Systemy operacyjne

INFORMACJA – jest zbiorem danych zebranych w celu ich przetwarzania i otrzymania wyników, które mogą być nowymi informacjami.
KOMPUTER – jest to elektroniczne urządzenie przeznaczone do automatycznego przetwarzania informacji w sposób programowy.
OPROGRAMOWANIE – jest to zestaw programów, pozwalających na wykonanie przez komputer określonych zadań. Podstawą do opracowania programu jest algorytm.
ALGORYTM – jest to przepis rozwiązania określonego zadania, opisujący logiczną sekwencję operacji, które mogą być wykonane przez program przy rozwiązaniu zadania.
INFORMATYKA – jest to dziedzina wiedzy i działalności człowieka, która zajmuje się przetwarzaniem informacji za pomocą komputerów i odpowiedniego oprogramowania.

Zmiana wartości bitu, wyzerowanie, sprawdzenie ® komputer wykonuje te trzy polecenia (trzy rodzaje działań)

SYSTEMY LICZENIA:
- dwójkowy
- ósemkowy
- dziesiętny
- szesnastkowy

Komputer „myśli” dwójkowo – organizacja pamięci:
- 1 bit – miejsce na zapamiętanie znaku 0 bądź 1
- 1 Bajt = 8 bitów – pozwala zapamiętać 28 różnych wartości (liczby od 0-255)
- 1 kB = 210B = 1024B
- 1 MB = 220 B = 1048576B
- 1 GB = 230B
- 1 słowo – to ilość informacji przetwarzanej przez procesor w jednym cyklu
- bity i bajty bardziej i mniej znaczące

Binarna reprezentacja danych
- operacje bitowe
+ przesunięcia
00000001 << 3 = 00001000 = 8
00001101 >> 2 = 00000011 = 3
00001101 << 5 = 10100000 = 160
- operacje logiczne
+ koniunkcja &
01010101 &11001100 = 01000100
+ alternatywa |
01010101 | 11001100 = 11011101
+ dyskusja ^
00001101 ^ 11001100 = 11000001
+ dopełnienie ~
~ 01010101 = 10101010
~ 11001100 = 00110011
Typowa liczba całkowita zajmuje jedno słowo

REPREZENTACJA LICZB
- stałopozycyjna – w praktyce tylko dla liczb całkowitych
- zmiennopozycyjna (zmiennoprzecinkowa) – mantysa o cecha
ARCHITEKTURA KOMPUTERA- to sposób organizacji elementów tworzących komputer.

Ze wzg. na rodzaj połączeń procesor – pamięć i sposób ich wykorzystania możemy podzielić arch. na:
- SMP – systematyczne
- NUMA – arytmetyczne
- AMP – asynchroniczne
- Inne

Ze wzg. na sposób organizacji pamięci i wykorzystania programu
- arch. Von Neumanna
- arch. Harwardzka

System komp. zbudowany w oparciu o ARCH. VON NEUMANNA powinien mieć:
- skończoną i funkcjonalną pełną listę rozkazów,
- możliwość wprowadzenia programu do systemu komputerowego poprzez urządzenia zewnętrzne i jego przechowanie w pamięci,
- dane i instrukcje w danym systemie powinny być jednakowo dostępne dla procesora,
- informacja tam przetwarzana dzięki sekwencyjnemu odczytaniu instrukcji z pamięci komputera i wykorzystaniu tych instrukcji w komputerze.

Podane warunki pozwalają przełączyć system komp. z wykonywania jednego zadania (programu) na inne bez fizycznej ingerencji w strukturę systemu, a tym samym gwarantuje jej suwerenność.

ARCH. HARWARDZKA – pamięć przydzielania danym programu jest oddzielona od pamięci rozkazów.

PROCESOR – urządzenie cyfrowe, sekwencyjne potrafiące pobierać dane z pamięci, interpretować je i wykonywać je jako rozkazy. Wykonuje bardzo szybko ciąg prostych operacji (rozkazów) wybieranych ze zbioru operacji podst. określanych zazwyczaj przez producenta procesora jako lista rozkazów procesora.

BU – blok komunikacyjny
AU – jednostka okresowa
MMU – blok zarządzenia pamięcią
IU – blok dekodera
ALU – jednostka arytmetyczna logiczna
CU – blok kontroli
EU – blok wykonawczy
FPU – blok obsługi działań zmiennoprzecinkowych
PRESETCH – blok kontroli wstępnej pobierania rozkazów

BUDOWA PROCESORA:
Procesor jest zwykle wykonywany jako układ scalony, zamknięty w hermetycznej obudowie posiadającej złocone wprowadzenia. Złoto jest konieczne aby zmniejszyć pojemność pasożytniczych połączeń. Jego sercem jest monokryształ krzemu na który naniesiono techniką fotolitografii szereg warstw półprzewodnikowych. Tworzą one sieć od kilu do kilkudziesięciu milionów tranzystorów. Połączenia wykonane z metalu. Ważnym parametrem procesora jest rozmiar stanowiący jego struktury. Im są one mniejsze tym niższe jest zużycie energii, napięcie pracy oraz wyższa częstotliwość pracy. Współczesne procesory wykonane są w technologii pozwalającej na uzyskanie elementów o rozmiarach mniejszych niż 90 nm, pracujących z częstotliwością kilku GHz.

W funkcjonalnej strukturze procesora można wyróżnić:
- zespół rejestrów do przechowywania danych i wyników, rejestry mogą być ogólnego przeznaczenia, lub mają specjalne przeznaczenie
- jednostkę arytmetyczną do wykonania operacji obliczeniowych na danych
- układ sterujący przebiegiem wykonywanym programem.

Jedną z podst. cech procesora jest długość słowa, na którym są wykonywane podst. operacje obliczeniowe. Innym ważnym parametrem jest szybkość z jaką wykonuje on program.

Do typowych rozkazów wykonywanych przez procesor należą:
- kopiowanie danych – z pamięci do rejestru, z rejestru do pamięci, z pamięci do pamięci (niektóre procesory),
- działania arytmetyczne – dodawanie, odejmowanie, porównywanie dwóch liczb, dodawanie o odejmowanie jedności, zmienna znaku liczby,
- działania na bitach – iloczyn logiczny AND, suma logiczna OR, suma modulo2 XOR, negacja NOT, przesunięcie bitu w prawo lub w lewo,
- skoki – bezwarunkowe, warunkowe.


MIKROPROCESOR – to układ cyfrowy jako układ scalony lub kilka układów scalonych, zdolny do wykonania operacji cyfrowych według dostarczonych mu instrukcji.

W prawie każdym procesorze można wyróżnić następujące bloki:
- ALU – jednostka arytmetyczno – logiczna, wykonuje ona operacje logiczne na dostarczonych jej danych, podst. operacje to: AND, XOR, OR, NOT oraz przesunięcie bitowe w prawo lub w lewo,
- CU – układ sterowania zwany też dekoderem rozkazów. Odpowiedzialny jest on za dekodowanie dostarczonych mikroprocesorowi instrukcji i odpowiednie sterowanie pozostałymi jego blokami,
- REJESTRY – umieszczone wewnątrz mikroprocesora komórki pamięci o niewielkich rozmiarach służące do przechowywania tymczasowych wyników obliczeń, oraz adresów lokacji w pamięci operacyjnej,
- PC – licznik rozkazów – zawiera on adres komórki pamięci zawierającej następny rozkaz do wykonania,
- IR – rejestr instrukcji – zawiera on adres aktualnie wykonywanej przez procesor instrukcji,
- SP – wskaźnik stosu – zawiera adres wierzchołka stosu.

Generalnie każdy bardziej skomplikowany mikroprocesor można zaklasyfikować do jednej z trzech arch.:
- CISC
- RISC
- VLIW
Każda z nich ma swoją specyfikację, wady i zalety.

CISC
Cechy charakterystyczne:
- duża liczba rozkazów,
- mała optymalizacja,
- występowanie złożonych, specjalistycznych rozkazów,
- duża liczba trybów adresowania,
- do pamięci może się odwoływać bezpośrednio duża liczba rozkazów,
- powolne działanie dekodera rozkazów.

RISC
- zredukowana liczba rozkazów,
- redukcja typów adresowania,
- ograniczenie komunikacji pomiędzy pamięcią, a procesorem
- zwiększenie liczby rejestrów
- dzięki POWTARZANIU POTOKOWEMU wszystkie rozkazy wykonują się w jednym cyklu maszynowym.

VILW – arch. o bardzo dużym słowie instrukcji – w przeciwieństwie do innych arch. ta arch. charakteryzuje się maksymalnie daleko idącym uproszczeniem jednostki sterujących (CU) w samym mikroprocesorze.

CYKL ROZKAZOWY MIKROPROCESORA – działanie procesora sprowadza się do cyklicznego przetwarzania dwóch podst. operacji:
- pobierania rozkazów
- wykonanie rozkazów.

Przetwarzanie tego cyklu może nastąpić tylko w przypadku napotkania specjalnego rozkazu nakazującego zatrzymanie procesora lub wyniku interwencji z zewnątrz.

Cykl procesora składa się z następujących kroków:
- odczytanie pamięci rozkazu wskazanego przez licznik rozkazów LR i umieszczenie go w rejestrze rozkazów RR,
- zmiana zawartości LR tak aby wskazywał następny rozkaz,
- dekodowanie rozkazu, określenie jednego typu i liczby argumentów,
- wyznaczanie adresów i pobranie argumentów,
- wykonanie wymaganych czynności wskazanych w treści rozkazu i zapamiętanie wyniku,
- przejście do kroku 1.

Podczas wykonywania każdego kroku generowane są niezbędne sekwencje sygnałów sterujących, otwierające lub zamykające za pomocą bramek odpowiednie drogi przepływu, uruchamiające układy arytmetyczne i logiczne testujące obecność określonych sygnałów.

Klasyfikacja rozkazów:
- przesyłające informację,
- przetwarzające informację,
- rozgałęzienia i skoki,
- wejścia / wyjścia.

Procesory wykorzystujące potok pracują nad olejnymi rozkazami według ściśle określonego schematu:
FAZA I – pobieranie – zakładamy obecność kodu w kolejce rozkazowej procesora. Zapełnienie tej kolejki odbywa się poprzez ściągnięcie do pamięci podręcznej L1.
FAZA II – dekodowanie – analiza kodu operacyjnego instrukcji, separuje się przedrostki i argumenty, później oblicza się adres efektywny argumentów.
FAZA III – fizyczny dostęp do pamięci w celu pobrania ewentualnych argumentów rozkazu oraz operacje na argumentach określone kodem operacji.
FAZA IV – wynik operacji umieszczony jest w miejscu określonym w kodzie rozkazowym – rejestry lub pamięć – później przywraca się stan początkowy.
PRZERWANIE – sygnał powodujący zmianę przepływu sterowania, niezależnie od architektury wykonywanego programu. Pojawienie się przerwania powoduje wstrzymanie aktualnie wykonywanego programu i wykonanie przez procesor kodu procedury obsługi przerwania.

Rodzaje przerwań:
- zewnętrzne – sygnał pochodzi z zewnątrz układu obsługującego przerwanie sprzętowe; przerwania służą do komunikacji z urządzeniami zewnętrznymi np. z klawiaturą, napędami dysków;
- wewnętrzne – zgłaszane przez procesor dla sygnalizowania sytuacji wyjątkowych:
+ falus (niepowodzenie) – sytuacje w których aktualnie wykonywana jest instrukcja powoduje błąd;
+ treps (pułapki) – sytuacja która nie jest błędem, jej występowanie ma na celu wykonanie określonego kodu;
+ aborts – błędy, których nie można naprawić
- programowe – z kodu programu wywoływana jest procedura obsługi przerwania.

PAMIĘCI KOMPUTERA

Ze względu na tym stosowanych nośników można wyróżnić pamięci:
- magnetyczne,
- półprzewodnikowe,
- optyczne.

Inny podział:
- pamięci z ruchomym nośnikiem,
- pamięci z nieruchomym nośnikiem.

Z punktu widzenia trwałości przechowywanych informacji i możliwości ich zmiany można wyróżnić:
- pamięci ulotne,
- nie ulotne
- stałe,
- o zmiennej zawartości.

Z punktu widzenia stosowanych metod dostępu do informacji wyróżniamy:
- o dostępie swobodnym,
- o dostępie sekwencyjnym,
- skojarzeniowe.

W pamięciach o dostępie swobodnym czas, jaki upływa od podania adresu uzyskania informacji jest dla danej pamięci zawsze taki sam i nie zależy od adresu.
W pamięciach sekwencyjnych czas potrzebny na dotarcie do informacji zależy nie tylko od jej adresu, ale i od adresu używanego z poprzedniej operacji. Typową pamięcią sekwencyjną jest pamięć MAGNETYCZNA.

Dostęp do pamięci skojarzeniowych w ogóle nie wymaga podania adresu. Lokalizacja informacji następuje na podstawie jej treści. Nazywa się je pamięciami adresowanymi zawartością.

Pod względem funkcjonalnym pamięci komputerowe tworzą pewną STRUKTURĘ HIERARCICZNĄ. Cechą tej struktury jest ścisła współzależność pojemności i szybkości działania pamięci. Najszybsze pamięci są równocześnie najmniej pojemne. Natomiast ze wzrostem pojemności szybkość maleje. Ta zależność jest uwarunkowana ekonomicznie.

PAMIĘĆ WEWNĘTRZNA
Zaliczamy do niej rejestry procesora oraz stosowane często specjalne bufory pośredniczące między procesorem i pamięcią operacyjną. Pamięć wew. jest bardzo szybka. Wynika to zarówno z jej konstrukcji, technologii jak i lokalizacji. Wszystkie bity informacji są przesyłane równolegle, brak jest również opóźnień jakie występują podczas operacji na magistralach zewnętrznych. Pojemność jej wynosi od kilku do kilkunastu słów w przypadku rejestrów, do kilu tysięcy słów w przypadku buforów pośredniczących.

PAMIĘĆ OPERACYJNA LUB GŁÓWNA
Przechowuje aktualnie wykonywane programy i dane. Pamięć operacyjna jest wielokrotnie wolniejsza od pamięci wewnętrznej.

PAMIĘCI ZEWNĘTRZNE
Największe, ale i najbardziej pojemne. Są to najczęściej pamięci magnetyczne z ruchomym nośnikiem. Stosuje się także pamięci domenowe, które są pamięciami półprzewodnikowymi o dostępie sekwencyjnym.

PAMIĘĆ OPERACYJNA
Pamięć będąca modułem komputera związanym bezpośrednio z procesorem i układem sterowania, uczestniczącą w realizacji każdej operacji wykonywanej przez komputer, nazywa się PAMIĘCIĄ OPERACYJNĄ. Jest niezwykle ważnym urządzeniem komputera, jest miejscem w którym są przechowywane wszystkie informacje niezbędne do pracy, takie jak programy czy zbiory danych.

Podstawową jednostką określającą pojemność pamięci komputera jest BAJT, wystarczający do zapisania jednego znaku danych. Za pomocą 1 bajtu można przedstawić 256 różnych znaków np. liczby całkowite od 0 do 255.

Na pamięć komp. składają się:
- układy umożliwiające wprowadzenie danych lub ich wydawanie,
- elementy lub materiały mające zdolność długotrwałego pamiętania.

Pamięć operacyjna składa się z pamięci przeznaczonej wyłącznie do odczytu ROM oraz z pamięci zapisywalnej o dostępie swobodnym RAM. Układy scalone pamięci ROM zawierają programy i dane zapisane w procesie produkcyjnym w sposób trwały – informacje nie są tracone po odłączeniu zasilania. Pamięć ROM jest trwałą pamięcią do przechowywania podstawowej informacji i programów, które muszą być stałe i natychmiast dostępne, a jednocześnie zabezpieczone przed świadomą lub nieświadomą modyfikację przez użytkownika. Często w pamięci ROM jest przechowywany podstawowy system obsługi wej/wyj. Oprócz pamięci ROM stosuje się jeszcze dwie inne wersje pamięci: PROM i EPROM.

PROM – jest pamięcią w postaci układu scalonego, dającego się trwale programować przez użytkownika. Kości tej pamięci nie zawierają zapisanej informacji w procesie ich produkcji.

EPROM – jest pamięcią stałą wymazywalną i programowalną, w której można dane zapisać i bezterminowo przechowywać. Dane te można także wymazać przez naświetlenie promieniem ultrafioletowym i w ich miejsce zapisać nowe.

RAM – pamięć półprzewodnikowa - jest to pamięć , której zawartość może być odczytywana i zmieniana, ale jest pamięcią nietrwałą, ponieważ do pamiętania informacji wymaga zasilania. Z chwilą przerwy w zasilaniu informacja zapisana jest tracona bezpowrotnie. Pamięć RAM jest swego rodzaju przestrzenią roboczą komp.

Działanie procesora przyspiesza PAMIĘĆ PODRĘCZNĄ CACHE, szybsza od systemowej, w której przechowywane są często wykorzystywane dane. Wykorzystywana jest tu statyczna pamięć RAM (SRAM), która nie wymaga elektronicznego odświeżania. Natomiast jako pamięć operacyjną stosuje się dynamiczną pamięć odświeżania zawartości.

CHIPSET determinuje typ pamięci jaki może współpracować z komputerem. Arch. pamięci stosowanych w PC jest SDRAM, a dokładnie SDR, SDRAM czyli dynamiczna pamięć synchroniczna, zsynchronizowana ze specjalnym zegarem taktującym znajdującym się na płycie głównej.

PAMIĘCI PODRĘCZNE – jest to pamięć, która stanowi bufor o krótkim czasie dostępu – kilka ns lub kilkaset ps. Pamięci te są zorganizowane w linijki o rozmiarach 16 lub 32 bajty. Jest to najmniejsza porcja informacji, jaką pamięć podręczna wymienia z pamięcią główną. System taki został narzucony dla zwiększenia wydajności.

KOMPROMIS EKONOMICZNY – RAM duża i tania pamięć wspierana przez małą, szybką i trochę droższą pamięć. Wykorzystanie tych pamięci jest możliwe ponieważ procesor operuje przez dłuższy czas w tym samym rejonie pamięci, a nie skacze chaotycznie po całym obszarze. Przetwarzane rozkazy ułożone są w pamięci sekwencyjnie, a bloki też nie są rozpraszane po całej pamięci.

MAPOWANIE BEZPOŚREDNIE – pamięć główna dzieli się na strony, zgodnie z rozmiarem bloku pamięci podręcznej. W linijce o pamięci podręcznej znajduje się zawsze linijka 0 po pewnej stronie pamięci RAM.

Cechy:
- dodatnie – prosta konstrukcja i szybkość odszukiwania informacji
- negatywne – brak elastyczności i mała efektywność szczególnie jeżeli dochodzi do częstych skoków poza granice strony.

PEŁNA ASOCJACJA – w modelu tym nie ma symbolicznego podziału na strony pamięci, a operuje się wyłącznie linijkami. Ta optymalnie elastyczna organizacja ma jednak dużą wadę – odszukanie informacji w pamięci podręcznej wymaga przejrzenia całego jej katalogu, bo przeszukiwana linijka może się znajdować na dowolnej pozycji. Konstrukcje tego typu mają uzasadnienie ekonomiczne dla bloków pamięci podręcznej nie przekraczających 4 kB.

ASOCJACJA ZESPOŁOWA – stanowi kombinację rozwiązań poprzednich. Cechą charakterystyczną tej arch. jest podział pamięci podręcznej na równe porcje, zwykle 2 lub 4, zwane kanałami.

ADRESOWANIE – przez adresowanie rozumiemy zasady określania i wyznaczania argumentów rozkazu. Do najważniejszych rodzajów adresowania zaliczamy:
- adr. natychmiastowe
- adr. bezpośrednie
- adr. pośrednie
- indeksowanie
- adr. względem rejestru bazowego
- adr. względem licznika rozkazów

ADR. NATYCMIASTOWE – gdy argument operacji, którą należy wykonać, jest zawarty bezpośrednio w treści rozkazu.

ADR. BEZPOŚREDNIE – oprócz kodu operacji i pola określającego tryb adresowania, w rozkazie występuje adres organizacji argumentu operacji.

ADR. POŚREDNIE – adres zawarty w treści rozkazu nie wskazuje argumentu, lecz miejsce, w którym znajduje się adres argumentu.

INDEKSOWANIE – adres argumentu powstaje w wyniku sumowania części adresowej rozkazu i zawartości specjalnego rejestru procesora zwanego rejestrem indeksowym.

ADR. WZGLĘDEM REJESTRU BAZOWEGO – adres argumentu powstaje w wyniku sumowania odpowiedniego pola rozkazu z zawartością specjalnego rejestru procesora zwanego rejestrem bazowym.

ADR. WZGLĘDEM LICZNIKA ROZKAZÓW – do adresu „M” zawartego w rozkazie dodaje się aktualną zawartość licznika rozkazów LR. Tak obliczona suma ukazuje na miejsce, w którym znajduje się argument rozkazu.

SYSTEMY OPERACYJNE

SYSTEM OPERACYJNY – to program – układ wielu programów – działający jako pośrednik między użytkownikiem komputera, a sprzętem komputerowym.
Zadaniem sys. oper. jest tworzenie bezpiecznego i niezawodnego środowiska, w którym użytkownik może wykonywać swoje programy. W skład sys. oper. wchodzą: sprzęt, oprogramowanie i dane. Sys. oper. dostarcza środków do właściwego wykorzystania zasobów systemu informatycznego:
- pliki,
- urządzenia zewnętrzne,
- czas procesora,
- miejsce w pamięci komputera.

Cechy sys. oper.:
- duża złożoność,
- sys. oper. są sterowane przerwaniami,
- sys. oper. rozpoczyna działanie jako pierwszy program w komputerze i nie zaprzestaje działania aż do wyłączenia komputera.

RODZAJE SYS. OPER.:
- sys. jednozadaniowe – w jednej chwili może wykonać tylko jeden program,
- sys. wielozadaniowe – w danej chwili może wykonać kilka programów,
- sys. jednostanowiskowe – obsługuje tylko jednego użytkownika w danej chwili,
- sys. wielostanowiskowe – obsługuje wiele użytkowników jednocześnie.
- inne – wieloprocesowe, rozproszone, wsadowe, operacyjne sieciowe, otwarte …

Sys. oper. jest pierwszym i najważniejszym programem, który startuje po uruchomieniu komputera i służy głównie do uruchamiania innych programów oraz do zarządzania plikami i urządzeniami zewnętrznymi.
Podwójny tryb działania może pracować w jednym z dwóch trybów pracy:
- TRYB SYSTEMOWY – nazywany trybem jądra, monitora, nadzorcy lub trybem uprzywilejowanym
- TRYB UŻYTKOWNIKA – nie są tu dozwolone operacje potencjalnie niebezpieczne dla całości systemu.

PROCES – każdy egzemplarz programu razem z danymi, na których operuje, załadowany do pamięci operacyjnej w celu wykonania, przy czym wykonanie to musi przebiegać w sposób sekwencyjny. Do procesu należą: zawartość rejestrów maszynowych, tablice otwartych plików i inne struktury danych, określające jego aktualne zasoby.

Proces wykonywany pod kontrolą sys. oper. przebywa w jednym z następujących stanów:
- nowy – zaraz po utworzeniu,
- gotowy – proces oczekuje na przydział procesora,
- wykonywany – proces ma przydzielony procesor, który wykonuje jego instrukcje,
- zakończony – proces zakończył działanie, ale nadal pozostaje w systemie
- oczekujący – proces oczekuje na zajście zdarzenia:
+ operacja powodująca CHWILOWE ZAWIESZENIE wykonywania procesu z jego własnej inicjatywy,
+ WSTRZYMANIE WYKONYWANIA PROCESU wymuszone przez sys. oper.

Inne stany procesu:
- zaniechanie procesu
- likwidowanie procesu
- zakończenie pracy
- zatrzymanie
- głodzenie lub blokowanie nieskończone
- czekanie aktywne
- usypianie
- budzenie

MASZYNA WIRTUALNA – komputer wewnątrz komputera

INTERFEJS – to wszystko to, co stoi pomiędzy:
- użytkownikiem , a komputerem (interfejs sys. oper.)
- użytkownikiem, a programem (interfejsy programów aplikacyjnych)
- procesem, a portami (interfejsy sprzętowe)

SYSTEMY OTWARTE i otwarta arch. sprzętowa – zastąpiły monopol standardów takich firm jak IMB czy DEC.

SYSTEMY „WŁASNOŚCIOWE” – na które monopol ma jedna firma, która nie udostępnia szczegółów technicznych.

Ładowanie systemu, ROZRUCH – BOOTOWANIE BOTABLE DISK, dyskietka systemowa lub dysk systemowy – zawiera informacje wystarczające do inicjacji systemu. Kilka sys. może współistnieć na tym samym komputerze, w różnych partycjach.

ARCH. SYS. OPER.

MONOLITYCZNA – najprostsza, jedno jądro systemu, tylko w komp. jednozadaniowych.

WARSTWOWA – hierarchia poleceń systemowych, nowsze wersje DOSu.

KLIENT / SERWER – aplikacje (programy użytkowe) postrzegane są przez sys. oper. jako klienci dostarczających im swoich usług serwerów. Klienci komunikują się z serwerami poprzez jądro sys., każdy proces pracuje w własnej, wydzielonej i chronionej przestrzeni adresowej pamięci operacyjnej, dobrze odizolowany od innych procesów.

Arch. Klie/Serw. na poziomie relacji:
- jądro sys. i usług systemowych,
- programu i sys.
- stacji roboczych i serwerów

SERWER – maszyna udzielająca mocy obliczeniowej swojego procesora, serwująca pliki lub inne usługi, np. dostęp do drukarek, sieci.

TRZY WERSJE KLIENT/SERWER
- wszystkie aplikacje wykonywane są przez serwer, a wyniki wyświetlane na ekranie klienta,
- serwer dostarcza danych dla aplikacji uruchamiających na komputerze klienta
- wszystkie komputery współpracują ze sobą jak równy z równym, korzystając wzajemnie ze swoich zasobów.

CP/M

BIOS – pośredniczący w komunikacji sprzęt – oprogramowanie.

Struktura i wersje MS-DOSu
Główne idee, stosowane do tej pory to: hierarchiczna struktura danych, katalogów i podkatalogów, zarządzanie dyskami stałymi, BIOS w ROM-ie lub EEPROM-ie.


ŚRODOWISKO MS – WINDOWS – charakterystyka:
- PRACA WIELOZADANIOWA – kilka rzeczy wykonuje się jednocześnie wykorzystując ten sam procesor,
- TRYB ROZSZERZONY – procesów i368 pozwalał na wykonanie aplikacji 32-bitowych
- PAMIĘĆ WIRTUALNA – Ram na dysku, swap file, swapowanie, czyli spisywanie danych na dysk i do RAM-u; można uruchomić wiele aplikacji i nie brakuje pamięci.

WINDOWS WADY: kiepska szybkość działania, konieczna duża moc obliczeniowa procesora, konieczna jest duża pamięć RAM, duże dyski, czasami się zawiesza (zwłaszcza przy aplikacjach sieciowych), stosunkowo wolny wydruk.

POPULARNOŚĆ WINDOWS:
- standaryzacja poleceń: np. CTRL+F4, ALT+F4...
- stanowisko graficzne – moc komputerów i sprane działanie,
- wspólne fonty – do wszystkich aplikacji
- DDE – dynamiczna wymiana danych – automatyczna aktualizacja wyników w powiązanych aplikacji
- OLE – łączenie i zagnieżdżanie obiektów np. całego arkusza kalkulacyjnego czy filmu w tekście

LIMITY ZASOBÓW
- liczba liczników czasu – nieogr.
- liczba portów COM i LPT - nieogr.
- liczba pozycji w obiekcie (polu edycyjnym) - nieogr.
- liczba regionów - nieogr.
- liczba fizycznych ołówków i pędzli - nieogr.
- logiczne ołówki i pędzle – muszą się mieścić w segmencie 64 kB
- liczba zainstalowanych czcionek - 1000
- liczba kontekstów uderzenia – 16 k