Wstęp do nauki o państwie i prawie.

System prawny – zespół norm prawnych, które regulują funkcje społeczeństwa, państwa.
System prawny jest wszechogarniający, czyli obejmuje wszystkie dziedziny życia.
jest hierarchiczny,
jest systemem który charakteryzuje się tym, że jest tworzony przez organy publiczne, tj. państwowe i w części samorządowe.
jest niesprzeczny, tzn. spójny.
Norma prawna – to najmniejsza jednostka (cząstka) systemu prawnego:
logiczna myśl wyrażona w formie pisemnej,
to rozwiązanie pewnej kwestii w przepisie prawnym (artykuł, paragraf).

Norma prawna składa się z 3 części:
1. Hipoteza
- obligatoryjne, czyli obowiązkowe w normie
2. Dyspozycja

3. Sankcja
- negatywna konsekwencja, może być ale nie musi
Nie wszystkie przepisy w Polsce mają sankcję.

Hipoteza to element w normie prawnej, który określa adresata. Może być 1 osoba, lub zbiorowość.
Najszersze pojęcia – wszyscy, każdy.
Węższe pojęcie – obywatel, pełnoletni, policjant, niepełnoletni, kobieta itp.
Hipoteza to element przedmiotowy, który określa miejsce lub sytuację w której obowiązuje przepis prawny np.:
przepis o ruchu drogowym na terenie zabudowanym,
przepis (prawo) w stanie klęski żywiołowej, w stanie wojny itp.
Dyspozycja – część normy prawnej która określa jakie prawo lub uprawnienia ma adresat w określonej sytuacji i ewentualnie jakie ma obowiązki.
Dyspozycja jest elementem uprawniającym lub zobowiązującym. Ma prawo do, ale i jednocześnie obowiązek. Uprawnienie – można z niego skorzystać, lub nie.
Obowiązek – gdy adresat nie zrealizuje (90-100%) wtedy przewidziane są sankcje polegające na nakazie lub zakazie.
Hipoteza i dyspozycja są zawsze w normie prawnej.
Sankcje (najpopularniejsze):
1. sankcja karna.
2. sankcja egzekucyjna.
3. sankcja cywilna.
Celem sankcji jest stworzenie dolegliwości dla adresatów, którzy nie zastosowali się do dyspozycji (w sensie obowiązku).
Sankcja ma na celu oprócz wprowadzenia przykrych dolegliwości:
element odstraszania, czyli prewencji, ostrzeżenie innych, by nie łamali prawa,
personalne, czyli tego co złamał prawo, by więcej tego nie robił,
sankcja ma na celu wychowanie,
Przy sankcji karnej – element eliminowania sprawcy (kara śmierci, więzienia).
Sankcje egzekucyjne :
eksmisja z lokalu,
egzekucja komornicza (pozbawienie nieruchomości, ruchomości),
nieważność czynności prawnych (brak umowy, bigamia).
Normy prawne regulujące określoną dziedzinę życia tworzą akt normatywny.

Akt normatywny – to zbiór norm prawnych, które określają pewien problem, materię, np. Ustawa o NIK-u – zbiór norm prawnych określających problem kontroli.
Akt normatywny składa się z:
1. tytułu (nagłówka),
2. części merytorycznej,
3. części końcowej (w skład której wchodzi podpis).
Akty normujące ten sam problem, dziedzinę tworzą gałąź prawa.
Gałęzie prawa to zbiór aktów normatywnych, które określają dziedzinę życia.
Gałęzie prawa dzielimy na prawo publiczne i prywatne.
Prawo publiczne – celem regulacji jest interes publiczny, państwa lub społeczeństwa, np. prawo finansowe, pr. Konstytucyjne, administracyjne.
Prawo prywatne – celem jest zabezpieczenie interesu jednostki (człowieka) np. prawo cywilne, spadkowe.
Prawo:
formalne – procedury postępowania:
procedura postępowania karnego (KPK),
procedura postępowania cywilnego (KPC)
procedura postępowania administracyjnego (KPA).
materialne – określa jakie prawa i obowiązki mają strony określonego stosunku prawnego:
Prawo Karne (Kodeks Karny),
Prawo Cywilne (Kodeks Cywilny),
Prawo administracyjne (Kodeks Administracyjny).

Akt normatywny – to zbiór norm prawnych, które rozwiązują określony problem, kwestię. To większa część systemu prawnego.
Rodzaje aktów normatywnych:
konstytucja – najważniejszy,
umowa międzynarodowa,
ratyfikowana przez prezydenta za zgodą Sejmu i Senatu (czyli parlamentu)
ratyfikowana przez prezydenta.
ustawa,
rozporządzenie,
zarządzenie,
Uchwała Rady Miejskiej, gmin (akr prawa miejscowego).
Budowa aktu normatywnego:
1. nagłówek (część obligatoryjna),
2. część zasadnicza, czyli merytoryczna,
3. podpis – najczęściej organu tego który ją wydał (są wyjątki),
4. może wystąpić preambuła (grec. – arenga), czyli uroczysty wstęp, część fakultatywna.

Ad. 1 Nagłówek.
1. Nazwa aktu
części obligatoryjne
2. Data aktu

3. Tytuł

4. Podmiot który wydał akt
1. Nazwa aktu – może brzmieć: ustawa, konstytucja, zarządzenie, umowa międzynarodowa itp.
Nazwa pomaga nam ustalić jakiej rangi jest ten akt,
Gdzie możemy go znaleźć, gdzie jest publikowany (Dziennik Ustaw, Monitor Polski, np.: Ustawa – Dz.U.;).
Kto go wydał np. ustawa – sejm, rozporządzenie – prezydent, rada ministrów, prezes rady ministrów, przez innych ministrów resortowych, przez krajową radę radiofonii i telewizji.
2. Data – dzień, miesiąc, rok – pozwala szybciej odnaleźć akt i zorientować się w jego treści (np. 29.12.89r. wydano 40 ustaw).
3. Tytuł aktu – informacja czego akt dotyczy np. ustawa o rzeczniku praw obywatelskich, o NIK-u, o obowiązku służby wojskowej.
4. Preambuła – tuż po nagłówku (występowanie obligatoryjne). Znajduje się w konstytucji; w umowach międzynarodowych bywa rzadko, ustawa – sporadycznie np. ustawa o systemie oświaty – 1991r., ustawa o gwarancjach wolności, sumienia i wyznania – 1989r.
Preambuła zawiera:
Odwołanie się do historii,
Wyjaśnienie pojęć znajdujących się w konstytucji
Informacje co jest celem regulacji (po co powstała, czemu ma służyć, jakie są jej zadania).
Preambuła nie jest normatywna, jest deklaracją, manifestem, politycznym przesłaniem, swoistym apelem.

Ad. 2 Część zasadnicza (merytoryczna).
W przypadku aktów wykonawczych, czyli rozporządzeń, zarządzeń składa się z podstawy prawnej do wydania tego rozporządzenia.
Podstawa prawna nie występuje przy: konstytucji, umowie międzynarodowej, ustawach.
Na podstawie art. .... ust. Z dnia ..... Minister wydaje rozporządzenie.
Treść – część zasadnicza.
Zawierać może od kilku do ponad tysiąca paragrafów.
Treść zawiera specyficzną budowę (systematyka) pomaga w poruszaniu się w treści aktu.
Część zasadnicza posiada swoją systematykę, czyli specyficzną budowę. Systematyka przy aktach wyjątkowo obszernych ma pomóc szybko odnaleźć treść (akt).
Akt dzieli się na: części, działy, rozdziały, podrozdziały.
Każdy akt dzieli się na artykuły, a przy aktach wykonawczych na paragrafy. Artykuły: ustępy, punkty, podpunkty.
Każdy artykuł jest 1 normą prawną.
Część zasadnicza zawiera:
Przepisy przejściowe,
Przepisy końcowe.
Przepisy przejściowe zawierają informację co się stało lub co się dzieje z poprzednimi przepisami (akt, norma), czy tracą moc w całości, czy w części.
Przepisy końcowe informują jakie normy prawne (czy te stare, czy nowe) będą miały zastosowanie do spraw, które rozpoczęły się w starym systemie prawnym (poprzedni).
Informują również z jaką datą wchodzą w życie akty normatywne.
Akt normatywny albo ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia opublikowania, czyli ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (Dz. Ustaw ma datę wydania i to jest data ogłoszenia 2.10.02r. – liczy się od 03.10.02r. – 14 dni pełne od 17.10.02r. – wchodzi w życie).
Może być czas krótszy wejścia w życie lub dłuższy, np.:
W dniu ogłoszenia (stan wojenny),
Po roku, po 1,5 roku – kodeks Karny (bo nowy, skomplikowany, trzeba było przeszkolić pracowników)
Z konkretną datą np. 01.01.2003r.
Po spełnieniu określonego warunku (ustawa o klęsce żywiołowej np. wylanie Wisły).

Podpis – podpisuje szef organu, który wydał (1-osobowe organy) sejm uchwalił, wydał minister.
Wyjątki: Rada Ministrów uchwaliła – rozporządzenie – podpisał prezes, ustawa – podpisuje prezydent RP.