Płyny kosmetyczne - surowce i zastosowanie

Płyny i toniki są wyrobami kosmetycznymi stosowanymi do doraźnego oczyszczania skóry, dającymi uczucie świeżości po użyciu. Wiele z nich ma działanie nawilżające, a nawet natłuszczające i pobudza przemiany fizjologiczne w skórze właściwej. Płyny kosmetyczne ze względu na działanie dzieli się na: oczyszczające, pobudzające, odżywcze, chłodzące, po goleniu, do utrzymania higieny osobistej, specjalne. Skład płynów do pielęgnacji ciała jest bardzo różny, zależy od przeznaczenia i jakości wyrobu. Podstawą są roztwory wodne z dodatkiem alkoholu etylowego (w ilości w przybliżeniu 30-75%) i odpowiednich środków o różnym działaniu, zależnie od przeznaczenia płynu.
Najprostszymi preparatami z grupy płynów i toników są alkoholowo-wodne roztwory kwasu mlekowego lub cytrynowego z dodatkiem substancji higroskopijnych.
Podstawowymi surowcami do wyrobów płynów kosmetycznych są:
*alkohol etylowy- ma właściwości odkażające, antyseptyczne, chłodzące, przeciwzapalne i odtłuszczające. Jest rozpuszczalnikiem różnych substancji zapachowych i środkiem konserwującym.
* woda destylowana- posiada wysoką czystość roztworu.
*kompozycja zapachowa- składa się z odpowiednio dobranych olejków eterycznych. Ciecz jest oleista oraz zawiera lotne, ciekłe i wonne mieszaniny związków organicznych.
*ałun potasowy- przezroczyste kryształy lub biały proszek bez zapachu o właściwościach ściągających.
*boraks- biały, krystaliczny proszek bez zapachu o właściwościach konserwujących. Służy do zmiękczania wody(przy wyrobie szamponów) a także neutralizuje i zmydla wydzieliny gruczołów potowych i łojowych.
*gliceryna- gęsta, bezbarwna ciecz, piekąco słodka, higroskopijna. Stężona drażni skórę a rozcieńczona wywiera kojący wpływ.
*heksachlorofen- biały lub kremowy proszek bez zapachu. Środek bakteriobójczy działaniu odwadniającym.
*kamfora- przezroczysta, krystaliczna, biała substancja o charakterystycznym zapachu. Jest składnikiem kremów i olejków do masaży, maseczek oraz płynów kosmetycznych. Ma właściwości ściągające, odwadniające i uśmierzające.
*kwas benzoesowy- białe kryształki lub jedwabiste płatki bez zapachu. Ma właściwości antyseptyczne i konserwujące.
*kwas borny- łuskowate, białe kryształy lub biały proszek bez zapachu. Ma właściwości ściągające, przeciwpasożytnicze, bakteriobójcze oraz zakwaszające skórę.
*kwas salicylowy- proszek lub krystaliczne, bezbarwne igiełki rozpuszczalne w wodzie, olejach mineralnych, eterze i glicerynie. Jest środkiem odkażającym i konserwującym, stosowanym w kremach i płynach.
*kalafonia- jasnożółtawa lub brunatna, krucha, lekko przezroczysta substancja, która po ogrzaniu wydziela zapach terpentyny. Otrzymywana z żywicy drzew szpilkowych.
*lecytyna- żółta masa, która działa korzystnie i zmiękczająco na skórę. Otrzymywana z ziaren soi i żółtka kurzego. Używana do produkcji mleczka kosmetycznego, kremów odżywczych i przeciwzmarszczkowych. W preparatach działa odżywczo i głęboko wnika w skórę.
*mentol- bezbarwne, krystaliczne igiełki o zapachu i smaku olejku miętowego. Jako substancja chłodząca i kojąca stosowany jest w płynach kosmetycznych, kremach i preparatach do jamy ustnej.
*nipagina A- kremowy lub biały proszek bez zapachu o działaniu antyseptycznym, konserwującym i dezynfekcyjnym. Działa niezależnie od pH środowiska. Stosowana jest w produkcji płynów kosmetycznych, mleczka i kremów.
*poliglikol- bezbarwny płyn, bez zapachu, o słodkim smaku. Stosowany jako substytut gliceryny w produkcji zmywaczy, toników, kremów i mleczek.
*rezorcyna- białe lub bezbarwne kryształki, w świetle mieniące się na różowo. Jest środkiem o silnych właściwościach antyseptycznych, złuszczających i dezynfekujących. Ma zastosowanie w płynach przeciw piegom i środkach do włosów.
*sorbitol (alkohol heksahydroksylowy otrzymywany przez redukcję glukozy)- biały, krystaliczny proszek, o słodkim smaku, którego 83% roztwór stosuje się zamiast gliceryny. Ma zastosowanie w kosmetyce. Skutecznie nawilża przesuszoną skórę ze skłonnościami do pierzchnięcia, nadmiernie wysuszoną. Wygładza, poprawia elastyczność, reguluje procesy prawidłowej odnowy naskórka.
*tanina- jasnobrunatny albo żółty proszek, bądź lśniące płatki. Jest garbnikiem o właściwościach ściągających stosowanym w kremach i preparatach do włosów oraz płynach przeciwpotowych.
*tymol- przezroczyste, bezbarwne kryształy o zapachu tymiankowym. Jest środkiem bakteriobójczym, antyseptycznym o właściwościach ściągających i kojących. Stosowany jest w płynach kosmetycznych, maściach przeciw wysypkom i podrażnieniom skóry, w pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej.
*chlorofil- barwnik zielonych części roślin. Chlorofil dzięki właściwościom antyseptycznym i ściągającym, stosowany jest w kremach przeznaczonych do cery z tendencją do częstego przetłuszczania się . Właściwości chlorofilu wykorzystuje się również do produkcji dezodorantów, antyperspirantów, perfum, mydeł oraz farmaceutyków.
Do wyrobu płynów do zmywania (oczyszczania) twarzy stosuje się:
-kwasy octowe AHA(np. cytrynowy, mlekowy, winowy)
-soki owocowe i warzywne (np. ogórkowy)
-substancje biologicznie czynne( np. tymianek, rumianek)
-inne np: aloes, korzeń rzeń-szeń
-substancje dezynfekujące i ściągające(np kwas salicylowy, borowy, kamfora, tymol, ałun, mentol, wyciąg z szałwii, kory dębu)
-3-5% gliceryny, sorbitu, poliglikolu (nadają elastyczność i miękkość skórze)
-kompozycja zapachowa (np kwiatowa, kolońska)
Klarownymi lub opalizującymi płynami mogą być również szampony, służące do oczyszczania, leczenia skóry głowy i włosów, składające się ze:
-środków o działaniu myjącym i pianotwórczym (siarczanu alkilowego oraz oksyetylenowych alkoholi tłuszczowych)
-środków modyfikujących (alkanoloamidów, tlenków aminu)
-środków dodatkowych (np. antyutleniaczy; barwników; substancji odżywczych, leczniczych, zmętniających, konserwujących, zapachowych)
Podobnie do szamponów odżywki do włosów bywają płynami kosmetycznymi. Ponadto w ich produkcji kluczowe znaczenie mają związki krzemu i silikony. Silikon ułatwia rozprowadzanie płynów i kremów na skórze w postaci cienkiego filmu.
W kosmetyce stosuje się także płyny do układania włosów w postaci roztworów wodno-alkoholowych. Tego typu preparaty zawierają zazwyczaj:
-polomery syntetyczne ( poliwinylopirolidon, polioctan winylu, kwas poliakrylowy)
-glikol poliakrylowy
-zagęstnik (hydrofilowy polimer, pochodne celulozy)
-inne substancje (np środki zapachowe)
Płynami w których jedną z najważniejszych cech jest zapach, są wody kolońskie, kwiatowe i perfumy. Bazową substancją do ich produkcji obok utrwalaczy jest esencja zapachowa, znajdująca się przede wszystkim w kwiatach i pąkach (np. róży, jaśminu i tuberozy), chociaż nie ma części która by choćby w małym stopniu nie wytwarzała zapachu. Ze świata roślinnego można wymienić przykłady roślin i ich części zawierających substancje zapachowe takie jak:
-pędy i liście- paczula, geranium, pieprzowa mięta, tatarak, irys
-korzenie- kardamon, seler, pietruszka, waleriana, wetwier, arcydzięgiel
-owoce- kolendra, anyż, migdał, orzeł, kminek, koper
-drzewo- cedr, sandał, róża, brzoza
-igły- sosna, cyprys, jodła
Substancje zapachowe pochodzą również se świata zwierzęcego np ambra (wydzielina gruczołów kaszalota) lub piżmo (wydzielina gruczołów płciowych piżmoszczura). Z powyższych materiałów otrzymuje się olejki stałe, czyli konkrety ( olejki ekstrakcyjne) oraz olejki absolutne.
Obecnie stosuje się syntetyki o zapachach zbliżonych przyrodzie takie jak:
- eugenol- zapach goździków
-kumaryna- zapach świeżego siana
- nerol- zapach konwalii i dzikiej róży
Szczególną odmianą kosmetyków pielęgnacyjnych do przeprowadzania jednorazowych zabiegów kosmetycznych na skórze twarzy w postaci gęstych cieczy są maseczki kosmetyczne. Po nałożeniu na twarz zastygają, tworząc twardą powłokę, pod którą zachodzą procesy oczyszczania i wygładzania skóry. Zależnie od typu cery i rodzaju zabiegu do maseczek wprowadza się takie składniki jak:
-substancje tłuszczowe (dla cery suchej)
-substancje ściągające (dla cery tłustej tlenek cynku, octan glinu)
wyciągi ziołowe lub sproszkowane zioła
-żółtka jaj, otręby, przetwory mleczne, roztarte owoce i warzywa, substancje pochodzenia mineralnego ( np. błoto z Morza Martwego)

Bibliografia
*Marzec Alicja; Chemia kosmetyczna, półprodukty, preparatyka wyrobów; wyd.II; wydawnictwo "DOM ORGANIZATORA"; Toruń 2005