Miażdżyca układu krążenia
Miażdżyca.
Miażdżyca to choroba układu krążenia, należąca do chorób cywilizacyjnych, jest jedną z najczęściej występujących. Jest wspólną przyczyną choroby wieńcowej, z zawałem serca i nagłym zgonem, zaburzeń przepływu krwi w tętnicach mózgowych z udarem mózgowym oraz w innych narządach jak nerki i chromanie przestankowe kończyn dolnych. Miażdżyca to przewlekły, postępujący proces chorobowy. Wykazano, że proces miażdżycowy może rozpoczynać się w różnym wieku, lecz często rozpoczyna się już w dzieciństwie - stanowi to tak zwany okres utajony - z objawami klinicznymi pod postacią niedokrwienia narządów w okresie średnim i późniejszym życia człowieka, czyli okresem objawowym. Wyróżniamy cztery główne rodzaje tej choroby: miażdżyca tętnic, mózgu, naczyń wieńcowych oraz miażdżycę tętnic obwodowych.
Jednym z objawów miażdżycy tętnic jest podwyższony poziom cholesterolu we krwi. Jest to choroba, która powstaje przede wszystkim ze złego odżywiania, lecz na jej rozwój mają wpływ również inne czynniki, na przykład uszkodzenie śródbłonka tętnic powoduje zmniejszenie wydzielania prostacykliny (jest to hormon tkankowy wytwarzany przez ściany naczyń krwionośnych głównie w śródbłonkach płuc, hamuje zlepianie -agregację płytek krwi, działa rozszerzająco na naczynia krwionośne i obniża ciśnienie krwi nie zmieniając przy tym ilości tromboksanu, który to sklejanie ułatwia; hormon ten został odkryty w 1976 przez zespół polsko-brytyjski (m.in. R. Gryglewski, A. Szczeklik); odkrycie prostacykliny otwiera nowe możliwości w zapobieganiu zawałowi serca i w jego leczeniu). W sumie wzrasta krzepliwość krwi, co ułatwia płytkom krwi przyleganie (adhezję) do ścianek tętnicy. Te, które się osadziły na gładkich ścian naczynia zapoczątkowały miażdżycę, gdyż stały się „lepkim portem” ułatwiającym przyleganie cholesterolowi krążącemu we krwi. Rysy i szczeliny powstające na idealnej dotąd gładzi ścian naczyń krwionośnych znakomicie ułatwiają osadzanie się kolejnych przeładowanych cholesterolem makrofagów, czy krążących we krwi dużym cząsteczkom cholesterolu LDL i jego estrom, lipidom, i innym. Kiedy cholesterol i lipidy osiądą w takim uszkodzonym miejscu rozpoczyna się proces narastania złogów minerałów, zwłaszcza wapnia, na skutek procesu wytwórczo-zwyrodnieniowego. Powstała narośl nazywa się blaszką miażdżycową. Blaszki te przypominają z wyglądu chrząstkę lub kość, a nóż sekcyjny ześlizguje się z nich, nie mogąc niekiedy ich rozciąć. Im więcej cholesterolu jest we krwi, tym więcej go się osadzi. W zaawansowanej miażdżycy blaszka miażdżycowa może zajmować ponad połowę światła naczynia, a od strumienia krwi oddziela ją tylko cienka błonka. Płytka (blaszka) miażdżycowa pęka, dochodzi do większych zakrzepów, niekiedy z zajęciem światła całej tętnicy, co powoduje przerwanie przepływu krwi i często martwicę, a więc zawał obszaru narządu zaopatrywanego przez tętnice- utrudnia to dostarczanie krwi do tkanek- dochodzi do ich niedokrwienia. Pod wpływem wielu czynników dochodzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń, zmiany komórek mięśni gładkich ściany tętnicy i tworzenia tkanki łącznej. W powstawaniu i rozwoju procesu miażdżycowego istotną rolę odgrywa układ krzepnięcia. W fazie pierwszej, po uszkodzeniu śródbłonka tworzą się drobne zakrzepiki przyścienne, a w późniejszym okresie, Taki właśnie jest mechanizm powstawania zawału serca i mózgu.
W miażdżycy mózgu powodującej jego niedokrwienie, początkowo będzie występowała drażliwość, szybkie męczenie się, następnie upośledzenie pamięci, krytycyzm, zmienia się charakter chorego, staje się on zachłanny, skąpy. Mogą występować zaburzenia mowy, połykania, nawet zupełne zaburzenie świadomości. Niebezpieczeństwem miażdżycy mózgu są udary mózgowe, wylewy krwi do mózgu, występujące z porażaniem połowicznym.
Miażdżyca naczyń wieńcowych jest najczęstszą przyczyna zawału serca. Serce, które tłoczy krew jak pompa, przyśpiesza pracę i krew płynie szybciej, wskutek powstawania blaszek. W jednostce czasu jest jej w każdym odżywianym organie ciała tyle ile trzeba. Przyśpieszenia oznacza jednak nadmierny wysiłek dla samego serca. Jego mięsień rozrasta się, aby sprostać zadaniu i domaga się zwiększonej porcji utlenionej, odżywczej krwi. Tymczasem zwężone blaszką miażdżycową tętnice wieńcowe, które bezpośrednio zaopatrują serce w tlen i substancje energetyczne są zbyt wąskie, aby rozrośnięty miesień serca mógł się samozaopatrzyć. W skutek zwężenia tętniczek zmniejsza się ukrwienie mięśnia sercowego, doprowadzając do martwicy. U ludzi starszych ból w klatce piersiowej towarzyszący zawałom jest mniejszy. Częściej występują bóle nadbrzusza. Przebieg zawału serca ludzi starszych jest cięższy. Z ozdrowieńcami po przebytych zawałach pielęgnacja oszczędzająca. Wszystkie czynności należy wykonywać za chorego - do minimum należy ograniczyć jego wysiłek.
Miażdżyca tętnic obwodowych dotyczy najczęściej tętnicy brzusznej, która uciskając tętnicę biodrową powoduje ostre zmiany niedokrwienia kończyn dolnych. Zamykanie światła tętnic dolnych występuje najczęściej u mężczyzn. Sprzyja temu i znacznie przyspiesza proces palenia papierosów - również zwężający naczynia. Chory odczuwa silny ból nóg. Najpierw po wysiłku, następnie bóle występują niezależnie od wysiłku, najczęściej w nocy. Chory szukając ulgi siedzi z opuszczonymi nogami. Bóle są tak silne, że chorzy niekiedy zgadzają się na amputację.
Na rozwój miażdżycy wpływają również czynniki ekologiczne związane z przemysłem i zapyleniem środowiska. Niekontrolowany rozwój przemysłu, energetyki, komunikacji i sfery usługowej, a także szerokie stosowanie toksycznych środków ochrony roślin w rolnictwie, powoduje szkodliwe zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby i żywności. Chemiczne związki toksyczne dostają się do środowiska naturalnego pod postacią substancji, cieczy i gazów. Powoduje to katastrofalne zanieczyszczenie wód, w tym także pitnych. Ocenia się, że skażenie środowiska jest przyczyną wielu procesów chorobowych, pogarszających zdrowotność społeczeństwa w granicach od 5 do 10 %.Zaburzenia w sferze środowiska społecznego, czyli tak zwany stres psychospołeczny, mogą być wyodrębnione jako niezależny czynnik ryzyka wielu procesów chorobowych, między innymi układu krążenia. Ustalono, że szkodliwość tej sfery oddziaływań na człowieka ma istotny, sięgający 25 %, udział w pogarszaniu zdrowia jednostki i społeczeństwa. Stwierdzono różną szkodliwość i znaczenie poznanych dotąd ponad 200 czynników. Wyodrębniono czynniki nie poddające się kontroli człowieka, typu uwarunkowania genetyczne, płeć, wiek a także czynniki dające się korygować dużym wysiłkiem zbiorowym jak zanieczyszczenie środowiska czy stres psychospołeczny.
Najważniejszą jednak grupą czynników ryzyka, których eliminacja zależy od indywidualnych zachowań człowieka, jest palenie papierosów, wadliwe odżywianie, zaburzenia gospodarki lipidowej, nadciśnienie tętnicze i mała aktywność fizyczną. Poznano czynniki przyspieszające i nasilające tempo rozwoju miażdżycy, znane jako czynniki zagrożenia, czyli tzw. czynniki ryzyka. Czynniki genetyczne, czyli skłonność rodzinna do występowania miażdżycy, wynosi od 5% do 15%. Do tej grupy należy 11 genetycznych uwarunkowań miażdżycy związanych z zaburzeniami gospodarki lipidowej.
Aby zapobiec lub opóźnić procesy związane z miażdżycą należy przede wszystkim prowadzić higieniczny tryb życia, unikać stresów, przestrzegać odpowiedniej diety (wyeliminować z pożywienia produkty wysokokaloryczne i zawierające dużo cholesterolu), zażywać ruchu na świeżym powietrzu: uprawiać sport, chodzić na spacery i najważniejsze: unikać wszelkiego rodzaju używek!!!