Układy wydalniczy, nerwowy
Układ wydalniczy służy do usuwania zbędnych produktów przemiany materii(mocznik, kwas moczowy). Narządy te regulują tez w organizmie poziom wody i soli mineralnych. Oprócz nerek narządami regulującymi poziom tych substancji są skóra i płuca. Mózg. Powierzchnia mózgu jest pofałdowana tworząc liczne bruzdy i zagłębienia. Przez środek powierzchni mózgu przebiega głęboka bruzda podłużna, która dzieli mózg na dwie równe półkule-prawą i lewą. W obrębie każdej z nich wyróżnia się cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Nazwy płatów pochodzą od nazw kości czaszki. Powierzchnie mózgu pokrywa cienka warstwa istoty szarej zwanej korą mózgową. Jest ona skupieniem ciał komórek czuciowych, ruchowych i kojarzeniowych. Wewnętrzną warstwę mózgu stanowi istota biała(podkorowa), która składa się ze ściśle do siebie przylegających włókien nerwowych. Rdzeń kręgowy należy do centralnego(ośrodkowego) układu nerwowego. Chronią go opony mózgowe i kanał kręgowy. W środku rdzenia kręgowego znajduje się kanał rdzeniowy wypełniony płynem mózgowo-rdzeniowym. Na przekroju rdzenia widoczna jest istota szara, położona centralnie oraz otaczająca ją istota biała. Autonomiczny układ nerwowy unerwia narządy wewnętrzne i reguluje ich czynności np. bicie serca, oddychanie, trawienie, mruganie powiekami. Czynności te nie zależą od świadomości i woli. W układzie tym wyróżnia się dwie części: układ współczulny oraz układ przywspółczulny działające względem siebie antagonistycznie. Układ autonomiczny wykazuje silne powiązani czynnościowe i morfologiczne z układem obwodowym. Wiązki neurytów to nerwy. Skupienia ciał komórek nerwowych położone poza ośrodkowym układem nerwowym to zwoje nerwowe. Nerwy ruchowe przewodzą bodźce ruchowe. Łuk odruchowy umożliwia szybką reakcję obronną, nie angażując woli ani świadomości. Do każdego narządu dochodzą włókna nerwowe układu współczulnego i przywspółczulnego. Automatyczna reakcja efektora na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny przy udziale ośrodkowego układu nerwowego to odruch. Móżdżek warunkuje utrzymanie równowagi.
Wydalniczy: Drogi wydalania przemiany materii: płuca, skóra: CO2, H2O, sole mineralne. Układ wydalniczy: zbędna woda,, sole mineralne, produkty metabolizmu, mocznik. Elementy układu: nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa-zakończona silnym mięśniem zwierającym zamykającym odpływ moczu. Mocz pierwotny: to przesącz składający się głównie z wody i małych cząsteczek rozpuszczonych w wodzie: aminokwasów, glukozy, soli mineralnych. Rola układu wydalniczego: oczyszcza organizm z nie wykorzystanej materii. Pomaga on też pozbyć się toksyn i nadmiaru wody w naszym organizmie. Nerwowy: Budowa komórki nerwowej: dendryty-przewodzą bodźce do komórki, akson(neuryt)-przewodzi bodźce z komórki. Funkcje układu nerwowego: odbieranie bodźców i reakcja na nie, steruje i koordynuje prace narządów wewnętrznych. Podział układu nerwowego: centralny: mózgowie, rdzeń kręgowy. Obwodowy: nerwy czaszkowe, nerwy rdzeniowe. Odruchy: bezwarunkowe-wrodzone zachodzą bez udziału naszej woli. Warunkowe: nabyte wyznaczone na skutek doświadczeń lub wielokrotnych powtórzeń: wydzielanie śliny i soków trawiennych w stałych porach karmienia, cofanie ręki przed ogniem, ruch kończyn, poruszanie się na dwóch nogach, mowa, uczenie się. Budowa i funkcje centralnego układu nerwowego: Budowa i funkcje: mózgowia: mózg-dwie silne pofałdowane półkule połączone błonami, zbudowane z istoty szarej(wewnętrzna warstwa korowa składająca się z ciał komórek oraz istoty szarej(włókna nerwowej)Kora-zawiaduje wszystkimi czynnościami organizmu. Móżdżek-dwie kule połączone o silnie pofałdowanej powierzchni zawiadujące utrzymaniem postawy pionowej i utrzymaniem postawy pionowej i równowagi, odpowiada za napięcie mięśni i koordynację ruchową. Rdzeń przedłużony: reguluje pracę żołądka przemianę materii, nadzoruje mięśnie oddechowe. Rdzeń kręgowy: wewnętrzna warstwa z istoty szarej, zewnętrzna z włókien nerwowych: odpowiedzialny z ruch kończyn, tułowia, oddawanie moczu i kału. Ośrodki w mózgu: mowa i słuch-płat skroniowy, ruch-płat czołowy, czucie-płat ciemieniowy, wzrok-płat potyliczny. Mózgowie i rdzeń otoczone jest trzema oponami wypełnionymi płynem mózgowo-rdzeniowym(odżywia i amortyzuje). Lewa półkula: zdolność logicznego myślenia, zdolności matematyczne, predyspozycje do pracy naukowej, mówienie, pisanie, kontrola prawej ręki. Prawa półkula: umiejętność rozwiązywania problemów, wyobraźnia przestrzenna, zdolności muzyczne, plastyczne, wyobraźnia, kontrola lewej ręki. Rola obwodowego i autonomicznego układu nerwowego: Budowa układu obwodowego: nerwy czaszkowe(12 par) unerwiają narządy zmysłów na głowie, mięśnie i gruczołu okolic głowy oraz serce narządy oddechowe i układ pokarmowy. Nerwy rdzeniowe(31 par)-unerwiają mięśnie, narządy wewnętrzne oraz układ naczyniowy. Bodziec odruchowy: bodziec receptor(nerw czuciowy)komórka kojarząca w mózgu(nerw czuciowy)efektormiesień. Autonomiczny układ nerwowy: zawiaduje czynnościami niezależnymi od naszej woli, wysyła impulsy do wszystkich części organizmu, oba układy mają ośrodki w mózgu i rdzeniu kręgowym, układ współczulny do działania, układ przywspółczulny do działania. Narządy zmysłów człowieka: dotyku i ciśnienia-skóra i narządy, w których umiejscowione są ciałka dotykowe. Wzrok-siatkówka w oku. Smak-kubki smakowe na języku. Węch receptory w jamie nosowej. Słuch-ucho wewnętrzne. Zmysł równowagi-ucho środkowe i móżdżek. Termiczny-ciałka zmysłowe w skórze