Obraz miast w Ustępie do "Dziadów" oraz "Lalce".

Porównaj dwa obrazy miasta – Petersburga we fragmencie wiersza Petersburg z Ustępu do Dziadów części III Adama Mickiewicza i Paryża we fragmencie Lalki Bolesława Prusa. Zwróć uwagę na charakter relacji w przytoczonych fragmentach utworu.

W utworze Adama Mickiewicza ?Dziady? występuje opis miasta Petersburga. Bolesław Prus w książce ?Lalka? zamieścił opis Paryża widziany oczami Stanisława Wokulskiego. Porównajmy oba opisy i przekonajmy się jak bardzo różnią się od siebie.
Opis Petersburga został umieszczony przez Adama Mickiewicza w III części ?Dziadów?. Poeta pisząc o mieście nie dopatruje się w nim żadnej logiki. Mówi, iż to miasto zostało wybudowane w niesprzyjającym, zimnym klimacie i złych warunkach. Klimat porównany jest do zmiennych humorów cara. Miejscem, w którym zbudowana Petersburg jest bagno, przez co ziemia jest nieurodzajna, ponadto ziemia ta jest miejscem męczeństwa tysięcy ludzi. Miasto zostało wzniesione dla uczczenia potęgi cara, która została podkreślona kunsztem i przepychem architektury. Budowle miasta nie odzwierciedlają tradycji i narodowości, gdyż są one wybudowane na wzór budynków europejskich, jak w Londynie, Wenecji czy Paryżu. Autor twierdzi, iż skopiowane budynki są nieudane. Ponadto poeta stwierdza, iż miasto jest dziełem samego szatana. Petersburg porównywany jest do wieży Babel, na której podobnie jak w mieście trudno się porozumieć. Tutejsze społeczeństwo podzielone jest na ?gminną trzodę? oraz służalców cara ? urzędników i wojskowych. Ludzie są dumni i próżni, naśladujący obce wzory. Poeta podkreśla wyraźny podział społeczeństwa. Pierwsi są dworscy urzędnicy zasłużeni dla kraju. Pokazują rosyjskie ordery rozpinając kurtki, nie zważając na zimno. Ci ludzie dumni są, iż otrzymali ordery za spiskowanie, prześladowania i morderstwa, wywyższają się ponad innych. Drudzy są młodzieńcy, ledwo wychowani na służalców cara. Kolejni urzędnicy państwowi gardzą wszystkimi, którzy są niżsi stanem niż oni i podlizują się osobą o wyższych rangach. W środku tych grup są pięknie ubrane damy, ceniące sobie rzeczy materialne. Ludzie służący caru są interesowni i zakłamani, bezwzględni w stosunku do słabszych, lecz sami boją się cara. Poeta szydzi z kultu pieniądza i materializmu, zwraca uwagę na wielką różnicę pomiędzy Rosjanami, a imigrantami. Mają oni zupełnie inny wyraz twarzy i strój. Są przerażeni wielka potęgą miasta, podziwiając je jednocześnie go nienawidzą. Chcieliby zburzyć to miasto, lecz zdają sobie sprawę, iż są bezsilni. Wszyscy z nich odeszli, lecz jeden pozostał. Nie poddaje się łatwo ? można go utożsamić z Konradem, lub Mickiewiczem, który został zesłany na Sybir. Poeta przedstawia Petersburg w negatywnym świetle, specjalnie nie doszukując się pozytywnych cech, wykorzystuje ironie w charakterystyce miasta.
Bohater ?Lalki? Stanisław Wokulski przebywając w Paryżu zwiedza muzea, szkoły i teatry, aby zagłuszyć wspomnienia o Izabeli. Bohater jest zafascynowany Paryżem. Miasto jest unikatowe i niezwykle ciekawe. Szuka logiki i porządku w architekturze miasta, nieustannie mu się przygląda. Na początku miasto stanowi dla niego chaos, porównuje je do obłoku kurzu. Paryż przypomina mu Francje. Wokulski porównuje dachy do fal, kominy do odprysków, wieże i kolumny do jeszcze większych fal. Bohaterowi Paryż wydaje się nieuporządkowany o bezkresny, pełen uliczek o przypadkowych konturach, nie do ogarnięcia dla ludzkiego oka. Jest dla niego nowością, nie przypomina mu rodzinnego kraju. Stanisław zagląda do planu miasta, aby odkryć piękno Paryża, jednocześnie żałując, że nie wpadł na ten pomysł wcześniej. Dziwi się i nie wierzy, że tak wielkie miasto mogło być zbudowane przez tak długi czas i przez tak wielu ludzi niemających określonego planu. Po dokładnym przestudiowaniu planu, Stanisław zauważa logikę w budowie miasta i porównuje je do olbrzymiego półmiska. Paryż można ogarnąć ludzkim okiem, ale tylko na mapie. Bohater zauważa podział na strefy: strefę przemysłową, handlową oraz dzielnicę łacińską. Przekonuje się, iż Paryż jest jednak miastem uporządkowanym, który porównuje do anatomii roślin i zwierząt, gdzie znajdują się ściśle ze sobą powiązane elementy, zależne od siebie i pełniące określone funkcje. Mieszkańcy to ludzie zapracowani, nie zwracający uwagi na dni wolne i święta, przez co są praktyczni, porządni i dokładni. Dbają o renomę, kunszt oraz piękno. Ich najlepszym dziełem jest Paryż. Bohater jest zdania, iż miasto jest cywilizowane i samowystarczalne, gdyż mieszkańcy sami produkują potrzebną im żywność i towary. Stanisław zwraca uwagę na ścieki, które odpowiednio odprowadzane zapobiegają wielu chorobom, ulice, które zapewniają duży dopływ powietrza, hale centralne oraz fabryki. Wokulski podziwia paryskie miejsca sztuki i kultury. Paryż zostaje porównany do Arki Noego, w której podobnie jak w mieście znajduje się wszystko, co potrzebne. Bohater dostrzega rywalizację między mieszkańcami, Tylko najzdolniejsi i najsilniejsi wygrywają, a słabi i nieudolni zginą w wielkim mieście. Widać, iż relacja Stanisława Wokulskiego jest wyidealizowana, nie dostrzega on wad miasta. Patrząc na Paryż widzi on Warszawę i jej społeczność, która nie jest w stanie dorównać Francuskiej cywilizacji. Podziwiając Paryż dostrzega małość własnych dokonań.
Jak widać opisy znacznie się od siebie różnią. Podczas gdy pierwszy w wyjątkowo negatywny sposób opisuje miasto, drugi przesadnie je wychwala. Ani pierwszy ani drugi opis nie jest wiarygodny i na żadnym z nich nie można polegać.