Siedem cudów świata
CHEOPSA PIRAMIDA, największa z piramid egip.; zbud. w Gizie w XXVI w. p.n.e. jako grobowiec króla Cheopsa (Chufu), zaliczana do siedmiu cudów świata; wysokość ok. 146 m, długość boku kwadratowej podstawy ok. 230 m; 1954 przy piremidzie Cheopsa odkryto 2 barki grobowe; z piramidą Cheopsa i jej wymiarami wiąże się wiele pozanauk. teorii zw. piramidologią.
WISZĄCE OGRODY, słynne ogrody w Babilonie, przypisywane królowej Semiramidzie (stąd też często zw. wiszącymi ogrodami Semiramidy), uznawane w starożytności za jeden z tzw. siedmiu cudów świata; zespół ogrodów dworskich, zał. na sztucznych tarasach, wspartych na przesklepionych kolebkowo fundamentach w ten sposób, że drzewa były widoczne z zewnątrz ponad murami miejskimi; wiszące ogrody stanowiły część pałacu nowobabil. króla Nabuchodonozora II.
ZEUSA OLIMPIJSKIEGO POSĄG, kolosalny, chryzelefantynowy posąg kultowy Zeusa; dzieło Fidiasza z ok. 430 p.n.e. wykonane przy udziale toreuty Kolotesa i malarza Panajnosa, dla świątyni w Olimpii; wyobrażał boga siedzącego na tronie w płaszczu i wieńcu oliwnym, ze statuetką Nike na prawej dłoni i berłem — w lewej; zniszczony 426 lub 475 n.e.; znany gł. z wyobrażeń na monetach gr.; w starożytności podziwiany i zaliczany do siedmiu cudów świata.
ARTEMIZJON W EFEZIE, świątynia Artemidy, zaliczana do siedmiu cudów świata; joński dipteros z odkrytą cellą (ok. 560 p.n.e.), dzieło Chersifrona i Metagenesa z Knossos; 356 spalona przez Herostrata; w 2 poł. IV w. p.n.e. odbud.; posąg kultowy Artemidy Efeskiej znany z kopii rzymskich.
RODYJSKI KOLOS, olbrzymi spiżowy posąg Heliosa (wys. ok. 32 m, waga ok. 70 t), dzieło Charesa z Lindos; wzniesiony 292–280 p.n.e. u wejścia do portu na Rodos w celu upamiętnienia zwycięstwa (304 p.n.e.) Seleukosa I Nikatora nad Demetriuszem Poliorketesem; runął 224 p.n.e. podczas trzęsienia ziemi; w starożytności zaliczany do siedmiu cudów świata.
MAUZOLEUM W HALIKARNASIE, monumentalny grobowiec władcy Karii Mauzolosa (stąd nazwa) i jego żony Artemizji, zaliczany do siedmiu cudów świata, wzniesiony przez Pyteosa i Satyrosa ok. 350 p.n.e.; budowla na planie prostokąta (obwód ok. 125 m); na wysokim cokole joński peripteros zwieńczony schodkową piramidą z kwadrygą na szczycie (ogólna wys. ok. 50 m), ozdobiony 3 reliefowymi fryzami (zawody kwadryg, centauromachia, amazonomachia) dłuta Skopasa, Leocharesa, Bryaksisa z Karii i Timoteosa oraz posągami w interkolumniach (fragmenty w British Museum); mauzoleum stało się wzorem dla monumentalnych grobowców.
FAROS, latarnia mor. na wsch. cyplu małej wysepki o tej samej nazwie, u wejścia do Portus Magnus w Aleksandrii, w Egipcie; trójkondygnacyjna wieża (wys. 120–135 m) wysyłająca światło na odległość ok. 50 km; zaprojektowana przez Sostratosa z Knidos, wzniesiona 279 p.n.e., w starożytności zaliczana do siedmiu cudów świata; ostatecznie zniszczona przez trzęsienie ziemi na pocz. XIV w.; od XV w. na jej ruinach fort Kaitbaj; Faros stała się wzorem dla późniejszych latarni mor. (np. w Ostii i Rawennie), a nazwa przetrwała w językach rom. jako określenie każdej latarni mor. (franc. phare, wł. i hiszp. faro).