Unia Europejska bez tajemnic.
Czym jest Unia Europejska?
Świat nie kończy się na Europie, ale Unia Europejska jest jedynym w skali świata związkiem państw, który kojarzy ich interesy narodowe z korzyściami gospodarczymi, politycznymi i społecznymi.
Piętnaście demokratycznych państw: Belgia, Luksemburg, Holandia, Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia i Szwecja, wspólnie buduje dobrobyt i bezpieczeństwo, nie rezygnując z własnej niepodległości i tożsamości narodowej.
Polska stara się o przyjęcie do tego ugrupowania.
9 maja dniem Unii Europejskiej
W roku 1950, premier i minister spraw zagranicznych Francji, Robert Schuman zaproponował 9 maja utworzenie pierwszej organizacji ścisłej współpracy państw w górnictwie i hutnictwie.
Tę datę przyjęto za dzień narodzin UE.
Robert Schuman (1886-1963) otwiera listę ojców-założycieli Europy, wraz z innym dyplomatą francuskim - Jeanem Monnetem (1888-1979). Są na niej także: pierwszy kanclerz demokratycznych Niemiec, Konrad Adenauer (1876-1967), włoski premier, Alcide de Gasperi (1881-1954) i polityk belgijski Paul Henri Spaak (1889-1972).
Pierwszy krok do Wspólnoty
Plan Schumana i Monneta był pierwszym w pełni zrealizowanym projektem zjednoczenia Europy. W kwietniu 1951 na mocy Traktatu Paryskiego utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy).
W roku 1957 w Rzymie powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą (dla zniesienia ceł, a następnie utworzenia wspólnego rynku towarów, kapitału i pracy) oraz Euratom (do kontroli nad przemysłem nuklearnym).
EWWiS oraz EWG (teraz: Wspólnota Europejska) i Euratom nadal działają, występując pod jednolitą nazwą Wspólnot Europejskich.
Pierwszy krok Polski
Polska podpisała układ stowarzyszeniowy ze Wspólnotami Europejskimi w roku 1991, a wniosek o przystąpienie do Unii Europejskiej złożyła 8 kwietnia 1994 r. Negocjacje UE-Polska rozpoczęły się w 1998.
Listę Polaków zasłużonych dla zjednoczenia Europy może otwierać Józef Retinger (1888-1960) pisarz i polityk emigracyjny, bliski współpracownik gen. Sikorskiego, współzałożyciel i sekretarz generalny Ruchu Europejskiego. Od dziesięciu lat Ruch działa w kraju.
Język i wiara
W instytucjach UE obowiązuje 11 równoprawnych języków urzędowych. Po przyjęciu naszego kraju, polski będzie kolejnym językiem urzędowym Unii.
UE w pełni przestrzega statusu, jaki mają kościoły, wspólnoty religijne i stowarzyszenia wyznaniowe w państwach członkowskich. Oznacza to poszanowanie specyfiki narodowej stosunków między państwem a kościołem, od konstytucyjnej zasady państwa świeckiego (jak np. we Francji) poprzez współpracę państwa z kościołami (np. w Niemczech i we Włoszech) do państwa wyznaniowego (Grecja).
Unii nie wolno np. usuwać nauki religii ze szkół publicznych.
Patroni Europy
W r.1964 papież Paweł VI ogłosił głównym patronem Europy świętego Benedykta z Nursji (480-547r.), założyciela zakonu benedyktynów, budowniczego kościoła i klasztoru w Monte Cassino.
W roku 1980 Jan Paweł II ogłosił współ-patronami Europy świętych Cyryla (827-869) i Metodego (820-885), greckich misjonarzy na ziemiach słowiańskich.
Patronują Europie: św. Brygida Szwedzka (1303-1373), św. Katarzyna ze Sieny (1347-1380) i św. Edyta Stein (1841-1942), którą kanonizował Jan Paweł II w 1998. Pochodziła z rodziny żydowskiej, przyjęła katolicyzm, zamordowana prawdopodobnie w obozie Auschwitz.
Europa Ojczyzn
Idei jednoczenia Europy od narodzin towarzyszą spory modelowe. Najbardziej znanym zwolennikiem budowy Europy na wzór Stanów Zjednoczonych był Winston Churchil (1874-1965) wybitny brytyjski mąż stanu. Inni, wśród nich Charles de Gaulle (1890-1970) generał i przywódca Francji dążyli do luźniejszego związku zwanego "Europą Ojczyzn", w którym główna rolę odgrywałyby samodzielne państwa członkowskie.
Europa Ojczyzn ma dziś najwięcej zwolenników, także wśród obywateli państw kandydujących do UE.
UE nie jest superpaństwem
Unia Europejska to nie są Stany Zjednoczone Europy. Co prawda ma własną flagę (12 złotych gwiazd tworzących krąg na ciemnoniebieskim tle), własny hymn (kompozycja Beethovena do "Ody do ra-ości" Fryderyka Schillera), a nawet wspólną walutę (euro), ale nie jest super-państwem ze stolicą w Brukseli. Parlament Europejski nie uchwala samodzielnie aktów prawnych.
Państwa członkowskie przekazały pewne kompetencje organom Unii w drodze umów międzynarodowych, zawartych dobrowolnie.
Parlament Europejski
Jest ciałem opiniodawczym i kontrolnym. Rada UE i Komisja Europejska są zobowiązane do zasięgania jego opinii we wszystkich sprawach. Parlament może zdymisjonować Komisję.
Po rozszerzeniu Unii zasiądzie w nim 732 posłów (dzisiaj: 626), w tym 50 z Polski, wybranych w krajowych wyborach powszechnych. Parlament obraduje w Strasburgu. Posłowie nie tworzą grup na-rodowych lecz frakcje polityczne (np. Chrześcijańscy Demokraci, Zjednoczona Lewica, Zieloni).
Parlament rozlicza Komisję Europejską z wykonania budżetu i powołuje rzecznika praw obywatelskich.
Komisja Europejska jak rząd
Po rozszerzeniu Unii każde państwo będzie miało jednego, "swojego" komisarza, członka KE (dzisiaj jest ich 20, niektóre państwa mają po dwóch). Komisja Europejska jest organem reprezentującym interes całej Unii, nie może podlegać wpływom żadnego z państw członkowskich. Jest strażnikiem traktatów, zarządza budżetem Unii i Funduszami Strukturalnymi. Składa propozycje aktów prawnych Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu.
Przewodniczącym Komisji Europejskiej jest były premier Włoch, Romano Prodi.
Cele wyznacza szczyt
Rada Europejska, czyli szczyt szefów państw i rządów sprawuje strategiczne i polityczne kierownictwo Unii Europejskiej. Wyznacza najważniejsze cele rozwoju, podejmuje najistotniejsze decyzje polityczne. Zbiera się dwa razy w roku pod przewodnictwem szefa rządu państwa członkowskiego sprawującego przewodnictwo w Unii Europejskiej.
W pierwszym półroczu 2002 roku przewodnictwo przypadło Hiszpanii, w drugim półroczu - Danii. Zadaniem państwa sprawującego przewodnictwo jest ustala-nie listy spraw, którymi ma się zajmować Rada i poszukiwanie kompromisu w przypadku różnicy zdań pastw członkowskich.
Rada Unii Europejskiej
W skład Rady UE wchodzą ministrowie spraw zagranicznych i inni ministrowie upoważnieni do działania w imieniu swych rządów. Rada UE podejmuje decyzje obowiązujące wszystkie państwa członkowskie, zawiera umowy międzynarodowe, uczestniczy w uchwalaniu budżetu.
Podejmuje uchwały jednomyślnie lub większością. Podział głosów odpowiada liczbie mieszkańców danego państwa. Po wejściu Polska będzie miała 27 głosów na 321 (tyle samo co Hiszpania, ale więcej niż np. Belgia i Finlandia razem).
Pieniądze i potęga Unii
W posiadaniu UE jest 34 procent światowych rezerw walutowych.
Prawie połowę dochodów budżetu stanowią składki państw członkowskich: od 1990 - 1,27 proc. Produktu Krajowego Brutto. Pozostała część to środki z VAT, ceł i opłat wyrównawczych.
Największą pozycją w wydatkach, przewyższającą sumę dochodów ze składek jest Wspólna Polityka Rolna (dopłaty do produkcji). Jedną trzecią budżetu pochłaniają fundusze strukturalne (pomoc dla słabszych regionów).
Ludzie i ekonomia
Połowa mieszkańców Europy, ok. 375 mln ludzi to obywatele państw należących do UE. Po przyjęciu całej dziesiątki państw kandydujących (Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry) liczba obywateli Unii zbliży się do 450 mln.
UE jest potęgą gospodarczą. Przypada na nią 23 procent światowej produkcji przemysłowej i jedna piąta światowego eksportu.
Dlaczego potrzebne są zmiany
W grudniu 2000 roku Piętnastka uznała ustalenia Traktatu Nicejskiego za wystarczające, aby możliwe stało się rozszerzenie UE. Wzrost liczby państw członkowskich (z 15 do 25) nie może się odbyć kosztem skuteczności działania Unii. Konieczne stało się usprawnienie unijnych instytucji i procedur.
Udało się zwiększyć liczbę decyzji nie wymagających jednomyślności, zmieniono podział głosów w Radzie UE, zapowiedziano zwiększenie liczby deputowanych do Parlamentu Europejskiego (do 732 osób).
Zmiany pozwolą nowym członkom bez-pośrednio wpływać na politykę Unii.
Konwent ds. Przyszłości Europy
W grudniu 2001 roku szczyt UE w Laeken powołał Konwent, który ma przygotować pakiet usprawnień. Samą reformą instytucji i mechanizmów, w tym zmianą traktatu UE, zajmie się specjalna konferencja międzynarodowa.
W 105 osobowym Konwencie są przedstawiciele rządów i parlamentów Piętnastki oraz 13 (decyzja szczytu) państw kandydujących. Z Polski: Danuta Huebner (minister ds. europejskich), Józef Oleksy (poseł), Edmund Wittbrodt (senator).
Delegaci państw kandydujących nie otrzymali prawa weta w Konwencie.
Pytania o przyszłość
Konwent staje przed koniecznością odpowiedzenia na pytania tak zasadnicze, jak przyszły podział kompetencji między Unią a państwami członkowskimi.
Powinna zapanować jasność, czy UE ma poszerzyć uprawnienia w sprawach wojskowych, a także w takich dziedzinach jak współpraca policyjna i sądownicza, polityka socjalna, ochrona zdrowia i bezpieczeństwa żywnościowego.
Czy należy utrzymać zasadę półrocznej rotacji państw w roli przewodniczącego Rady UE? Czy przewodniczącego Komisji Europejskiej powinien wybierać Parlament Europejski, czy obywatele w wyborach powszechnych?
Pomoc dla słabszych
Utworzenie wspólnego i wolnego od wszelkich barier Rynku Wewnętrznego stało się faktem w Unii Europejskiej m.in. dzięki ustanowieniu Funduszu Spójności przeznaczonego dla Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii.
Mechanizm pomocy dla państw członkowskich o niższym poziomie rozwoju gospodarczego będzie jeszcze bardziej potrzebny w rozszerzonej Unii.
Na wyrównanie poziomu życia i rozwoju gospodarczego regionów, UE przeznacza ogromne środki. W latach 1994-1999 po-nad 170 mld euro. W latach 2000-2006 pomoc wyniesie 213 mld euro.
Ochrona rolników
UE chroni swoich producentów i wspiera eksport własnych produktów rolnych. Stosuje opłaty wyrównawcze na towary importowane (do wysokości cen w Unii), kontyngenty i certyfikaty regulujące wielkość importu, cła importowe (5-25 proc.) oraz dopłaty do eksportu (np. mleka, tłuszczów, mięsa, warzyw i owoców, przetworów zbożowych). Dopłaty stanowią równowartość różnicy między ceną unijną, a niższą ceną światową. Pomoc finansowa (do 40 proc. wartości inwestycji) przysługuje rolnikom, którzy inwestują, aby zmniejszyć koszty produkcji, podnieść jakość, zwiększyć asortyment, usprawnić organizację produkcji lub poprawić ochronę środowiska naturalnego.
Polityka wobec młodzieży
Państwa Unii wzajemnie uznają swoje świadectwa szkolne i dyplomy ukończenia studiów. Polska ma na razie umowy akademickie z Austrią i Niemcami.
Do 2006 roku będzie realizowany pro-gram "Młodzież" ułatwiający młodym (15-25 lat) kształcenie i nabywanie kwalifikacji przydatnych do odgrywania aktywnej roli w społeczeństwie. W różnych formach wymiany międzynarodowej młodzi ludzie uczą się poszanowania praw człowieka, tolerancji, szacunku i rozumienia różnic kulturowych w Europie.
W realizacji tego programu może uczestniczyć również młodzież z Polski.
Kto dopłaca, kto korzysta
Największymi płatnikami do budżetu Unii są duże, najzamożniejsze państwa Europy: Niemcy, Holandia, Francja, Włochy i Wielka Brytania. Nazywa się je płatnikami netto, co oznacza, że więcej wpłacają do unijnego budżetu niż z niego otrzymują.
Tak wyliczone saldo nie może być jedynym miernikiem opłacalności. Bez płatników netto integracja europejska nigdy nie osiągnęłaby zadowalającego poziomu, gwarantującego perspektywy rozwoju wszystkim państwom członkowskim. Uczestniczenie w tym procesie i w efekcie członkostwo w UE jest dla każdego państwa inwestycją w przyszłość, a nie biznesem na krótką metę.
Owoce członkostwa
Przykład Irlandii, ale także Hiszpanii i Portugalii pokazuje, że unijna pomoc może przyspieszyć wzrost gospodarczy i podnieść poziom życia. Tysiące kilometrów nowych dróg i autostrad w tych państwach, rozwijające się dynamicznie miasta i regiony, zmodernizowane zakłady pracy i radzące sobie z konkurencją gospodarstwa rolne są tego konkretnym dowodem.
Korzyści są oczywiste także dla państw Środkowej i Wschodniej Europy, które decydują się na trudny proces dostosowania, licząc że owoce członkostwa wyrównają z nawiązką ponoszone teraz koszty.
Formy pomocy dla Polski
Polska złożyła wniosek o przystąpienie do Unii Europejskiej 8 kwietnia 1994 r.
W lipcu 1997 r. Komisja Europejska zaleciła otwarcie negocjacji z Polską, Węgrami, Estonią, Czechami, Słowenią oraz z Cyprem. Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Luksemburgu w grudniu 1997 r. zapadła ostateczna decyzja o rozpoczęciu przez Unię Europejską negocjacji z pierwszą szóstką kandydatów.
Komisja zaproponowała zarezerwowanie do roku 2006 dla nowych członków 45 miliardów euro, z czego 7 miliardów w formie pomocy udzielonej jeszcze przed przystąpieniem do UE.
Program PHARE
W 1989 r. został uruchomiony PHARE, program pomocy finansowej dla Polski i Węgier. Program dostarcza wiedzy i ekspertów oraz daje środki na inwestycje. Wspiera przede wszystkim rozwój sektora prywatnego, restrukturyzację rolnictwa, ochronę środowiska, współpracę ponad-graniczną oraz rozwój transportu i łączności.
W latach 1990-1998 Polska otrzymała z PHARE 1,73 mld euro bezzwrotnej po-mocy. Wkład własny samorządów w realizację projektów nie może być mniejszy niż 25 procent. Przykłady projektów, które otrzymały dofinansowanie można http://www.ww.pwp.it.pl znaleźć na stronie internetowej.
Program ISPA
ISPA to unijny program dla państw przygotowujących się do członkostwa. Unia współfinansuje realizację różnorodnych kontraktów w dziedzinie ochrony środowiska, komunikacji i transportu. Uczestniczyć mogą polscy przedsiębiorcy jako wykonawcy lub podwykonawcy.
Informacje o zamówieniach - w Urzędzie Zamówień Publicznych oraz w internecie: http://ted.eur-op.eu.int lub http://simap.eu.int, a w przypadku mniej-szych kontraktów realizowanych w Polsce - w warszawskim punkcie informacyjnym Unii Europejskiej, ul. Emilii Plater 53; 00-113 Warszawa, tel. 022-5208262, fax 022-5208263 lub na stronie internetowej http://www.europa.delpol.pl
Kiedy SAPARD?
SAPARD czyli specjalny program rozwoju obszarów wiejskich (inwestycje, nowe miejsca pracy) przewiduje bez-zwrotną pomoc finansową dla dziesięciu krajów Europy Środkowej i Wschodniej kandydujących do UE. Z 520 mln euro, Polsce przysługuje rocznie 171,6 mln począwszy od r.2000.
Komisja Europejska nie przekazała dotychczas przysługującej nam pomocy. Pieniądze za lata 2000-2002 Polska będzie mogła wykorzystać do końca 2003 roku, a pierwsza wpłata nastąpi w czerwcu 2002 r. Wnioski zatwierdzać będzie wyłącznie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Więcej: http://www.arimr.gov.pl.
SOKRATES i ERASMUS
Studenci i nauczyciele akademiccy mogą uczestniczyć w programach SOKRATES i ERASMUS, które promują współpracę między uczelniami, zwłaszcza w zakresie nauki języków obcych. W wymianie uczestniczy rocznie ok.130 tys. studentów i 10 tys. naukowców. Są wśród nich przedstawiciele 80 polskich wyższych uczelni.
Informacje dla zainteresowanych: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Biuro Programu SOKRATES, al. Szucha 25, 00-918 Warszawa, http://www.men.waw.pl, http://www.warman.com.pl, na stronie internetowej punktu informacyjnego UE w Warszawie http://www.europa.delpol.pl lub Komisji Europejskiej http://europa.eu.int.
Co zyska każdy z nas?
Napływ kapitału i nowoczesnych technologii do Polski przyspieszy wzrost gospodarczy, a tym samym przyczyni się do poprawy sytuacji materialnej rodzin i obniżenia bezrobocia. Wielu korzyści i udogodnień nie da się przeliczyć ani oszacować (np. swobody osiedlenia i pracy w dowolnym państwie).
Wstępując do UE skorzystamy z dorobku państw Unii we wszystkich dziedzinach - od gospodarki do prawa. Mamy też szansę umocnić naszą tożsamość kulturową, pielęgnując własne tradycje, obyczaje i język, tak jak czynią to dzisiaj narody państw Unii Europejskiej.
Co daje obywatelstwo Unii?
Każdy obywatel państwa członkowskiego jest równocześnie obywatelem Unii Europejskiej.
Podstawowym unijnym prawem jest swoboda wyboru miejsca pracy i zamieszkiwania na terenie całej Unii. Obywatel może też uczestniczyć w wyborach samo-rządowych i do parlamentu europejskiego w dowolnym państwie UE, w którym mieszka na stałe.
Poza obszarem Unii jej obywatele korzy-stają ze wspólnej opieki dyplomatycznej i konsularnej. W podróżach po całym świecie posługują się paszportem swojego państwa, którego okładki mają kolor bordowy i opatrzone są nazwą państwa, które go wydało oraz napisem Unia Europejska.
Możliwości stworzyła historia
Po upadku imperium sowieckiego państwa Europy Środkowej i Wschodniej zapragnęły odbudować swoje więzy polityczne i gospodarcze z państwami Europy Zachodniej. Na przeszkodzie stanęły oba-wy mieszkańców UE przed zbyt wysoki-mi kosztami przyłączenia do Unii stosunkowo ubogich krajów zamieszkanych przez ponad sto milionów ludzi.
Początkiem współpracy stały się układy handlowe, potem stowarzyszeniowe z poszczególnymi państwami. Z każdym rokiem stawało się jednak coraz bardziej oczywiste, że otwarcie Europy Zachodniej na Wschód jest historyczną koniecznością, należy tylko rozważyć strategię kolejnego etapu rozszerzania Unii Europejskiej.
Warunki sformułowała Unia
W czerwcu 1993 r. w Kopenhadze Rada Europejska sformułowała warunki, które powinny spełnić kraje ubiegające się o członkostwo. Nowi członkowie powinni:
· osiągnąć stabilną demokrację i praworządność,
· dysponować sprawna gospodarka rynkową, która podoła konkurencji wewnątrz Unii
· udowodnić, że sprostają zobowiązaniom wynikającym z członkostwa
· dążyć do realizacji politycznych, gospodarczych, społecznych i monetarnych celów Unii.
W lutym 1994 wszedł w życie układ stowarzyszeniowy Polski ze Wspólnotami. 8 kwietnia 1994 Polska złożyła wniosek o przystąpienie do UE.
22 razy TAK
Negocjacje z Polską UE rozpoczęła 31 marca 1998 r. Po czterech latach (marzec 2002) zakończono je w 22 rozdziałach, w tym tak trudnych jak swobodny przepływ osób i swoboda przepływu kapitału.
UE zgodziła się na dostęp Polaków do unijnego rynku pracy, choć nie od razu po wstąpieniu. Polska zagwarantowała sobie konieczne i korzystne dla nas ograniczenia w sprzedaży ziemi obywatelom innych państw.
Osiągnęliśmy dobre rezultaty w krótkim czasie, bo do zamknięcia rokowań pozostało tylko 7 rozdziałów. Z Austrią negocjacje trwały 7 lat.
Można wejść, można wyjść
Przynależność do Unii Europejskiej nie ogranicza niepodległości państw członkowskich. Nadal prowadzą one własną politykę zagraniczną, zachowują własne parlamenty, rządy i sądownictwo. Mają też swoje własne prawo.
Członkowie Unii pozostają odrębnymi, niepodległymi państwami. Przyłączenie się do Unii jest decyzją w pełni wolną, niezależną i wyrażoną w sposób demokratyczny (np. w referendum). Każde państwo członkowskie może też wyjść z Unii, jeśli uzna, że jest to dla niego korzystniejsze.