Opracowanie Starożytności.

Klasycyzm – cechy związane z literaturą, sztuką, malarstwem, architekturą, rzeźbą. To co jest klasyczne jest harmonialne. Związany z antykiem, starożytnością. Złoty wiek – okres, który miał największy wpływ na myślenie filozofów, tworzenie artystów. Najbardziej piękny. Mit – opowieść o bogach i herosach. W sposób symboliczny wyjaśnia powstanie świata i człowieka. Funkcje: poznawcza(wyjaśniają pewne niezrozumiałe zjawiska przyrody), światopoglądowa(podstawa wierzeń religijnych), sakralna(przedstawiają wzorce rytualnych obrzędów). Podział: teologiczne(o powstaniu bogów), kosmogeniczne(o powstaniu świata), antropogeniczne(o powstaniu ludzkości), genealogiczne(o historii rodów). Tajemnice istnienia: Powstanie świata z chaosu, przemiana pór roku na podstawie „Demeter i Kora”, życie pośmiertne człowieka „Syzyf” . Cechy eposu: rozpoczyna się inwokacją czyli rozbudowaną apostrofą, napisany jest gaksametrem czyli sześciowymiarowcem, przedstawione w nim wydarzenia mają mitologiczne motywacje, występują sceny batalistyczne, jest utrzymany w podniosłym i patetycznym stylu. ILIADA – wywodzi się z mitu o wojnie trojańskiej. Dotyczy gniewu Achillesa, a spowodowany jest śmiercią przyjaciela Proklosa. Nad Achillesem ciąży fatum , wiadomo ż zgodnie z przepowiednią Achilles nie dożyje końca bitwy. Jest to postać której centralny rysem jest smutek przeradzający się gniew. ODYSEJA- tułaczka Odysa wracającego z wojny w poszukiwaniu Itaki rodzinnego miejsca. Trwała ona 40 dni gdyż bogowie przeszkadzali mu w powrocie. Jednak ulitowali się nad nim i Odys został ponownie królem Itaki. Tą tułaczkę współcześnie odczytuje się jako metaforę ludzkiego życia. Twórcy liryki greckiej – Tyrteusz: autor elegii wojennych, nawołujących do walki w obronie ojczyzny. Pisał w nich że człowiek bez ojczyzny jest jak żebrak bez domu . od jego imienia lirykę heroiczno-patriotyczną nazywamy poezją tyrtejską. Syfona- najsłynniejsza grecka poetka. Pisała hymny, modlitwy, pieśni miłosne. Wprowadziła do poezji najsubtelniejsze odcieni uczuć doznawanych pod wpływem miłości Strofa safick(cztero wersowa strofa, pierwsze 3 wersy jedenasto zgłoskowa ostatni pięciogłoskowy. Anakrenout – liryk grecki, autor elegii, pieśni opiewających miłość, wino, biesiady. Anakreontyki jego pieśni. Symonides – poeta grecki, autor pieśni chóralnych, hymnów, trenów, elegii. Autor napisu na grobie Leonidasa i Spartana pod Termopilami. Łzy Symonidowe. Tragedia grecka: Tragedia – gatunek dramatyczny oparty na wątku mitologicznym, ukazujący mnie rozwiązalny konflikt. Kończy się klęską bohatera. Budowa: Prolog(pierwsza część tragedii, wprowadzająca widza problematykę utworu), Parados(pieśń chóru wstępująca w orchestrę), Epejsodion(część dialogowa), Stasimon(pieść chóru), exodus(pieśńchóru ukazująca tragedię bohatera oraz zamykająca akcję).
Tragizm – jeden z gatunków dramatu, za jego najważniejszą cechę uznano nieunikniony i nieprzezwyciężalny konflikt między dążeniami wybitej jednostki a siłą wyższą) Konflikt tragiczny – nierozwiązywalny konflikt równorzędnych akcji. Katharsis (oczyszczenie) – celem tragedii było obudzenie uczucia litości i trwogi, przekonanie , że światem rządzą bogowie. Decorum – dostosowanie formy do treści. Twórcy: Ajschylos –najstarszy w wielkiej czwórki. Uważa się ze właściwego twórcę dramatu. Sofokles, Eurypides – najmłodszy z trójki największych. W mistrzowski sposób odmalował namiętności twarzy i realistyczne portrety bohaterów. Literatura starożytnego Rzymu: Twórcy literatury starożytnego Rzymu, bardzo chętnie sięgali do dorobku innych narodów. Nie tylko naśladowali, ale rozwijali i doskonalili przeciętne wzorce. Wergiliusz –nawiązywał do tradycji homeryckiej. Horacy najwybitniejszy poeta łaciński. Wzorował się na poezjistaro grackiej, Twórczość Epody, Satyry, Listy. Owidiusz autor miłosnych elegii, ale także poematów „Sztuka kochania” i utworu „Metamorfozy”. Kulturotwórcza rola antyku Starożytna Grecja i Rzym, jej dokonania kulturowe, historyczne i cywilizacyjne wpłynęły na rozwój całej Europy. Korzystano nie tylko z tematów, motywów, toposów ale z utrwalonych gatunków literackich. W starożytności powstały podwaliny pod sztukę, nazwaną później sztuką antyczną, jak również literaturę. Na literaturze antycznej wzorowało się wielu pisarzy. Szeroko wykorzystywany w romantyzmie był motyw prometeizmu. Przykładem może być Kordian Słowackiego. W antyku powstały też związki frazeologiczne wykorzystywane do dnia dzisiejszego. Motywy antyczne w literaturze naszych epok Nawiązania do mitu trojańskiego „ Odprawa posłów greckich”. Mit ten jest alegorią w sytuacji panującej w Rzeczypospolitej doby Jana Kochanowskiego. Troja jest przenośnią Rzeczypospolitej, król Priam i jego chwiejność w podejmowaniu decyzji wskazuje podobieństwo do króla Zygmunta Augusta oraz rada królewska obraduje na podobieństwo polskiego sejmu. Przez pryzmat mitu Kochanowski chciał przestrzec współczesnych mu rodaków przed błędami politycznymi, jakie mogły doprowadzić do upadku naszej ojczyzny. Konrad – polski Prometeusz, tak jak mityczny bohater buntuje się i walczy przeciwko bogu, poświęca się ( kara więzienia, Sybir) w imię miłości do ludzi Ilida a „Pan Tadeusz”: Zupełnie różne utwory literackie jeden powstał w antyku drugi w romantyzmie. Może się wydawać że łączy je gatunek literacki epos, ale są równie inne podobieństwa. W obydwu utworach występuje konfrontacja wrogów, połączona z przemianą ich osobowości prowadzącą do pogodzenia nieprzyjaciół. .

Kwestia homerycka –spór uczonych autorstwo Iliady i Odysei, Kompleks Edypa – konflikt psychiczny na tle płciowej miłości miłości syna do matki lub córki do ojca. Kompleks Prometeusza – postawa polegająca na dążeniu di uzyskania przewagi nad własnym ojcem. Mecenat – objęcie opieki nad sztuką i artystami przez mecenasa sztuki, czyli osobę lub instytucję. Tyran – osoba sprawująca nieograniczoną władzę zdobytą nielegalnie. Rola „Biblii” w kulturze społeczeństw: jest źródłem myśli filozoficznej i religijnej jak księga mądrości, prezentuje ludzkie wzory i postawy które są uchwalone lub krytykowane, źródło stylizacji językowej, zawiera kodeks moralny, zawiera uniwersalne wzorce i antywzorze postępowania. BIBLIA: źródło tematów, motywów i wartości podejmowanych przez literaturę, nie tylko dawną , ale także współczesną. Pochodzi z języka greckiego i oznacza dosłownie” zwoje papirusu” Nazwa podkreśla materiał , na którym księga została pierwotnie zapisana. Podział: Stary(autorstwo Mojżesza, króla Dawida, Salomona, proroka Izajasza) i Nowy Testament(konkretne osoby, Ewangelie apostołów).Stary testament napisany jest w języku greckim, hebrajskim i aramejskim. Nowy Testament w greckim i aramejskim. Przekłady Biblii: Biblia królowej Zofii, Biblia Lopolity, biblia Jakuba Wujka, Biblia Tysiąclecia. Postacie: Mojżesz – cudem uratowany jako dziecko. Urodził się w czasach kiedy faraon nakazał zabić wszystkie niemowlęta. Uratowany przez egipską księżniczkę wychowywał się na dworze faraona. Wyprowadził Żydów z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Dawid – Król izraelski, który ogłosił się władcą po śmierci króla Saula. Zabił Goliata. Salomon – Syn Dawida, król izraelski, symbol mądrości i rozwagi. Za jego panowania doszło do wielkiego rozkwitu państwa. Adam i Ewa – pierwsi ludzie, rodzice ludzkości. Bóg najpierw stworzył Adama, a następnie z jego żebra Ewę. Stworzeni na podobieństwo Boga. Zostali wygnani z Raju, bo zjedli jabłko z zakazanego przez Boga drzewa. Kain i Abel – synowie Adama i Ewy. Kain zajął się uprawą a Abel hodowlą. Kain zabił Abla bo Ojciec spojrzał łaskawiej na dar Abla złożony Bogu. Abraham – wierny Bogu patriarcha, od którego Bóg zażądał najwyższej ofiary. Kazał złożyć mu w ofierze własnego syna Izaaka. Zrobił to i w ostatniej chwili Bóg powstrzymał jego rękę i kazał złożyć mu w ofierze zwierzę. Księga Koheleta: zawiera rozważania nad sensem życia ludzkiego. Wynika z nich, że nic nie ma absolutnej wartości, nie jest trwałe, nie potrafi w pełni uszczęśliwiać. Przekonanie o tym, że wszystko jest marnością dotyczy zjawisk przyrody, zabiegów człowieka zmierzających do osiągnięcia bogactwa i sławy, używania przyjemności i mądrości. Człowiek poddany jest prawom przemijania i zapomnienia.
Apokalipsa – proroctwo, symboliczna wizja losów świata, jego końca i Sądu Ostatecznego. Kazanie – tekst prozatorski o funkcji dydaktycznej, objaśniający prawdy i kwestie moralne. Lamentacje – Utwór poetycki wyrażający żałobę, rozpacz, opisujący nieszczęście. Przypowieść – epicki gatunek moralizatorksi, w którym postacie i wydarzenia istnieją po to, by wyjaśnić nadrzędne prawdy: filozoficzne, religijne, moralne. Utwór mający dwa znaczenia: pierwsze- dane bezpośrednio, drugi – metaforyczne. Psalm – utwór wierszowany o charakterze modlitewno- liturgicznym Wyróżniamy psalmy: błagalne, dziękczynne, pochwalne, królewskie, patriotyczne, religijne, mądrościowe. Zbiór psalmów to psałterz. Księga Hioba: Bóg doświadcza Hioba utratą wielkiego majątku, śmiercią dzieci oraz trądem. Bohater nie znajduje więc wytłumaczenia dla swej sytuacji. Hiob wie, iż nie popełnij żadnego grzechu. Początkowo kolejne spadające na niego nieszczęścia znosi z pokorą i godnością. ważnie broni przed Bogiem swojej niewinności. Bóg wystawił bohatera na próbę i wynagradza go za wierność. Porusza problem niezawinionego cierpienia i Bożej sprawiedliwości, podnosi temat indywidualnej odpowiedzialności za własne winy, ukazuje tragizm cierpienia, którego nie można pojąć i wytłumaczyć i podkreśla, jak okrutną próbą może być wiara religijna. Prawdy przypowieści biblijnych: mówią o poświęceniu i miłosierdziu( O miłosiernym Samarytaninie), mówią o nawróceniu i o tym jaka spotka nas za to nagroda. Kosmogonia religijna: Bóg stworzył wszechświat z niczego. Trwało to 6 dni. 1 dzień światłość, 2 dzień niebo atmosfery ziemskiej, 3 dzień wody , ziemię (w sensie piasku itd.) oraz rośliny rodzące według swojego rodzaju i gatunku, 4 dzień wszelkie ciała niebieskie, 5 dzień ptaki i zwierzęta morskie, 6 dzień zwierzęta lądowe i człowieka. Siódmego dnia Bóg odpoczął po swym dziele. Zwroty biblijne: Kainowe znamię – bratobójstwo, Sodoma i gomora – zepsucie moralne, wieża Babel – kłótnie, zatargi, brak porozumienia, manna z nieba – nieoczekiwana pomoc, syn marnotrawny – człowiek grzeszny, który się nawrócił,