyli ustalone rzeczywiste działania profilaktyczne,
3) Bezpośrednie spodziewane wyniki programu
4) Wyniki odroczone, czyli efekty, jakie powinny wystąpić po dłuższym czasie po przeprowadzeniu programu.
Najpopularniejsze programy w Polsce to:
? Drugi elementarz, czyli Program Siedmiu Kroków
? NOE
? TAK czy NIE
? Zanim spróbujesz
? Spójrz inaczej
? Dziękuje, nie
? Zanim nie jest za późno
? Słoneczniki
? Monar
? Gminne programy Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych