Społeczeństwo

1.Formy organizacji społeczeństwa

Historyczne formy organizacji społeczeństwa

Rozwój społeczny- zanik lub powstawanie niektórych zjawisk społecznych, tworzenie nowych wartości, norm i modeli zachowań.

Socjologia wyróżnia trzy rodzaje teorii rozwoju społeczeństwa.

a) teoria linearna, zakładająca że społeczeństwo ulega przemianom w toku rozwoju historycznego. Przedstawiciele: Herbert Spencer, Karol Marks

b) teorie cykliczne, zakładające, że zmiany polegają na przechodzeniu od jednej fazy do drugiej, a następnie na powrocie do fazy przejściowej.

c) teorie dychotomiczne, zakładają przechodzenie społeczeństwa z jednej struktury społecznej w drugą.


Współczesne formy organizacji społeczeństwa:

a) społeczeństwo postindustrialne
- po raz pierwszy zastosowali to pojęcie Alain Touraine i Daniel Bell
- przyjmuje się, że jeżeli ponad 50% zatrudnionych pracuje w usługach to mamy do czynienia ze społ. postindustrialnym
- w gospodarce dominują wielkie ponadnarodowe korporacje finansowo-przemysłowe
- produkcja ma charakter masowy
- większość ludności zamieszkuje wielkie aglomeracje
- rozwój kultury masowej

b) społeczeństwo globalne
- twórca koncepcji Herbert Marshall McLuhan
- wizja współczesnego świata jako „globalnej wioski”, w której odległości nie odgrywają już tak istotnej roli a możliwości komunikowania się są nieograniczone
- powszechny dostęp do prasy radia i TV ma wpływ na kształtowanie się świadomości człowieka

c) społeczeństwo informacyjne
- informacja jest takim samym towarem jak żywność, odzież, sprzęt,
- podstawową cecha społeczeństwa jest powszechności dostępu do informacji

d) społeczeństwo masowe
- charakteryzuje się znacznym zurbanizowaniem
- wysoka gęstość zaludnienia
- ogromne znaczenie środków masowego przekazu
- zanik wyższych ideałów
- brak wpływu religii na życie społ.
- Konsumpcyjny stosunek do życia

Kultura polityczna

Kultura polityczna - całokształt indywidualnych postaw politycznych członków danego społeczeństwa. Postawy te są wyrazem uznawanych wartości, odnoszących się przede wszystkim do systemu władzy państwowej. Od kultury politycznej danego społeczeństwa zależy stopień i charakter jego zaangażowania w politykę, gdyż to właśnie kultura polityczna reguluje stosunki między rządzącymi a rządzonymi.


Na kulturę polityczną składają się cztery elementy:
• Element pierwszy - poznawczy - to wiedza na temat procesów i faktów politycznych. Może być ona zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, ale często opiera się także na stereotypach. Zarówno jeden, jak i drugi rodzaj wiedzy może służyć jako motywacja do podjęcia aktywności politycznej. Historia zna wiele przypadków prześladowań mniejszości etnicznych i religijnych, wynikających z negatywnych stereotypów i uprzedzeń.
• Element drugi - normatywny - składają się na niego wartości i zasady, które zdaniem członków danego społeczeństwa powinny kształtować sferę polityki.
• Element trzeci - oceniający - zawiera opinie i sądy wartościujące na temat instytucji życia politycznego.
• Element czwarty - emocjonalny - przejawia się w postawach i zachowaniach prezentowanych na scenie politycznej

Ferdinand Tönnies (ur. 26 lipca 1855 koło Oldenswort - zm. 9 kwietnia 1936 w Kilonii), niemiecki socjolog i filozof.Od 1913 r. profesor uniwersytetu w Kilonii. Tönnies wpisuje się w tradycję socjologii rozumiejącej. Inspirował się filozofią Thomasa Hobbesa oraz Artura Schopenhauera. Jego zdaniem społeczeństwo ma swe źródła w woli tworzących je jednostek, ale jest jednocześnie bytem wobec jednostek nadrzędnym i od nich niezależnym. Twórca koncepcji więzi społecznej, na którą składają się dwa typy zbiorowości społecznej: wspólnota (niem. Gemeinschaft) i zrzeszenie (stowarzyszenie) (niem. Gesellschaft).
Émile Durkheim (ur. 15 kwietnia 1858, zm. 15 listopada 1917) - francuski filozof, socjolog i pedagog. Jego prace miały wielki wpływ na rozwój nowoczesnej socjologii. Durkheim był najwybitniejszym przedstawicielem socjologizmu. Był profesorem w Bordeaux, gdzie w 1895 roku objął pierwszą w Europie katedrę socjologii, od 1902 roku wykładał na Sorbonie. Socjologia w ujęciu Durkheima to najważniejsza i najbardziej podstawowa spośród nauk społecznych. Rzeczywistość społeczna jest rzeczywistością sui generis (swoistą). Jest ona zewnętrzna w stosunku do jednostki. Jest zawsze przez jednostkę zastana, a jednostka przyswaja ją w procesie socjalizacji. Społeczeństwa nie należy traktować jako sumy jednostek (realizm socjologiczny).

Typy kultury politycznej:
Typ zaściankowy charakteryzuje się małym zainteresowaniem zagadnieniami politycznymi, a w związku z tym małą aktywnością polityczną. Występuje on w społecznościach znajdujących się na niskim szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, gdzie panuje model życia plemiennego, a rytuały magiczne dominują nad innymi formami aktywności publicznej. Wodzowie plemienni łączą w swych rękach funkcje polityczne, religijne i ekonomiczne. Społeczność taka nie jest zainteresowana utrzymywaniem stosunków ze światem zewnętrznym, a model życia plemiennego traktowany jest jako niezmienny.
Typ poddańczy cechuje się uległością rządzonych wobec rządzących. Ludność nie widzi potrzeby angażowania się w politykę, akceptując, iż to zadanie należy do elity władzy. Jednocześnie poszczególni członkowie społeczeństwa - jeśli w ogóle interesują się polityką - mogą mieć wyrobione własne poglądy polityczne, często krytyczne wobec przedstawicieli władzy. Taki rodzaj kultury politycznej jest charakterystyczny dla społeczeństw rządzonych autorytarnie i totalitarnie, bądź dla społeczeństw, które niedawno wyszły z któregoś z tych dwóch systemów i nie są jeszcze mentalnie przygotowane do funkcjonowania w państwie demokratycznym.
Typ uczestniczący oznacza gotowość do współudziału w życiu politycznym, w tym w sprawowaniu władzy. Ten rodzaj kultury jest charakterystyczny dla społeczności o ugruntowanej tradycji demokratycznej.

2. GRUPA SPOŁECZNA

Grupa społeczna- zbiorowość składająca się z trzech lub więcej osób, pomiędzy którymi zachodzą więzi i zależności o względnie trwałym charakterze.

Zbiorowość społeczna- grupa ludzi, między którymi wytworzyła się i choćby przez krótki czas utrzymuje więź społeczna np tłum, para.

Klasyfikacja grup społecznych:

• Rodzaj zorganizowania

Grupy formalne i nieformalne
• Charakter członkostwa

Grupy otwarte i zamknięte
• Wielkość grupy

Grupy małe i duże
• Rodzaj więzi

Grupy pierwotne i wtórne
• Sposób uzyskiwania członkostwa

Grupy ekskluzywne, inkluzyjne i ograniczone

Więzi społeczne- to relacje i zależności wiążące jednostkę ze zbiorowościami i grupami społecznymi lub innymi jednostkami. Wyróżniamy więzi naturalne, zrzeszeniowe i stanowione


Wpływ grup na zachowanie jednostki:

Konformizm (pot. ulegający wpływom) (łac. conformo - nadaję kształt) – w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy. Konformizm według Stanisława Miki to również zgodność, zbieżność istniejąca między członkami grupy, jeśli chodzi o zachowania, normy i postawy. Jako przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest nonkonformizm lub antykonformizm.

Opisuje się różne poziomy głębokości konformizmu:
• Uleganie. Gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego jednostka podporządkowuje się grupie, to ulega. Uleganie pojawia się jedynie wtedy, gdy grupa nacisku jest fizycznie obecna. Gdy grupa znika, jednostka wraca do swoich uprzednich przekonań czy zachowań. Motywem takiego zachowania jest zwykle lęk przed odrzuceniem przez grupę lub lęk przed karą.
• Identyfikacja Gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce. Na przykład, zależy mi na tym, aby mnie oceniano jako osobę inteligentną - zachowuję się tak jak wyobrażam sobie, że zachowuje się osoba inteligentna. Identyfikacja jest głębszą formą konformizmu, dopasowanie do grupy pojawia się bowiem nawet przy fizycznej nieobecności grupy.
• Introjekcja (lub internalizacja). Najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości za własne. Jeśli grupa zniknie lub zmieni swoje zapatrywania, ja mimo to dalej zachowuję się zgodnie ze zinternalizowaną normą. Introjekcja jest jednym z zadań socjalizacji.
Nonkonformizm – przeciwieństwo konformizmu, postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca ich własny system wartości. Potocznie rozumiany nonkonformizm cechuje te jednostki, które nie poddając się społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi przekonaniami. Skrajną, demonstracyjną formą nonkonformizmu jest antykonformizm.

Funkcje rodziny

• funkcja prokreacyjna – polega
ona na dostarczaniu nowych członków nie tylko dla własnej grupy, lecz także dla
całego społeczeństwa. Równocześnie, zaspokajane są potrzeby seksualne męża i
żony.
• funkcja usługowo – opiekuńcza – polega
ona na zapewnieniu członkom wyżywienia, odzieży, mieszkania oraz opieki.
• funkcja socjalizacyjna – polega ona na
przekazywaniu wzorów zachowania obowiązujących w społeczeństwie, zwyczajów,
wartości moralnych i wartości
kulturowych.
• funkcja ekonomiczna - oznacza tyle, że osoby tworzące wspólnotę rodzinną zabiegają o stworzenie materialnych podstaw życia rodzinnego. Członkowie rodziny poprzez pracę zarobkową zapewniają środki materialne do zaspokojenia różnorodnych potrzeb, np. mieszkania, wykształcenia, wyżywienia, ochrony zdrowia, korzystania z dóbr kultury i rekreacji.
• funkcja kulturowa - oznacza, że w rodzinie dokonuje się przekazywanie tradycji kulturowej, a także tworzenie nowych jakości. Dziecko w rodzinie poznaje tradycje i zwyczaje regionalne związane z różnymi świętami, ważnymi wydarzeniami.
• funkcja kontrolna- sprawuje kontrolę nad postępowaniem swoich członków, przede wszystkim młodego pokolenia

3.Środowisko społeczne

Klasy społeczne wg. Marksa- jest to klasa kapitalistów i klasa robotników

Warstwy społeczne wg. Webera- położenie człowieka w danej warstwie jest warunkowane przez przynależność do trzech różnych systemów: układu politycznego, układu społecznego i układu ekonomicznego

Klasy społeczne:

• Ujęcie klasyczne

Klasa w rozumieniu Karola Marksa. Klasy są zasadniczymi segmentami struktury społeczeństwa pojmowanego jako swoista całość.
Podstawą podziału na klasy jest stosunek do własności środków produkcji.
Wszelkie podziały społeczne i związane z nimi konflikty klasowe mogą być do nich sprowadzone. Klasy nie są kategoriami statystycznymi, ale realnymi zbiorowościami zdolnymi do wytworzenia poczucia wspólnoty.
Podział na klasy wytworzył się wraz z rozwojem techniki wytwórczej i podziale pracy oraz prywatnej własności środków produkcji części wartości wytworzonych dóbr, wytworzonych przez ludzi zależnych, niewolników, pańszczyźnianych, poddańczych chłopów, robotników najemnych. Podział na klasy społeczne i walka klas charakteryzują wszystkie okresy społeczno gospodarcze aż do czasu przyszłej formacji społeczeństwa bezklasowego i są podstawą rozwoju gospodarczego.

• Klasa w rozumieniu Maxa Webera

Podział na klasy występuje tylko w jednym z trzech wymiarów zróżnicowania społecznego, to jest ekonomicznym. Klasa określa rodzaj szans na rynku. Klasy nie są zbiorowościami wytwarzającymi poczucie wspólnoty.
Klasy społeczne nazywane z jednej strony proletariatem, robotnikami a z drugiej strony kapitalistami, przedsiębiorcami.
Klasy społeczne to zespoły osób o różnych szansach życiowych czyli różnych możliwościach otrzymywania towarów i usług na rynku i co za tym idzie doświadczeń życiowych, które zależą od wyobrażeń rynkowych. Klasy społeczne to zespoły osób o wspólnych interesach ekonomicznych, związanych z posiadaniem dóbr lub zarobkowaniem w warunkach istnienia rynku towarowego i pieniężnego.
Klasy społeczne to kategorie ludności różniące się sytuacją ekonomiczną na rynku kapitalistycznym, na którym panuje współzawodnictwo i konkurencja. Różnice w położeniu rynkowym polegają na sprzedaży przez jednych swej siły roboczej – praca, stanowią oni klasy zarabiające , w przeciwieństwie do klas posiadaczy, którzy zbywają swe towary na rynku i są nabywcami pracy. Klasy są ugrupowaniami ludzi o jednakowym położeniu rynkowym, które determinuje szanse życiowe poszczególnych klas.

Warstwy społeczne:

• Warstwy społeczne w ujęciu M. Webera
Warstwy społeczne określa jako:
Zbiory ludzi , którzy zajmują pozycje cieszące się określonym poziomem prestiżu- honoru.
Zbiory ludzi charakteryzujących się specyficznym stylem życia, tj .sposobami, zakresem i formą uczestnictwa w konsumpcji dóbr materialnych i kulturalnych.
Zbiory ludzi wyodrębniające się od siebie określonymi dystansami społecznymi czyli zakresami styczności, stosunków, w jakie mogą ze sobą wchodzić, a jakie godzą w prestiż danej warstwy.
Warstwy społeczne są tworami połączonymi pewną więzią wew. I poczuciem wspólnej przynależności, maja w luźny sposób zarysowaną zasadę odrębności, która znajduje wyraz w przybieraniu postaw wyższości lub niższości we wzajemnych oddziaływaniach między członkami warstw.

• Warstwa w ujęciu strukturalnym występuje w marksistowskiej perspektywie oglądu struktury społecznej. Pojawia się w niej wówczas, kiedy podział na klasy jest niewystarczający dla opisu struktury danego społeczeństwa. Termin warstwa określany jest jako część klasy mówi się wtedy o warstwie burżuazji przemysłowej, finansowej, proletariatu wielkoprzemysłowego, bądź istotne społeczne kategorie nie dające się zaliczyć do żadnej z klas wyróżnionej na podstawie stosunku do środków produkcji. Klasycznym przykładem jest inteligencja, o której mówi się jako o warstwie, tak samo mówi się o chłopstwie w krajach, w których podzieleni na klasy chłopi wyodrębniają się jako zbiorowość o własnej kulturze i poczuciu tożsamości.

Max Weber (ur. 21 kwietnia 1864 w Erfurcie, zm. 14 czerwca 1920 w Monachium) - niemiecki socjolog, historyk, ekonomista, prawnik, religioznawca i teoretyk polityki. Jedną z podstawowych zasług Webera jest umocowanie metodologii nauk społecznych. Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych (której przedstawicielem był np. Auguste Comte). Weber postulował, aby nadać naukom społecznym ścisły i obiektywny charakter poprzez opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki (np. koncepcja typów idealnych[2]), opisywanie ich jak najbardziej precyzyjnym językiem (wprowadził wiele do dziś użytecznych pojęć) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań historyczno-porównawczych.
Karol Marks (niem. Karl Heinrich Marx; ur. 5 maja 1818 w Trewirze, w Prusach, zm. 14 marca 1883 w Londynie) - filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny. Twórca marksizmu, współzałożyciel Pierwszej Międzynarodówki. Marks uchodzi za założyciela tak zwanego naukowego socjalizmu, który, wyrósłszy z jego poglądów filozoficznych, tylko w związku z nimi staje się zrozumiały. Marks pozostawał stale pod wpływem filozofii Hegla, zachował też jego sposób dociekania, jego dialektyczną metodę i przekonanie o identyczności „bytu” i „myślenia”. Szczytowym zakończeniem filozoficznego systemu Marksa jest jego materialistyczne pojmowanie dziejów, oparte na historycznym materializmie.