Podstawy metodyki opiekuńczo-wychowawczej

1.Pojęcie metodyki- Metodyka pracy opiekuńczo ? wychowawczej zajmuje się analizowaniem procesu opiekuńczo ? wychowawczego i jego organizacją, formułuje metody i techniki niezbędne do realizacji założonych celów i zadań. Metodyka bowiem nie jest samodzielną dyscypliną naukową ale szczególnym działem teorii wychowania. Metodyka wychowania to zbiór dyrektyw określających sposoby prawidłowego wykonywania czynności wychowawczych

2.Rodzaje metodyki-Można wyodrębnić 3 rodzaje metodyk:
1. ze względu na rodzaj instytucji np. metodyka wychowania w domu dziecka, internacie, szkole, świetlicy;
2. ze względu na pełnione przez wychowawcę funkcję, np. metodyka pracy wychowawcy klasowego, opiekuna grupy wychowawczej w domu dziecka, kierownika zajęć poza lekcyjnych;
3. ze względu na cele, które chce się osiągnąć przez określone działania wychowawcze, np. metodyka wychowania do czasu wolnego, metodyka pracy samorządności.

3.Zadania metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej- 1. Poznawanie uwarunkowań społeczno ? wychowawczych, osobowości wychowanków, ich możliwości psychofizycznych, kontaktów ze środowiskiem rodzinnym, pobudzaniu aktywności w przygotowaniu do samodzielnego życia, aby odpowiednio pomagać w rozwoju wychowanka.
2. Wskazywanie zasad, form, metod i technik wychowania opiekuńczego, aby w pracy opiekuńczo wychowawczej uzyskać jak najlepsze efekty.
3. Modernizowani działalności opiekuńczo ? wychowawczej z uwzględnieniem specyfiki zadań konkretnej formy opieki.
4. Akcentowanie konieczności kształcenia i doskonalenia pracy nauczycieli i wychowawców.
5. Opisywanie doświadczeń i osiągnięć konkretnych placówek w pracy opiekuńczo ? wychowawczej w celu wymiany i wzbogacenia doświadczeń.

4.Podział placówek opiek-wych. ze względu na specyfikę działania: 1.Placówki wsparcia dziennego: zapewniają wsparcie rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami. Placówki wsparcia dziennego w formie różnych świetlic dostosowanych do potrzeb dzieci i rodziców pracują przez cały rok co najmniej 4 h dziennie. Prowadzą różne formy pracy środowiskowej jak: pomoc w nauce, pomoc socjalna, dożywianie, zajęcia socjo ? terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne i logopedyczne (i inne).
2. Placówki interwencyjne: zapewniają one dzieciom doraźną, całodobową opiekę w sytuacji kryzysowej. Pobyt dziecka w tego typu placówce trwa ok. 3 miesięcy. Placówki interwencyjne to przede wszystkim pogotowia opiekuńcze. Zaspokajane są tu indywidualne potrzeby dziecka, umożliwione kontynuowanie nauki na odpowiednim poziomie oraz opracowana jest diagnoza sytuacji życiowej dziecka w celu ustalenia wskazań do dalszej pracy.
3. Placówki rodzinne ? umożliwiają wspólne wychowanie i opiekę dzieciom, które nie mogą być umieszczone w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej. W placówce rodzinnej może przebywać od 4 do 8 dzieci w różnym wieku pozbawionych opieki rodziców naturalnych. Dzieciom zapewnia się kształcenie oraz wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego. Placówki rodzinne to najczęściej rodzinne domy dziecka.
4. Placówki socjalizacyjne: zapewniają dzieciom całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokajają ich podstawowe potrzeby. Większość tego typu placówek to domy dziecka; prowadzone są tu zajęcia: socjalizacyjne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne. Podejmowane są działania w celu powrotu dziecka do rodziny lub umieszczenia w rodzinnej opiece zastępczej.
(inne domy dziecka: prowadzone przez zgromadzenia zakonne ? małe placówki ? kilkunastu wychowanków; 1-2 zakonnice na dziecko ? te domy są dobrze wyposażone)
W domu dziecka dziecko nie musi przebywać całe lata, jeżeli sytuacja w domu ulega zmianie może tam powrócić.
5. Placówki resocjalizacyjne: umożliwiają indywidualne oddziaływanie na dzieci niedostosowane społecznie. Działalność wszystkich placówek mogą uzupełniać wolontariusze, którzy wykonują pracę bezpłatnie w zakresie określonym umową zawartą z dyrektorem placówki. Placówki te podlegają pod Ministerstwo Sprawiedliwości. Dla wychowanków, którzy weszli w konflikt z prawem: zakłady poprawcze i zakłady wychowawcze. Placówki wymienione w rozporządzeniu przeznaczone są dla wychowanków, którzy popełnili mniejsze wykroczenia (głownie w zakładach wychowawczych), wychowankowie, którzy popełnili większe przestępstwa podlegają placówkom/ zakładom poprawczym i zakładom wychowawczym.

5.Podstawowe terminy metodyki opiek-wych. ? 1.opieka ? określone działania podejmowane przez osoby lub instytucje w celu zaspakajania potrzeb dzieci i młodzieży, 2. wychowanie- to świadome i celowe działanie pedagogiczne, zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka. 3.profilaktyka- działania i środki stosowane w celu zapobiegania, niedopuszczenia różnym sytuacjom zagrożenia( zagrożenie moralne ,społeczne, kulturowe), 4.kompensacja- usuwanie bądź neutralizowanie następstw zagrożenia, przejęcie danej funkcji przez inny mechanizm, zrównoważenie jednej siły przez drugą . 5.resocjalizacja- oddziaływanie wychowawcze na jednostkę źle przystosowaną do środowiska społecznego, proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości.

6.Zależności między opieką a wychowaniem- Ścisłe związki wychowania i opieki podkreśla Maciaszkowa. Istnieją one dzięki temu, że działania opiekuńcze nie ograniczają się wyłącznie do świadczeń materialno ? rzeczowych, ale obejmują też pomoc psychologiczno ? emocjonalną. Wychowanie jest uwarunkowane stopniem i zakresem zaspokojenia określonych potrzeb opiekuńczych człowieka; opieka z kolei zależy od stopnia i zakresu realizacji zadań wychowawczych. Opieką nad dzieckiem określa się działania podejmowane przez osoby lub instytucje w związku z faktyczną lub potencjalną sytuacją zagrożenia oraz jej następstwami przy niemożliwości przezwyciężenia tej sytuacji przez samo dziecko.

7.trzy ujęcia pedagogiki wg. Maciaszkowej, Dąbrowskiego, Kalma,
wgMaciaszkowej- ogół działań, instytucji w celu zaspokajania potrzeb intencjonalności i działalności.
wgDąbrowskiego- zaspokajania potrzeb, opiekun przyjmuje odpowiedzialność wychowanka. Trzy rodzaje form: profilaktyczna,kompensacja, interwencyjna
Elementy składowe pojęcia opieka(Dąbrowski):1. przedmiot-dziecko,podopieczny, jego potrzeby. 2. podmiot-są instytucje i osoby podejmujące działania. 3. treści- środki i czynności podejmowane przez wychowawcę. 4. cel opieki- zaspokajania potrzeb.

8.Model placówki opiek-wych.- istnieją trzy modelowe podejścia do kształtowania modelu zasady placowki:1.model założony-ten model bierze pod uwagę obowiązujące akty normatywne, 2.model rzeczywisty-analiza elementów składowych oraz funkcjonowania konkretnych placówek opiek-wych. istniejących w naszej rzeczywistości społecznej, 3.model progrostyczny- analiza społecznych potrzeb w zakresie opieki nad dzieckiem, analiza przydatności istniejących już form opieki nad dzieckiem. Dwa modele prognostyczne: perspektywiczny- istnieją placówki op-wych, postulatywny- to co już istnieje ma potrzebne nie zaspokaja potrzeb dzieci.

9.Trzy kryteria jakim powinien odpowiadać model placówki:
- kryterium socjalne: model adekwatny do społecznych potrzeb w zakresie opieki nad dzieckiem, wyraźne określenie roli placówki piek-wych. w zaspakajaniu tych potrzeb.
-kryterium pedagogiczne: adekwatne do potrzeb dziecka i zapewnieniu mu optymalnych warunków do opieki, nauczania, wychowania.
? kryterium ekonomiczne: adekwatność możliwości do potrzeb dziecka w wychowaniu

10. Zadania będące podstawą planowania pracy w placówce piek-wych.- Podstawą planowania pracy w placówce są zadania opiekuńczo-wychowawcze, podejmowane w zastępstwie rodziny i występujące w każdej placówce, niezależnie od jej przeznaczenia i składu wychowanków. Do zadań tych należą: 1)zapewnienie wychowankom bezpieczeństwa osobistego oraz ochrona ich zdrowia fizycznego i psychicznego, 2)zaspokajanie potrzeb materialnych, 3) zapewnienie warunków nauki własnej i ewentualnie zdobycie zawodu, 4) rozwój zainteresowań i zaspokojenie potrzeb kulturalnych, 5) wdrażanie do życia społecznego(w tym kształtowanie postaw ideowych i społeczno-moralnych), 6) przygotowanie do życia w przyszłej rodzinie własnej.

11. Jednostki metodyczne pracy poiek-wych. w placówkach opiek-wych. Podstawowym elementem organizacji procesu opiekuńczo-wychowawczego jest jednostka metodyczna. Jednostka metodyczna w placówce to np. czynności poranne(mycie się, ścielanie łóżek) organizacja placówki. Na podstawie rozkładu zajęć wychowanków możemy wyróżnić jednostki metodyczne: 1)stałe ? czynności poranne, obiad, nauka własna, czynności wieczorne, cisza nocna. 2)zmienne ? czas wolny od czynności porannych do nauki w szkole, czas wolny od zakończenia nauki do obiadu, czas wolny od obiadu do nauki własnej, czas wolny od nauki własnej do kolacji, czas wolny od kolacji do czynności wieczornych.

12. Do czego służy podział jednostek metodycznych? Podział jednostek metodycznych porządkuje organizacyjnie pracę opiekuńczo-wychowawczą, zwłaszcza pracę wychowawców, może im bowiem ułatwić stworzenie systemu własnej pracy. Wyróżnianie jednostek metodycznych ułatwia się też porozumiewanie się miedzy wychowawcami.

13.Co stanowi punkt wyjścia w wyodrębnianiu jednostek metodycznych? Wyodrębnienie jednostek metodycznych pracy opiekuńczo-wychowawczej jest ważnym zabiegiem metodycznym, zmierzającym do nadania działalności placówek opieki całkowitej cech planowości, celowości i systematyczności. Punktem wyjścia w wyodrębnianiu jednostek metodycznych pracy opiekuńczo-wychowawczej w placówkach opieki całkowitej jest analiza zajęć w ciągu dnia.

14. Co jest przedmiotem planowania? Przedmiotem planowania są działalności: opiekuńcza, wychowawcza, regulacyjno-integracyjna.

15.Pojęcie planowania i jakie obejmuje operacje?- planowanie to obmyślanie doboru czynności, zaplanowanie realizacji i rejestrowanie środków i sposobów działania dostosowanych do ustalonych celów i do warunków, w których będzie się działać. Planowanie obejmuje: 1.dobor właściwych celów, 2.obmyślanie działań w celu osiągnięcia celu, 3.postanowienia realizacyjne, 4.diagnoza rozwinięta.

16. Podstawowe kategorie treściowe planu, źródła treściowe planu- podstawowe kategorie treściowe planu to: 1cel, 2 założenia, 3 zadania, 4środki realizacji, 5podmiot realizacji,6 czas realizacji.Ad1) Cele: postulowane stany rzeczy ( podświadome, przyszłe); swoista kategoria wartości
Cechy: cel jest swoista kategorią wartości; wyobrażone dotąd nie osiągalne; postulowana, pożądana przez nas wartość; podejmuje określone działania. Ad2) Założenia: działalność opiekuńczo- wychowawcza, to podstawowe zasady zachowania się i działania w tym zakresie lub twierdzenia będące podstawowe do istniejących rozstrzygnięć określonych koncepcji modeli czy kierunków działalności.
Ze względu na własności opiekuńczo- wychowawczej założenia dzielimy na: aksjomaty; postulaty ze wszech miar uzasadnione; zasady i normy prakseologiczne; założenia hipotetyczne o wysokim stopniu prawdopodobieństwa Ad3) Zadania: to kategoria działania czynności wykonanych, wykonywanych, przewidzianych do wykonania działania Ad4) Środki realizacji: można wyróżnić cztery kategorie składników: 1środki materialne, 2stałe elementy organizacji placówki opiekuńczo- wychowawczej ( jak działa: bursy, dom dziecka)
3.sposoby wcielania w życie przyjętych założeń i realizacja planowanych zadań
4.formy wychowawcze czyli formy realizacji zadań wychowawczych, Ad5)Podmiot realizacji to osoba odpowiedzialna, wychowawca. Źródła treściowe planu: 1. rzeczywistość opiekuńczo-wychowawcza, 2.wiedza, 3.podmiot opieki i wychowania, 4.wytażane prze wychowanków potrzeby, 5.dyrektywy instancji nadrzędnych.

17. wymienić lub omówić jedno z nich. ? to co w punkcie 16.