I Wojna Światowa

Zjednoczenie Niemiec i zwycięska wojna z Francją zmieniła sytuację w Europie. Napoleon III dostał się do niewoli pruskiej, przestało istnieć II Cesarstwo i Francja stała się III Republiką. Zwycięskie Niemcy, po przekształceniu w 1871 r. w Cesarstwo, uzyskały Alzację i Lotaryngię, a Francja musiała zapłacić im wysoką kontrybucję. Pamięć o tym wydarzeniu będzie Francuzom towarzyszyć do końca Wielkiej Wojny.
Tymczasem, Cesarstwo Niemieckie obejmowało 25 państw. Cesarz, zarazem król Prus, mianował kanclerza, a rola władzy ustawodawczej była niewielka. Pierwszym kanclerzem został Otto von Bismarck, który dążył do maksymalnego scentralizowania władzy i ograniczenia wszelkich ruchów narodowych w obrębie Rzeszy. Rozpoczęty w 1872 r. Kulturkampf nie ograniczał się tylko do ziem polskich; jego celem były również wszystkie państwa związkowe o silnych wpływach Kościoła katolickiego (gł. Bawaria). Celami polityki Bismarcka były: niedopuszczenie do ewentualnej koalicji Rosja-Francja, kontynuacja Świętego Przymierza, izolacja Francji.
Stabilną sytuację w Europie starały się utrzymać wszystkie europejskie państwa - i rzeczywiście, przez 44 lata udawało się utrzymać pokój (pomijając konflikty na Bałkanach). Niemniej jednak, coraz większą rolę zaczęły odgrywać ruchy narodowowyzwoleńcze, czy socjaliści.
W 1875 roku państwa bałkańskie rozpoczęły cykl powstań antytureckich. Jako obrończynię Słowian (gł. Serbów) "mianowała się" Rosja. Doprowadziło to do konfliktu rosyjsko-tureckiego (wojna w 1877). Rzeczywistymi celami Rosji były: osłabienie Turcji i Austro-Węgier oraz opanowanie wyjścia na Morze Śródziemne: Dardaneli i Bosforu. W 1878 zwycięska Rosja podpisała pokój z Turcją w San Stefano. Na jego mocy powstała Wielka Bułgaria, która była praktycznie pod kontrolą Rosji. Rosja uzyskała także Besarabię.
Rosnące wpływy Rosji na Bałkanach zaczęły niepokoić inne państwa. W 1878, z inicjatywy Bismarcka, odbył się w Berlinie kongres Mocarstw (Austro-Węgry, Francja, Niemcy, Turcja, Wielka Brytania, Włochy), na którym ustalono, że Bułgaria pozostanie w obrębie Turcji, mając jednak pełną autonomię. Wielka Brytania była niechętna Rosji, obawiając się, że jej dostęp do Morza Śródziemnego mógłby zagrozić dojściom morskim na Ocean Indyjski. Austro-Węgry otrzymały Bośnię i Hercegowinę, potwierdzono niepodległość Serbii, Czarnogóry i Rumunii. Macedonia stała się obiektem zainteresowania Serbii, Bułgarii i Grecji. Traktat berliński pozwolił Francji unieść się z kolan po przegranej wojnie z Niemcami (znowu miała wpływ na wielką politykę). Poparte zostały przez mocarstwa aspiracje francuskie w stosunku do Tunezji. Bismarck liczył, że dzięki temu dojdzie do antagonizmu włosko-francuskiego, a Wielka Brytania chciała odciągnąć Francję od Cypru, którą to wyspę chciała zagarnąć dla siebie.
W 1879 roku Niemcy i Austro-Węgry zawarły traktat (tzw. Dwuprzymierze), który przetrwał aż do 1918 roku. Bismarckowi z trudem udawało się nie dopuścić do coraz bardziej prawdopodobnego konfliktu z Rosją. Trudności te powodowała Austria, która rywalizowała z Rosją na Bałkanach. Po konferencji w Berlinie Rosja poczuła się rozczarowana i stosunki rosyjsko-niemieckie bardzo się pogorszyły. Rosjanie sprzeciwiali się "antysłowiańskiemu przymierzu", które według nich miało zniszczyć państwa słowiańskie na Bałkanach. Nie dość, że anulowano korzystne dla niej ustalenia z San Stefano, to tak naprawdę została ona upokorzona.
Tymczasem Francuzi zdecydowali się w 1881 roku na objęcie Tunezji swoim protektoratem. Oburzone Włochy postanowiły skierować się przeciw Francji i w 1882 r. dołączyły do bloku Niemiec i Austro-Węgier - blok ten nazywa się odtąd Trójprzymierzem. Należy wspomnieć również o konflikcie brytyjsko-francuskim o Egipt. Anglicy dążyli do opanowania Kanału Sueskiego, przez który wiodła najkrótsza morska droga do Indii, natomiast Francuzi, którzy głównie Kanał budowali, chcieli mieć z jego eksploatacji korzyści finansowe. Rywalizacja ta była niezwykle korzystna dla Bismarcka. Ostatecznie konflikt o Egipt wygrali Anglicy.
Bismarck, mimo sojuszu z Austro-Węgrami, nie chciał szukać w Rosji wroga i dążył do wskrzeszenia przymierza trzech cesarzy. W 1881 i ponownie w 1884 r. podpisano z Rosją traktat o zachowaniu jej neutralności podczas ewentualnej wojny Francji z Niemcami. Traktat utrzymywano w wielkiej tajemnicy, gdyż Austro-Węgrom nie mógłby on przypaść do gustu.
W 1890 r. Bismarck został odsunięty od władzy, a polityką zagraniczną miał zajmować się nowy cesarz, Wilhelm II. W tymże roku wygasło porozumienie z Rosją, a cesarz nie zdecydował się na jego przedłużenie, gdyż wiązałoby się to z zerwaniem sojuszu z Austro-Węgrami. W związku z tym Rosja zaczęła szukać przeciwwagi na zachodzie Europy. W latach 1891-94 zawarto szereg porozumień fancusko-rosyjskich. Spełniły się zatem najgorsze obawy Żelaznego Kanclerza. Były one wynikiem tego, że Trójprzymierze, nakierowane przez Niemcy przeciwko Francji, było jednocześnie głównym rywalem Rosji na Bałkanach.
W latach 90. XIX w. Niemcy rozpoczęły ekspansję kolonialną. Cesarz podjął decyzję o budowie floty (chodziło o opanowanie dróg morskich do kolonij), rosły wpływy Niemiec w Azji. Spowodowało to zaniepokojenie Wielkiej Brytanii, która uważała, że rozbudowa floty niemieckiej jest skierowana przeciw jej interesom. W 1893 roku otwarto Kanał Kiloński, w uroczystości brała udział również flota francuska. Wkrótce Francja znowu stała się równoprawnym mocarstwem europejskim i podniosła się z kolan po 1871 r. W Paryżu odbyło się kilka wystaw światowych, w X.1900 r. odbyły się tam II Igrzyska Olimpijskie - wszystko to podnosiło prestiż państwa. Sprzyjała temu również ekspansja kolonialna Francji, zajęto znaczne tereny w Indochinach i Afryce.
Właśnie w Afryce kolonializm francuski spotkał się z brytyjskim. 5 sierpnia 1890 r. konwencja francusko-brytyjska uregulowała granice w Afryce Zachodniej (dorzecze rzeki Niger), ale za to pojawił się konflikt o Egipt. Francuzi dążyli do opanowania pasa biegnącego od zachodu do wschodu Afryki. W tym celu w lipcu 1896 dokonano ekspedycji z Konga w kierunku na Sudan. Miała ona wyprzedzić Anglików w drodze do górnego Nilu (którzy z kolei planowali "objąć" pas południe-północ). 10 lipca 1898 r. Francuzi dotarli do ruin miasta Faszoda (ok. 600 km na południe od Chartumu). Z drugiej strony, do Faszody dotarł dowódca armii egipskiej, Kitchener. Rozpoczął się konflikt dyplomatyczny. Dla Francuzów była to sprawa honoru narodowego (uczucia antyangielskie wzbudzała wojna w Transwalu - na płd. Afryki), Anglicy przywoływali pamięć Admirała Nelsona. Nastąpiła burzliwa wymiana not dyplomatycznych między Paryżem, Londynem a Faszodą, wydawało się, że wojna jest nie do uniknięcia. Rząd francuski obawiał się jednak wojny i 3 listopada Marchand, dowódca francuski, otrzymał rozkaz odwrotu. Sudan trafił w ręce Anglików, ale pokojowe rozwiązanie konfliktu ociepliło stosunki między rządami tych krajów, choć ludności były sobie nieprzychylne.
W 1905 r., po przegranej wojnie z Japonią, w Rosji wybuchła rewolucja. Był to bunt nie przeciwko samemu carowi, a raczej przeciw jego urzędnikom. W sierpniu car zwołał Dumę, ale nie uspokoiło to nastrojów społecznych. W październiku wybuchł strajk powszechny i państwo zostało sparaliżowane. W efekcie Mikołaj II ogłosił Manifest, w którym oznajmiał, iż Rosja przestała być państwem absolutnym. Nowy premier, Piotr Stołypin, był krwawym pacyfikatorem wszelkich ruchów rewolucyjnych. Starał się wprowadzić w życie reformy, jednak ze względu na wybuch I Wojny Światowej, nie wszystkie mu się udały.
Niemcy próbowały przeszkodzić Francji w zajęciu Maroka. Poczuły się one silne po znacznym osłabieniu Rosji. Kryzys marokański zaostrzył sytuację międzynarodową. Von Schlieffen opracował plan wojny prewencyjnej z Francją. Zwołano konferencję międzynarodową (styczeń-kwiecień 1906), która uznała "wyjątkową sytuację" Francji w Maroku. Mimo że Francja nie zachowała tam pełnej swobody działania, to jednak akcje niemieckie jeszcze bardziej wzmocniły stosunki francusko-brytyjskie. Sztaby generalne obu państw nawiązały współpracę.
W 1907 roku Anglia i Rosja ostatecznie podzieliły się wpływami w Azji, co zbliżyło oba państwa. Wkrótce Entente przerodziła się w Trójporozumienie (Tri-Entente) - Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii.

W 1908 roku Austro-Węgry dokonały aneksji Bośni i Hercegowiny, korzystając z osłabienia Rosji wojną z Japonią i egzekwując w ten sposób postanowienia Paktu Berlińskiego z 1878 r. Rosja daremnie protestowała (chodziło o obronę Słowian bałkańskich), Serbia ogłosiła mobilizację - mimo świadomości, że wojna z C.-K. Monarchią zostałaby przegrana.
Tymczasem Francja rozpoczęła wkraczanie do Maroka, jednak miejscowa ludność sprzeciwiała się jej obecności i podbój stał się krwawy. W 1911 roku Niemcy wymusiły na Francuzach "rekompensatę" za Maroko - premier Francji, Cambon, zgodził się na oddanie Niemcom części (275 tys. km2) Konga (Niemcy domagali się całego). Było to korzystne dla Francji, gdyż Maroko miało dla nich większe znaczenie. Niemcy po fakcie zorientowali się w tym. W owym czasie pokój mógł zostać zagrożony byle incydentem.
Włochy, idąc za przykładem Francji, postanowiły zająć Trypolitanię, część Turcji. We wrześniu 1911 wybuchła wojna włosko-turecka. Wojna ta trwała długo i groziła Turcji rozpadem. W marcu 1912 r. Bułgaria (ogłosiła niepodległość w 1908) i Serbia zawarły sojusz antyturecki (Austro-Węgry widziały go jako skierowany przeciw sobie), do którego wkrótce dołączyły Czarnogóra i Grecja - co razem stanowiło Sojusz Bałkański. 15.X.1912 Włochy, po podpisaniu pokoju z Turcją, uzyskały Trypolitanię, co zaczęło zachęcać do działań państwa bałkańskie (dodatkowo, fakt ten ochłodził relacje niemiecko-włoskie, bowiem Niemcy starały się zwasalizować Turcję i prowadziły tam znaczne inwestycje). Sojusz Bałkański wypowiedział więc (jako pierwsza zrobiła to Czarnogóra 8.X.1912 r.)Turcji wojnę (tzw. Pierwsza Wojna Bałkańska), którą zdecydowanie wygrali sojusznicy. Pokój podpisano 30.V.1913 roku; na jego mocy Turcja straciła niemal wszystkie posiadłości w Europie. Dzięki temu 28.XI.1912 powstała niepodległa Albania.
Wydarzenia te okazały się klęską polityczną Niemiec. Wzrost znaczenia Słowian Bałkańskich oraz powstanie Albanii zaczęły grozić Austro-Węgrom, a Rosja wzrastała w siłę po przegranej wojnie z Japonią w 1905 r.
Sojusz Bałkański rozpadł się w czerwcu 1913 roku pod wpływem nieuregulowania przez sojuszników "sprawy Macedonii". Wojnę spowodowała Bułgaria, która znalazła się w konflikcie ze wszystkimi swoimi sąsiadami. W II Wojnie Bałkańskiej wzięła udział także Rumunia, chcąca powiększyć swoje posiadanie kosztem Bułgarii. Na mocy postanowień traktatu bukareszteńskiego (10.VIII.1913) pozbawiono Bułgarię jej zdobyczy z Pierwszej Wojny, podzielono Macedonię między Serbię i Grecję, oraz pozbawiając Bułgarię płd. Dobrudży. Na wojnie skorzystała Turcja, uzyskując część utraconej Tracji.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny był zamach na następcę tronu Austro-Węgier, arcyksięcia Franciszk Ferdynanda. Zamachu dokonał Gawriłło Princip, który zastrzelił arcyksięcia 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie. Sarajewo, stolica Bośni, znajdowało się pod panowaniem Austro-Węgier. Morderstwo było ściśle związane z agitacją prowadzoną w Serbii, dotyczącą zjednoczenia południowych Słowian pod jej zwierzchnictwem. Niemniej jednak, nie zostało wykonane na zlecenie rządu Serbii; Nicola Paić, premier Serbii, próbował ostrzec C.-K. Rząd o możliwości zamachu, ale uczynił to w sposób mało bezpośredni i Austriacy nie zrozumieli go. Wiedeń próbował wykorzystać zamach jako pretekst do całkowitego zniesienia Serbii, gdyż większość narodów słowiańskich znajdowało się wtedy na terenie monarchii Habsburgów. Liczono, że Rosja nie wystąpi w obronie Serbii, gdyż Niemcy będą ją trzymać w szachu. 23 lipca Austro-Węgry postawiły Serbii ultimatum, dając na odpowiedź zaledwie 48 godzin.
Nigdy wcześniej żadne państwo nie postawiło drugiemu tak twardych warunków. Serbia, jak liczono w Wiedniu, albo spełni ultimatum i jej znaczenie zostanie zmarginalizowane, albo zostanie zniszczona przez wojsko. Przebywający wówczas w podróży z wizyty w Rosji Poincar i Viviani nie wiedzieli nic o ultimatum, a więc nie mogli wystarczająco szybko zareagować (Niemcy i Austriacy celowo zaczekali na ten fakt, aby sojusznicy - Francja i Rosja - nie mogli się na bieżąco konsultować). Serbia większość z warunków spełniła, ale dla Wiednia było to za mało i wypowiedział Serbii wojnę - Niemcy dały sojusznikowi w tym względzie wolną rękę. List Wilhelma II do Franciszka Józefa znany jest w historii jako "Blanc Cheque" (czek in blanco).
W tym momencie rozpoczęła się dziwna gra Rosjan. Rosja ogłosiła 28 lipca częściową mobilizację (w rzeczywistości, oprócz obrony Słowian - a ściślej, objęcia ich swoim protektoratem i tym samym pośrednim dostępem do Morza Śródziemnego, dążyła również do konfliktu z Turcją). Była to postawa prowokacyjna i uważa się, że Mikołaj II nie miał zamiaru prowadzić wojny z Austro-Węgrami, ani tym bardziej z Niemcami. Jednak tym drugim zabrakło chyba zimnej krwi Bismarcka i uznały to za przygotowania do ataku na Austrię. Konflikt zaczął przybierać niebezpieczne rozmiary. Niemcy z całych sił dążyły do uczynienia go lokalnym. W wypadku wojny Austro-Węgier z Rosją, Niemcy musiałyby spełnić swoje obowiązki wynikające z sojuszu i rozpocząć wojnę z Rosją. Tymczasem Wielka Brytania zaproponowała konferencję międzynarodową. Jednak problemy Anglii w Irlandii (powstanie zwolenników niepodległości wyspy) stwarzały nadzieję Państw Trójprzymierza na trzymanie się jej na uboczu. Tymczasem częściowa mobilizacja w Rosji przerodziła się - nie bardzo wiadomo, dlaczego - w powszechną (wieczorem 30 lipca). W rezultacie, Niemcy chyba także się przestraszyły i rozpoczęły również powszechną mobilizację. 31 lipca wieczorem Niemcy spytały Francję, co zrobi w przypadku ich wojny z Rosją. Była to forma prowokacji Rządu Niemiec (ultimatum domagające się neutralności Republiki w przypadku wojny niemiecko-rosyjskiej, jednak Viviani odpowiada oględnie, że "Francja rozważy swój udział w wojnie". Brak jasnej odpowiedzi Francji był chyba dla Niemiec ostatecznym dowodem, że działania rosyjskie są skierowane przeciw Austro-Węgrom. W efekcie, Niemcy wypowiedziały Rosji wojnę. Był 1 sierpnia.
We Francji tego samego dnia została ogłoszona powszechna mobilizacja. W tym momencie Niemcy znalazły się w niebezpiecznej sytuacji: wojny na dwa fronty, czyli to, czego tak bardzo chciał uniknąć Bismarck. Postanowiono pokonać najpierw Francję, a potem Rosję. W tym celu 2 sierpnia Niemcy zajęły Luksemburg, 3 sierpnia wypowiedziały wojnę Francji (pretekstem był rzekomy "szereg typowo wrogich ataków" francuskich lotników na terytorium Niemiec). Niemcy planowały atak na Francję przez terytorium Belgii - próbowano zapewnić sobie zgodę na przemarsz od Rządu tego kraju. Belgia nie zgodziła się i Niemcy postanowili przejść siłą. Był to duży błąd. Wkroczenie wojsk niemieckich do Belgii 4 sierpnia spowodowało, że do wojny włączyła się Wielka Brytania - która nie czuła się w obowiązku obrony Serbii, ani nie popierała prowokacyjnej postawy Rosji i Francji. Globalny konflikt w Europie stał się faktem...

PRZEBIEG, KONSEKWENCJE ORAZ PODSUMOWANIE JAKO PLIK WORD

I wojna światowa a sprawa polska. 28 czerwca 1914 roku rozpoczął się światowy konflikt zbrojny, w którym po raz pierwszy od stu lat stanęły przeciwko sobie wojska państw zaborczych. Rozwój wydarzeń wojennych przyniósł obu walczącym stronom ogromny ubytek sił. Spowodowało to podniesienie sprawy polskiej.

Państwa centralne zapowiadały utworzenie państewka polskiego uzależnionego od Niemiec i Austro – Węgier. Również carat zapowiadał utworzenie autonomicznego państwa polskiego ściśle związanego z Rosją. Obie strony liczyły na masowe wstępowanie Polaków do wojska.

Rewolucja lutowa i obalenie caratu w Rosji w 1917 roku spowodowały zwrot polityki rosyjskiej w sprawie polskiej. Zarówno Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich jak i burżuazyjny Rząd Tymczasowy w marcu wypowiedziały się za niepodległością Polski. Spowodowało to umiędzynarodowienie sprawy polskiej.

W wyniku rewolucji październikowej władzę zdobyli bolszewicy. Ich rząd – Rada Komisarzy Ludowych po zawarciu pokoju z Niemcami wydała Deklarację Praw Narodów Rosji (listopad 1917 rok) stojąc na stanowisku prawa narodu polskiego do samostanowienia. W sierpniu 1918 roku dekretem unieważniła traktaty rozbiorowe.

Również państwa Koalicji zmieniły swoje stanowisko wobec sprawy polskiej (dotychczas uważały, że sprawa polska jest wewnętrzną sprawą państw zaborczych). Między innymi w 13 punkcie orędzia do Kongresu prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Wilson (8.01.1918 roku) mówił o niepodległej Polsce z dostępem do morza, która miała być warunkiem pokoju w powojennej Europie.

Dnia 06.08.1914 do Królestwa Polskiego wkroczyła, sformowana przez Józefa Piłsudskiego, Kompania Kadrowaw sile stu kilkudziesięciu żołnierzy. Została rozwiązana ponieważ nie wywołała wśród ludności polskiej chęci na powstanie antyrosyjskie na które liczła Austria. Władze austryiackie zgodziły się jednak na utworzenie Legionów Polskich. Stworzono 3 brygady. Podczas największej swej świetności legiony liczył ponad 15 000 żołnierzy. Do końca roku 1916 Polacy walczący w legionach ponieśli duże straty.

Wszystkie te wydarzenia i walka zbrojna Polaków podczas I wojny światowej sprzyjały odbudowie państwa polskiego.

Polacy byli obywatelami państw zaborczych i byli zobowiązani służyć w ich wojskach. Tuż przed I wojną światowa w armiach tych państw służyło ogółem od 250 tys. do 300 tys. Polaków (od 165 tys. do 200 tys. w armii rosyjskiej; od 55 tys. do 60 tys. w armii austro – wegierskiej i co najmniej 40 tys. w armii niemieckiej). Po wybuchu wojny liczba ta wzrosła znacznie, a do 1918 roku przez szeregi armii zaborczych przewinęło się około 2,9 mln żołnierzy Polskich.

W walce za obcą sprawę podczas I wojny światowej, poległo, zmarło lub zaginęło bez wieści około 530 tys. Polaków (ponad 110 tys. w armii niemieckiej, ponad 220 tys. w austro – węgierskiej i około 200 tys. w rosyjskiej). Tragedią był fakt, że musieli brać udział w bratobójczej walce stojąc przeciw sobie we wrogich okopach.

Na terenie Królestwa Polskiego w chwili wybuchu I wojny światowej w szeregach polskich konspiracyjnych organizacji wojskowych (około 1 000 członków, w tym 700 w drużynach strzeleckich i 300 w związkach strzeleckich). J. Piłsudski chcąc wzmocnić swoją pozycję w legionach doprowadził do utworzenia konspiracyjnej siły zbrojnej opartej na tych organizacjach wojskowych. Powstała Polska Organizacja Wojskowa, której celem była walka o niepodległość (rozbudowywała swoje szeregi gromadząc środki walki i szkoląc swoich członków). Podejmowała akcje dywersyjne i wywiadowcze. Była organizacją antyrosyjską, która za sprzymierzeńców uznawała państwa centralne. W swoich postulatach żądała ustanowienia rządu polskiego i wojska. Działalność jej nie zyskała aprobaty władz niemieckich i wówczas przeszła do opozycji (rozbudowywała kadry tajnej siły zbrojnej do walki z siłami okupacyjnymi państw centralnych). Rozpoczęły się aresztowania jej członków.

Uchylała się jednak od współdziałania z formacjami legionowymi Polskiego Korpusu Posiłkowego i z formacjami Polskiej Siły Zbrojnej. W październiku 1918 roku liczyła około 30 000 członków (w Królestwie 21 717, w Galicji nie ma danych, w Rosji 2 500). W lutym 1918 roku POW zaczęła się tworzyć w zaborze pruskim.

31.07.1914 roku utworzono w Paryżu Komitet Wolontariuszów Polskich, który rozpoczął akcję werbunkową do wojska. Utworzono pododdział w Bajonnie zwany bajończykami oraz drugi w Rueil zwany ruelczykami. Oba pododdziały wcielono do Legii Cudzoziemskiej (I jako odrębny oddział polski, II nie), bajończycy w walkach na terenie Francji ponieśli ogromne straty i przestali istnieć jako oddział.
W 1915 r. Królestwo Polskie zostało w całości zajęte przez wojska niemieckie i austriackie. Utworzono Generalne Gubernatorstwo(austriackie miało swą siedzibę w Lublinie natomiast niemieckie w Warszawie)
Dnia 5.11.1916 niemiecki generał-gubernator Hans von Besler oraz austriacki Karl Kuk wydali jednobrzmiąca odezwę do narodu polskiego (tzw. Akt 5 listopada)

Wiosną 1917 roku ponownie przystąpiono do tworzenia wojska polskiego po stronie państw Ententy (obalenie caratu w Rosji). Miała to być Armia Polska we Francji wchodząca w skład armii francuskiej, ale walcząca pod polskimi sztandarami. Miała być wystawiona i wyposażona przez rząd francuski. Możliwości werbunkowe we Francji były skromne. Liczono na ochotników ze Stanów Zjednoczonych. W październiku 1918 roku powstał 1 pułk strzelców. W końcu lutego w szeregach Armii Polskiej we Francji było 10 000 ochotników, tworzono nowe pododdziały zespolone w I Dywizję Strzelców Polskich. 22.06.1918 roku w Szampanii zaprzysiężono uroczyście oddziały polskie i wręczono im sztandary ufundowane przez francuskie miasta (Paryż, Verdun, Belfort i Nancy). Naczelnym wodzem Armii Polskiej został gen. J. Haller. Państwa koalicji uznały Armię Polską za sojuszniczą i współwalczącą siłę zbrojną, co było dodatkowym atutem dla Polski na przyszłej konferencji pokojowej. Zasilili ją ochotnicy z Włoch, USA, Wielkiej Brytanii, Holandii, Brazylii i Szanghaju. W marcu 1919 roku obejmowała:

I Korpus gen. Odry (1 i 2 Dywizja Strzelców Polskich),
III Korpus (3, 6 i 7 Dywizja Strzelców Polskich),
II Korpus (4 i 5 Dywizja Strzelców Polskich formowana w Rosji),
Dywizja szkolna,
7 pułków artylerii,
3 pułki kawalerii,
11 kompanii inżynieryjnych,
4 kompanie kolejowe,
7 eskadr lotniczych,
oddział czołgów,
i odpowiednia liczba jednostek tyłowych.

Armia Polska transportem kolejowym przybyła do kraju (od kwietnia do połowy czerwca) w 1919 roku, w składzie 68 433 żołnierzy.