Klęski żywiołowe zagrożeniem dla człowieka
Klęski żywiołowe to katastrofy w przyrodzie, powodujące olbrzymie szkody i zniszczenia na terenach zamieszkanych i użytkowanych przez ludzi (np. powodzie, pożary, wichury, trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów). Klęski żywiołowe są najczęściej trudne do przewidzenia, co uniemożliwia przygotowanie się i ograniczenie szkód.
Siła i gwałtowność zjawisk przyrodniczych powodujących klęski żywiołowe jest znacznie większa niż możliwości przeciwstawienia się im, stąd często w trakcie ich występowania ginie wielu ludzi, powstają też ogromne straty materialne.
Każde państwo posiada specjalne służby ratownicze przeszkolone w zakresie pomocy ofiarom oraz usuwania skutków klęski żywiołowej
Powodzie
Powódź- to zalanie przez wodę terenów nadbrzeżnych, wzdłuż koryta rzeki lub brzegu morza, wskutek wezbrania wód. Przyczyną wezbrań są obfite i długotrwałe opady deszczu, nagły spływ wód z topniejących śniegów wiosną lub sztormy (tereny nadmorskie, np. Mierzeja Helska). Wezbrania potęgują zatory kry lodowej na rzekach.
Powodziom można zapobiegać budując obwałowania wzdłuż brzegów rzek i zbiorniki zaporowe, gdzie w czasie powodzi gromadzi się nadmiar wody. Na terenach nadbrzeżnych powodzi nie należy mylić z zalewaniem tych obszarów wskutek pływów.
Katastrofalne powodzie w obszarach gęsto zaludnionych przynoszą wielkie straty materialne, a także (np. w Chinach i Bangladeszu) pochłaniają życie setek ludzi.
Trzęsienia ziemi
Trzęsienie ziemi, naturalny, krótki i gwałtowny wstrząs (lub ich seria) gruntu, powstały pod powierzchnią Ziemi (ognisko trzęsienia ziemi) i rozchodzący się w postaci fal sejsmicznych od ośrodka - epicentrum, znajdującego się na powierzchni, gdzie drgania są najsilniejsze.
W zależności od siły obserwuje się drgania przedmiotów lub przy silniejszych wstrząsach pękanie ścian, niszczenie budynków, powstanie szczelin w ziemi, zapadanie się terenu.
Ogniskiem trzęsień ziemi jest hipocentrum, miejsce wewnątrz Ziemi, w którym występują procesy będące bezpośrednią przyczyną trzęsienia ziemi. Odpowiednikiem ogniska trzęsienia ziemi na powierzchni jest epicentrum.
Od ogniska trzęsienia ziemi rozchodzą się we wszystkich kierunkach fale sejsmiczne powodując zniszczenia na powierzchni Ziemi.
Przy określeniu siły trzęsienia ziemi używa się skali magnitud (Richtera skala), gdzie wartość
8,8 stopnia jest przeszło 10 tys. razy większa niż energia bomby atomowej zrzuconej na Hiroszimę.
Trzęsienia ziemi są rejestrowane na stacjach sejsmologicznych przy pomocy sejsmografu. Występują bardzo często, ok. 8-10 tys. rocznie, przypuszcza się nawet, że do 40 tys., gdyż nie wszystkie wstrząsy są rejestrowane z braku stacji pomiarowych (dna oceanów, tereny bezludne).
Oblicza się, że silne trzęsienia ziemi, tzw. światowe (rejestrowane przez wiele stacji na świecie) pojawiają się co 52 dni na lądzie i 28 dni na dnach oceanów, ale nie wszystkie z nich wywołują katastrofy.
Ze względu na głębokość ogniska wyróżnia się trzęsienia ziemi: płytkie (do 50 km), średnio głębokie (50-300 km) i głębokie (300-700 km), natomiast ze względu na genezę:
1) tektoniczne, stanowiące ok. 90% wszystkich trzęsień ziemi, zachodzące na terenie związanym z występowaniem młodych ruchów górotwórczych,
2) wulkaniczne, powstałe w wyniku wdzierania się magmy w warstwy skalne i rozprężenia się gazów.
Do najsilniejszych w historii zalicza się trzęsienia ziemi: 1906 w San Francisco, zginęło ok. 50 tys. ludzi (8,25 stopnia), 1908 w Mesynie - 80 tys. (7,5 stopnia), 1950 w Chinach - 100 tys., 1923 w Tokio i Jokohamie - 150 tys. (8,2 stopnia), 1933 w Indiach - 200 tys., 1939 w Turcji (8,0 stopni), 1950 w Indiach, w prowincji Assam (8,6 stopni), 1964 na Alasce (8,5 stopnia).
Często podczas podwodnych trzęsień ziemi powstają fale (tsunami), powodujące katastrofalne zniszczenia na wybrzeżach.
Trąby powietrzne i tornada
Trąba powietrzna silny wir powietrzny powstający w chmurze burzowej (cumulonimbus).
Ma wygląd leja lub kolumny sięgającej od podstawy chmur, do powierzchni Ziemi. Średnica trąby powietrznej wynosi zwykle poniżej 100 m, ale zdarzają się i takie, których średnica sięga 2 km. Maksymalną prędkość wiru określa się na 100-150 m/s. Trąbie powietrznej towarzyszy gwałtowny spadek ciśnienia oraz silne wiatry, powodujące bardzo duże zniszczenia, często wyładowania elektryczne, przelotne opady deszczu lub gradu.
Trąbę występującą nad zbiornikami wodnymi (oceanami, morzami, jeziorami) określa się jako trąbę wodną. Trąba powietrzna występują zwykle w niskich szerokościach geograficznych, najczęściej w środkowych stanach USA (do 800 rocznie), noszą tam nazwę tornada. W Europie pojawia się rzadko, kilkakrotnie powstała w Polsce, m.in. w okolicach: Łodzi, Rawy Mazowieckiej, Mińska Mazowieckiego.
Tornado, lokalna nazwa trąby powietrznej występującej w Ameryce Północnej (południowo wschodnie stany USA i nad Zatoką Meksykańską).
Wybuchy wulkanów
Wybuchy wulkanów to erupcje, w czasie których z wnętrza wulkanu wydobywa się dość spokojnie lawa. Erupcje mieszane – gdy wyrzucane są zarówno popioły, jak i lawa. Ze względu na sposób, w jaki materiał wulkaniczny wydostaje się na powierzchnię skorupy ziemskiej, erupcje dzieli się na: erupcje centralne (gdy lawa lub popioły i gazy wyrzucane są z jednego krateru) i erupcje linearne, (gdy lawa wylewa się rozległymi szczelinami).
Erupcja, wybuch wulkanu. Ze względu na rodzaj wyrzucanego przez wulkan materiału erupcje dzieli się na: erupcje eksplozyjne, polegające na wyrzucaniu przez wulkan z ogromną siłą popiołów, bomb i gazów. Erupcje eksplozyjne są bardzo często przyczyną ogromnych zniszczeń.
Budowa wulkanu
Magma, stopiona skała powstała w głębi skorupy ziemskiej lub w płaszczu Ziemi. W skład magmy wchodzą krzemiany i glinokrzemiany sodu, potasu, wapnia, magnezu i żelaza, w mniejszej ilości występują w niej tlenki i siarczki, rozpuszczone gazy, głównie para wodna i dwutlenek węgla.