Najczęstsze schorzenia układu krążenia

Układ krążenia ma postać zamkniętej sieci rur, zwanych naczyniami krwionośnymi, ktore łączą wszystkie części ciała. W naczyniach tych krąży krew, będąca odmianą tkanki łącznej, której istota międzykomórkowa ma postać płynną. W zależności od składników morfotycznych (komórkowych) płynnej tkanki wyróżnia się układ krwionośny, przewodzący czerwoną krew i układ chłonny (limfatyczny), w któeym krąży płyn mętno-biały, zwany limfą lub chłąką. Krew jest tkanką, która pełni wiele zadań w organiźmie. Do jej czynności należy funkcja transportowa. Krew przenosi substancje odżywcze z przewodu pokarmowego i tlen z płuc do wszystkich narządów i tkanek. Pełni funkcję wydalniczą, zbędne lub szkodliwe produkty przemiany materii przenosi do nerek i płuc. Inne funkcje to regulacja trmperatury ciała, czynności obronne( wytwarza przeciwciała) oraz transport hormonów. W układ naczyń krwionośnych wszystkich kręgowców włączony jest narząd mięśniowy –serce. Jest ono zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Pełni ono rolę pompy, dzięki rytmicznym skurczą wprowadza krew w ciągy obieg, utrzymuje odpowiednie jej ciśnienie i przepływ przez naczynia krwionośne.
Chorby układu krążenia dzieli się na kilka grup: wady serca wrodzone lub nabyte, choroby zapalne i niezapalne serca, choroby naczyń obwodowych, nadciśnienie i zadurzenia rytmu. Oto kilka najczęstrzych chorób układu krążenia.
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze jest przewlekłą chorobą układu krążenia, w której w naczyniach tętniczych panuje zwiększone ciśnienie krwi - powyżej 140/90 mm Hg (milimetry słupa rtęci). Górna wartość nazywana jest ciśnieniem tętniczym skurczowym, a dolna ciśnieniem tętniczym rozkurczowym.
Nadciśnienie tętnicze to najczęściej występująca choroba układu krążenia, a zarazem najczęstsza przyczyna rozwoju choroby wieńcowej serca i udarów mózgu. Z badań populacyjnych wynika, że co trzeci dorosły Polak ma nadciśnienie tętnicze, niestety wielu chorych nie zdaje sobie z tego sprawy. Najprostszym sposobem rozpoznania nadciśnienia jest jego pomiar manometrem rtęciowym lub zegarowym. Jednorazowy pomiar ciśnienia, który przekracza wartości prawidłowe nie upoważnia jednak do rozpoznania nadciśnienia. Nadciśnienie tętnicze diagnozuje się dopiero wtedy, gdy po kilku wizytach u lekarza pomiary ciśnienia tętniczego wykazują podwyższone wartości.
Najczęstszą formą nadciśnienia jest nadciśnienie tętnicze pierwotne, zwane też samoistnym, a więc takie, którego przyczyna jak dotąd nie została dokładnie poznana. Mniej więcej 95% osób z podwyższonym ciśnieniem krwi ma nadciśnienie tętnicze pierwotne. Występuje ono szczególnie często przy towarzyszącej nadwadze i gdy inni członkowie rodziny cierpią na to schorzenie. Nadużywanie soli kuchennej w codziennej diecie, regularne spożywanie alkoholu i przyjmowanie niektórych leków, np. antykoncepcyjnych lub preparatów zawierających sterydy, może wpłynąć na wystąpienie nadciśnienia.
Tylko u 5% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jest ono spowodowane schorzeniem organicznym. Niektóre choroby nerek i nadnerczy mogą doprowadzić do nadciśnienia. Wówczas mówimy o nadciśnieniu tętniczym wtórnym.
Wykrycie przyczyn wywołujących wtórne postacie nadciśnienia tętniczego ma istotny wpływ na dalsze postępowanie i terapię, która ma na celu przede wszystkim usunięcie lub leczenie przyczyny nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze może nie dawać przez wiele lat żadnych objawów ani dolegliwości. Nie leczona choroba może prowadzić do zawału serca, udaru mózgu, niewydolności mięśnia serca, uszkodzenia nerek i wzroku oraz przyspieszenia rozwoju miażdżycy tętnic.
Dla prawidłowego leczenia nadciśnienia tętniczego bardzo istotne są metody niefarmakologiczne (zdrowy tryb życia) oraz przyjmowanie leków zleconych przez lekarza. Leczenie musi być prowadzone tak długo jak trwa choroba, czyli przez wiele lat.
Najczęstsze badania pomocne w rozpoznaniu i właściwym leczeniu tej choroby to: pomiar ciśnienia tętniczego, całodobowe badanie ciśnienia tętniczego, badanie dna oczu, echokardiografia, ultrasonografia jamy brzusznej.

Miażdżyca tętnic(łac. atheromatosis, atherosclerosis) jest przewlekłą chorobą polegającą na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdzyca jest najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic. Etiologia miażdżycy tętnic nie jest w pełni poznana. Do jej powstania i rozwoju usposabia m.in. hipercholesterolemia, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niewłaściwy sposób odżywiania, zaburzenia krzepnięcia krwi, oraz stres. Prawdopodobnie istotną rolę w patogenezie miażdżycy odgrywa także czynnik infekcyjny (bakterie z rodzaju Chlamydia i/lub nanobakterie). Miażdżyca tętnic jest częstsza u mężczyzn i nasila się z wiekiem. Miażdżyca polega na wysepkowatym gromadzeniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu (i jego estrów) oraz innych lipidów. W pierwszym etapie komórki śródbłonka gromadzą nadmierne ilości cholesterolu i lipidów które są przemieszczane pod błonę wewnętrzną tętnic. (tzw. pasma tłuszczowo-lipidowe, ang. fatty streaks). Tego typu zmiany można obserwować juz u dzieci. Podśródbłonkowe masy lipidowo-cholesterolowe powodują gromadzenie się makrofagów, rozrost fibroblastów i komórek mięśni gładkich warstwy środkowej tętnicy oraz drobnych naczyń krwionośnych odchodzących od naczyń odżywiających ścianę tętnicy (łac. vasa vasorum).
Kolejnym etapem jest wapnienie tych ognisk (tzw. wapnienie dystroficzne, łac. calcificatio dystrophica) prowadzące do miażdżycowego stwardnienia tętnic, oraz pojawienie się ubytków śródbłonka nad ogniskiem miażdżycowym. Ubytki śródbłonka są przyczyną miejscowego spadku stężenia prostacykliny - czynnika zapobiegającego gromadzeniu sie płytek krwi. W wyniku tego procesu, w miejscach obnażonych z błony wewnętrznej dochodzi do owrzodzeń miażdżycowych (owrzodzeń kaszowatych), które stają sie obszarami przyściennej agregacji płytek krwi i narastania zakrzepów. Proces miażdżycowy prowadzi do zwężenia światłą tętnic i zmniejszenia ich elastyczności. Z niewiadomych przyczyn (niewykluczone, że z powodu braku dodatkowego nadkażenia bakteryjnego) u niektórych ludzi w miejscach ogniska cholesterolowe nie ulegają owrzodzeniu i wapnieniu, a narastająca płytka miażdżycowa jest zbudowana z tkanki włóknistej i licznych naczyń włosowatych. Ogniska te - zwane "żywymi płytkami" miażdżycowymi - są pokryte żywym śródbłonkiem i rzadko stają się miejscem narastania zakrzepicy, ale dość często są miejscem powstania krwiaka, zamykając w ten sposób światło tętnicy. Z kolei płytki zwapniałe stanowią obszar narastania zakrzepu oraz mogą ulec pęknięciu, co także prowadzi do zamknięcia światła tętnicy. Miażdżyca pojawia sie prawie wyłącznie w tętnicach dużego układu krążenia, zwłaszcza w tych miejscach, gdzie istnieje wysokie ciśnienie krwi (aorta i tętnice bezpośrednio od niej odchodzące) oraz przepływ krwi nie jest laminarny (zwłaszcza w miejscach rozgałęzień tętnic. Miażdżyca tętnic mózgu powoduje niedokrwienie mózgu i zmiany psychiczne, ułatwia pęknięcia naczyń i udary (zwłaszcza przy współistniejącym nadciśnieniu). Miażdżyca tętnic wieńcowych jest jedną z przyczyn choroby wieńcowej, miażdżyca aorty może prowadzić do powstania tętniaka. W jej leczeniu duże znaczenie ma
odpowiednia dieta, ruchliwy tryb życia, racjonalny wypoczynek.
Zawał serca, czyli martwica fragmentu mięśnia serca spowodowana niedokrwieniem, może mieć różne przyczyny. Za przeszło 85% wszystkich zawałów odpowiada zamknięcie tętnicy wieńcowej przez skrzeplinę. Powstanie skrzepliny jest inicjowane przeważnie przez pęknięcie blaszki miażdżycowej i uwolnienie z niej substancji prowokujących krzepnięcie krwi. Zawał występuje zwykle w miejscu unaczynionym przez tętnicę wieńcową o stosunkowo niedużych zmianach miażdżycowych. "Młode" blaszki miażdżycowe są niestabilne i łatwiej pękają. Dlatego stosunkowo często zawał jest pierwszym objawem choroby wieńcowej. Małe zmiany miażdżycowe nie ograniczają istotnie przepływu krwi przez tętnicę i pacjent nie ma bólów wieńcowych. W momencie pęknięcia blaszki i powstania w tym miejscu zakrzepu występuje ostra niedrożność tętnicy wieńcowej, powodująca martwicę mięśnia serca, czyli zawał.
Przeważnie nie daje się ustalić, dlaczego doszło do pęknięcia blaszki miażdżycowej. Czasami momentem prowokującym jest duży wysiłek fizyczny, innym razem stres emocjonalny lub przebyty uraz.
Inne, rzadsze mechanizmy ostrego zawału serca, to np. kurcz tętnicy wieńcowej, zatory, zapalenie tętnic wieńcowych, wady wrodzone naczyń wieńcowych, przyjmowanie kokainy. Zawały serca występują częściej wczesnym rankiem, co może być spowodowane większą skłonnością do agregacji (zlepiania się) płytek o tej porze doby i zwiększonym poziomem katecholamin. Konsekwencje niedokrwienia zależą od stopnia ograniczenia przepływu krwi przez dany obszar mięśnia oraz czasu trwania niedokrwienia. Typowe objawy zawału serca to ból w klatce piersiowej, najczęściej zamostkowy, duszność, poty, uczucie lęku, nudności. Ból może promieniować do żuchwy, pleców, barków, nadbrzusza. Ważnym kryterium, sugerującym zawałowe pochodzenie bólu, jest czas jego trwania - ból zawałowy trwa przeważnie nie krócej niż 20 minut, często kilka, kilkanaście godzin. Około 25% zawałów serca daje nietypowe, niewielkie dolegliwości lub przebiega zupełnie bezbólowo. Najczęściej zawały bezbólowe występują u osób chorych na cukrzycę, u których neuropatia cukrzycowa jest przyczyną zmniejszonej percepcji bólu.
Zdarza się, że zawał serca objawia się w sposób najbardziej dramatyczny - zatrzymaniem krążenia i nagłym zgonem. W rozpoznaniu zawału serca poza objawami klinicznymi, przede wszystkim długotrwałym silnym bólem w klatce piersiowej, zasadnicze znaczenie ma badanie elektrokardiograficzne. Typowe zmiany w zapisie EKG, spowodowane niedokrwieniem, a następnie martwicą fragmentu mięśnia serca, pozwalają postawić pewne rozpoznanie u około 80% chorych.
Elektrokardiogram umożliwia ponadto rozpoznanie lokalizacji martwicy mięśnia serca i zorientowanie się, która tętnica wieńcowa uległa krytycznemu zwężeniu. Okres przedszpitalny stanowi często największe zagrożenie. W ciągu pierwszych 2 godzin od początku bólu zawałowego występuje około 50% wszystkich zgonów zawałowych. Większość chorych umiera z powodu migotania komór. Można by tych ludzi uratować, gdyby w momencie wystąpienia tej arytmii znajdowali się w szpitalu, czy choćby w karetce reanimacyjnej. Niezmiernie ważne jest, o czym pacjenci z chorobą wieńcową nie chcą pamiętać, by nie zwlekać z wezwaniem pogotowia, gdy ból wieńcowy nie mija po 2-3 tabletkach nitrogliceryny. Ból trwający dłużej niż 20 minut nasuwa podejrzenie, iż jest objawem zawału i naprawdę nie ma co dłużej czekać, w nadziei, że sam minie. Od szybkiego dotarcia pacjenta do szpitala zależy jego życie i przyszłe zdrowie, ponieważ tylko szybka interwencja lecznicza stwarza szansę ograniczenia strefy zawału. Lek fibrynolityczny może w krótkim czasie doprowadzić do tzw. reperfuzji, czyli przywrócenia drożności tętnicy (ms)