Polska w Unii Europejskiej
Polska w Unii Europejskiej
Przełom polityczny u progu lat dziewięćdziesiątych otworzył Polsce drogę do ustrojowej transformacji oraz podjęcia fundamentalnych zmian systemu gospodarczego i społecznego. Wiodącym wyznacznikiem dokonywanych przemian i przekształceń stała się integracja europejska i perspektywa członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Przyjęcie zasad gospodarki rynkowej i włączenie kraju do zachodnich struktur gospodarczych uznane zostało za najskuteczniejszą drogę do nadrobienia zapóźnień rozwojowych i technologicznych oraz jedną z najistotniejszych przesłanek trwałego wzrostu gospodarczego.
Integracja ze Wspólnotami Europejskimi wymagała podjęcia szeroko zakrojonych dostosowań, zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej.
Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG) już we wrześniu 1988 r., a 19 września 1989 r. podpisana została Umowa między Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej. Jednakże dopiero Układ Europejski z 16 grudnia 1991 r., ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, który zakładał przyszłe członkostwo Polski w WE, stanowił podstawę wszechstronnych dostosowań legislacyjnych(działalność polegająca na stanowieniu norm prawnych obowiązujących na danym terenie), zmian gospodarczych i społecznych i uruchamiało ich proces.
W styczniu 1993 r. powstał rządowy \"Program działań dostosowujących polską gospodarkę i system prawny do wymagań Układu Europejskiego\".
Widząc w integracji narzędzie realizacji długookresowych celów rozwoju kraju, Polska złożyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej w kwietniu 1994 roku.
Priorytety i sekwencję działań w dostosowywaniu prawa państw kandydujących do prawa wspólnotowego wyznaczyła unijna Strategia Przedczłonkowska (grudzień 1994 r.) i tzw. Biała Księga w/s dostosowań do Jednolitego Rynku (czerwiec 1995 r.). Na podstawie jej oraz analiz dotyczących osiągniętego stopnia dostosowania prawa, Rząd opracował Harmonogram działań dostosowujących polski system prawny do zaleceń Białej Księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji z Jednolitym Rynkiem UE (lipiec 1997 rok). W 1997 r. Rząd przyjął również Narodową Strategię Integracji (NSI), a następnie Harmonogram działań NSI, w których sformułowane zostały zadania wynikające z procesu dostosowawczego w okresie poprzedzającym negocjacje, w trakcie negocjacji, a także w pierwszej fazie członkostwa.
W lipcu 1997 r. Komisja Europejska przedstawiła Opinie (tzw. Avis) o wnioskach krajów stowarzyszonych z UE - w tym Polski - w sprawie członkostwa. Komisja najwyżej oceniła w postępach na drodze reform i wypełnianiu kryteriów członkostwa w UE przedstawionych przez Radę Europejską w Kopenhadze w 1993 r. Polskę i Węgry oraz zarekomendowała Radzie Europejskiej rozpoczęcie negocjacji w sprawie akcesji do UE z Cyprem, Estonią, Polską, Słowenią oraz Węgrami.
Rada Europejska na posiedzeniu w Luksemburgu w grudniu 1997 r. przyjęła wzmocnioną strategię przed-akcesyjną, której celem było udzielanie państwom stowarzyszonym praktycznej i finansowej pomocy we wprowadzaniu reform koniecznych do uzyskania członkostwa w UE. Elementem wzmocnionej strategii przed-akcesyjnej był unijny program \"Partnerstwo dla Członkostwa\", zawierający priorytetową listę dostosowań krótko- i średniookresowych, corocznie aktualizowanych oraz ramy wsparcia finansowego w ich wdrażaniu. Służą temu nowe zasady funkcjonowania programu PHARE (a od roku 2000 również fundusze SAPARD i ISPA) oraz nowe struktury zarządzania pomocą finansową. W \"Partnerstwie dla Członkostwa 2002-2003\", przyjętym podczas szczytu UE w Laeken (grudzień 2001 r.), oprócz dotychczasowych instrumentów przewidziano następne, tj.: przedakcesyjną procedurę nadzoru fiskalnego (zastąpiła ocenę średniookresowych priorytetów polityki gospodarczej), plany rozwoju obszarów wiejskich oraz narodową strategię zatrudnienia.
Zadania wynikające z \"Partnerstwa dla Członkostwa\" Rząd RP realizował w oparciu o Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa Polski w UE (NPPC), przyjęty przez Radę Ministrów w czerwcu
1998 r. Program obejmował działania przewidziane na lata 1998-2002 i dotyczył najważniejszych elementów polityki integracyjnej Polski, w tym związanych z włączeniem do Jednolitego Rynku UE. NPPC traktowany był jako dokument otwarty, podlegający corocznym uzupełnieniom. Od 2000 roku struktura dokumentu odzwierciedlała zadania programowe zgodnie z obszarami prawa wspólnotowego wyodrębnionymi dla celów negocjacji akcesyjnych.
Podczas szczytu UE w Berlinie w marcu 1999 r. przyjęte zostały ramy czasowe i warunki budżetowe w sprawie rozszerzenia Unii o pierwszą grupę państw kandydujących. Nowa perspektywa finansowa zakładała gotowość Unii do przyjęcia nowych członków od 2002 r.
Oceny wypełniania kryteriów kopenhaskich dokonywała corocznie Komisja Europejska w tzw. Raportach Okresowych. W ubiegłorocznym Raporcie Okresowym z października 2002 r. KE określiła, które kraje spełniają kryteria członkostwa i tym samym znajdą się w pierwszej grupie państw przystępujących do Unii.
Polska rozpoczęła negocjacje akcesyjne 31 marca 1998 r. wraz z czterema innymi krajami z Europy Środkowej i Wschodniej (tj. Czechami, Estonią, Słowenią, Węgrami) i Cyprem. W grudniu 1999 r. zakończona została procedura składania stanowisk negocjacyjnych. Rada Europejska w Helsinkach w grudniu 1999 r. wytyczyła \"mapę drogową negocjacji\" (Road map), zawierającą harmonogram zakładający ich zakończenie w roku 2002. Jednocześnie podjęta została decyzja o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z kolejnymi sześcioma państwami kandydującymi, tj. Bułgarią, Litwą, Łotwą, Maltą, Słowacją i Rumunią (tzw. Grupa Helsińska).
Rozwiązania instytucjonalne przygotowujące UE do rozszerzenia zostały określone w Traktacie z Nicei, który został przyjęty w trakcie szczytu UE w Nicei w 2000 roku, a wszedł w życie l lutego 2003 r. po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie. Dalszych zmian instytucji dokona Konferencja Międzyrządowa, której zakończenie zaplanowano na 2004 rok.
W celu przyspieszenia dostosowania w zakresie przyjmowania i implementacji acquis communautaire Sejm RP zdecydował o przyjęciu szybkiej ścieżki legislacyjnej (ustawodawczej) dla ustaw związanych z integracją. 15 listopada 2001 r. przyjęto Europejską Strategię Rządu RP, w której potwierdzono determinację do zakończenia rokowań z Unią Europejską w 2002 r. i uzyskania członkostwa w 2004 r. Realizacja założeń kolejnych Strategii Rządu RP (przyjętych na okres prezydencji hiszpańskiej i duńskiej w UE) doprowadziła do zakończenia negocjacji akcesyjnych z UE na szczycie w Kopenhadze, 13 grudnia 2002 r.
Traktat Akcesyjny, określający warunki przystąpienia Polski (i pozostałych krajów przystępujących do UE) zostanie podpisany 16 kwietnia 2003 r. w Atenach. Następnie, zarówno w państwach przystępujących do UE, jak i państwach członkowskich, rozpoczną się procedury ratyfikacji Traktatu. Społeczeństwa większości państw przystępujących wypowiedzą się na temat warunków akcesji do UE w drodze referendów.
Traktat Akcesyjny jest umową międzynarodową, zawartą przez dotychczasowe kraje Unii Europejskiej z nowymi krajami członkowskimi. Zawiera on między innymi:
-opis praw i obowiązków nowych członków UE;
-zasady poszerzenia organów UE o przedstawicieli nowych państw i nowe zasady funkcjonowania tych organów;
-szczegółową charakterystykę ustaleń zawartych w toku negocjacji członkowskich dotyczących poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego;
-wykaz aktów prawnych obejmujących nowe kraje członkowskie wraz ze zmianami, jakie zostaną wprowadzone do tych aktów w wyniku poszerzenia Unii;
-wspólne deklaracje wszystkich \"starych\" i \"nowych\" państw UE dotyczące Jednej Europy oraz Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich;
-wspólne deklaracje dotychczasowych państw członkowskich UE;
-deklaracje Komisji Europejskiej;
-deklaracje poszczególnych państw - nowych członków UE;
-opis procedur decyzyjnych w okresie od podpisania traktatu do dnia rozszerzenia Unii.
Polska, oprócz kilku deklaracji dotyczących spraw gospodarczych, zapewniła sobie włączenie do traktatu deklaracji w sprawie moralności publicznej. Zgodnie z nią:
\"Rząd Rzeczypospolitej Polskiej rozumie, ze nic w postanowieniu Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i postanowieniach traktatów zmieniających lub uzupełniających te traktaty nie stanowi dla państwa polskiego przeszkody w regulowaniu kwestii o znaczeniu moralnym, jak również tych odnoszących się do życia ludzkiego.\" Oznacza to, że sfera moralności publicznej będzie regulowana przez polskie prawo zgodnie z wolą obywateli Rzeczypospolitej.
Zgodnie z decyzjami Rady Europejskiej w Brukseli (24-25 października 2002 r.), potwierdzonymi zapisami Traktatu Akcesyjnego, przystąpienie 10 nowych państw do UE nastąpiło z dniem l maja 2004 r.
Bibliografia :
1. L.Ciamaga, E.Latoszek, K.Michałowska-Gorywoda, L.Oręziak, E.Teichmann „Unia Europejska”
2. A.Antoszewski, Z.Herbut „Leksykon politologii”
3. „Unia bez tajemnic”
4. „Młodzi Polacy o integracji europejskiej”