II wojna światowa
II wojna światowa to największy i najkrwawszy konflikt zbrojny w historii trwający od 1 września 1939 do 2 września 1945. W II wojnie światowej wzięło udział 61 państw. Działania wojenne na olbrzymia skale prowadzono w Europie, Afryce i Azji. Pod broń powołano ponad 110 mln żołnierzy. 35 mln zostało rannych.,3,3 milionów Rosjan, którzy byli wzięci do niewoli niemieckiej zostało zamordowanych. Stronami konfliktu był blok państw utworzony wokół III Rzeszy Niemieckiej, Włoch i Japonii w którego skład wchodziły: Węgry Bułgaria, Rumunia, Republika Słowacka, proniemieckie Niezależne Państwo Chorwackie, Finlandia oraz koalicja państw utworzona wokół Wielkiej Brytanii i jej sojuszników.
Przyczyny polityczne wyrastały z nieograniczonej suwerenności państw narodowych, której Liga Narodów nie potrafiła okiełznać. Psychologiczne przyczyny wojny polegały na frustracjach czasów pokoju i były wynikiem poszukiwań przez ludzie ujścia do swoich gwałtownych i agresywnych instynktów.
Przesłanki konfliktu związane były pośrednio z:
- dążeniem grup państw europejskich, szczególnie Niemiec, do realizacji traktatu wersalskiego – chęć powrotu do dawnego znaczenia i wielkości. Lekceważenie Ligii Narodów i jej rewolucji, umów międzynarodowych o nienaruszalności granic w Europie. Szukanie sojusznika w izolowanej Rosji radzieckiej.
- powstawanie faszyzmu jako zaborczej i rasistowskiej ideologii w Niemczech i we Włoszech - głoszenie o wyższości rasy germańskiej i konieczności likwidacji ras niższych, czyli Żydów, Cyganów i Słowian. Chęć stworzenia ,,Tysiącletniej Rzeszy”, pracą innych narodowości przekształconych w niewolników. Utworzenie państwa policyjnego i zmilitaryzowanego. Darzenie do rewizji granic przez cały okres powojenny, podburzanie mniejszości niemieckich dom szerzenia niepokojów i rozruchów wewnętrznych
- strach przed komunizmem w Europie – popieranie ruchów nacjonalistycznych i odwetowych, poparcie faszyzmu przez Kościół katolicki. Utworzenie frontu do walki z komunizmem – pakt antykominternowski 1936r.
- apetyty kolonialne nowych mocarstw - dążenie do odzyskania utraconych kolonii (Niemcy), odzyskania przez Niemcy dawnych, wysokich wskaźników produkcji przemysłowej. Ruchy narodowe i narodowościowe.
- słabość Ligi Narodów – międzynarodowej organizacji powołanej do utrzymania ochrony pokoju światowego, lekceważenie Ligi przez mocarstwa imperialne.
Bezpośrednimi przyczynami wybuchu II wojny światowe były:
- realizowanie przez Niemców polityki, łamanie postanowię wersalu- w sposób przyspieszony w latach 1938-39, zdrada monachijska mocarstw i zajęcie Sudetów, ostateczne zajęcie Czechosłowacji, przyłączenie Litewskiej Kłajepady, okrążenie Polski.
- wystosowanie roszczeń terytorialnych wobec Polski w 1939r i ich zdecydowane odrzucenie przez stronę Polską
- dążenie Rosji Radzieckiej do ,,czwartego rozbioru Polski” – podpisanie paktu Ribbentrop-Mołotow i jego tajnego protokołu o rozbiorze Polski. Chęć likwidacji ,,bękarta traktatu wersalskiego”. Dążenie Stalina do wywołania konfliktów ogólnoeuropejskich i wojny miedzy mocarstwami bez udziału ZSRR. Chęć oderwania przez Rosję Radziecką wschodnich terytoriów Polski przyznanych jej przez traktat wersalski i na mocy Pokoju Rosyjskiego.
- wypowiedzenie przez Niemców 29 kwietnia 1939r polsko-niemeickiego paktu o nieagresji.
AGRESJA NIEMIEC
II wojna światowa rozpoczęła się atakiem niemieckiego pancernika Schleswig – Holstein na Westerplatte – polską jednostkę wojskową. W tym samym czasie niemieckie bombowce – Luftwaffe rozpoczęły naloty na polskie miasta, linie kolejowe i ośrodki przemysłowe. Naczelnym dowódcą Wojska Polskiego został marszałek Edward Rydz-Śmigły. Atak na Polskę można określić mianem Blitzkrieg – wojna błyskawiczna. Obrona polska upadła 5 października 1939 r.
Po ataku na Polskę, Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę III Rzeszy ale nie podjęły żadnych działań militarnych .
Na przełomie lat 1939-40 Anglicy przestąpili do opracowania planu lądowania w Norwegi.
8 kwietnia 1940 roku wojska angielskie przystąpiły do minowania wód norweskich.
9 kwietnia Niemcy bez wypowiedzenia wojny zajęli Danię poczym zaatakowali Norwegię.
Wojska norweskie wspierane desantem anglo-francuskim broniły się aż do 28 maja. Ostatnie oddziały opuściły Norwegię 8 czerwca. Rząd norweski udał się do Anglii, a władze objęli faszyści. W nocy z 9 na 10 maja 1940 roku Niemcy uderzyli na Holandię, Belgię i Luksemburg, w ciągu 4 dni została zajęta Holandia .Do
21 maja wojska niemieckie dotarły do kanału La Manche. W rejonie dunkierski znaczne siły brytyjsko-francuskie zostały odcięte. Armie belgijska skapitulowała. 4 czerwca bitwa o Flandrie zakończyła się sukcesem Niemiec.
10 czerwca do wojny po stronie Niemców przystąpiły Włochy . 14 czerwca Niemcy wkroczyli do Paryża, gdzie 22 czerwca premier Francji podpisał zawieszenie broni. 3 sierpnia 1940 roku rozpoczęła się trwająca trzy miesiące bitwa o Anglię. Była to największa podczas 2 wojny światowej bitwa powietrzna. We wrześniu 1940 roku rozpoczęły się masowe ataki lotnictwa niemieckiego na Londyn, naloty jednak nie przyniosły spodziewanych rezultatów. 27 września Niemcy rozpoczęli również naloty nocne. W bitwie o Anglię swój udział miały również polskie dywizjony 302 i 303. Polacy zestrzelili 203 niemieckie Messerschmitty.
W dniu 27 września 1940 roku Niemcy, Włochy i Japonia podpisały „Pakt Trzech” który mówił o wszechstronnej współpracy stron .Pakt zakładał pomoc gospodarczą i wojskową w razie zagrożenia. W listopadzie 1940 roku Rumunia i Węgry przystąpiły do „paktu trzech” .W marcu 1941 roku do owego paktu wstąpiły Bułgaria i Jugosławia .5 kwietnie Jugosławia zawarła traktat o przyjaźni ze Związkiem Radzieckim.
W maju spadochroniarze niemieccy opanowali należąca do Grecji Kretę. Po upadku Francji wojska włoskie zaatakowały Egipt . W marcu 1941 roku do Libii przybyły oddziały niemieckie i w kwietniu zamknęły pierścień wokół Tobruku. Walki na morzach Północnym, Norweskim i Atlantyckim rozpoczęły się we wrześniu 1940 roku i trwały do marca 1941. Reasumując niemieckie okręty zatopiły ponad 400 wrogich statków. Wojna na Atlantyku została zapoczątkowana atakiem niemieckich łodzi podwodnych na wodach Afrykańskich i Południowo Amerykańskich w roku 1941.
ATAK III RZESZY Z ZSRR
Walki na wschodzie rozpoczęły się 17 września 1939r atakiem ZSRR na Polskę. Wojska Polskie nie stawiały oporu. 30 listopada 1939r wojska radzieckie uderzyły na Finlandię, konflikt, podczas którego Armia Czerwona poniosła wielkie straty, trwał do 13 marca 1940r. Finlandia, mimo, że utraciła część swojego terytorium obroniła niezależność.
Niemiecki plan ataku na ZSRR tzw. Fall Barbarossa został zatwierdzony przez Hitlera w grudniu 1940 roku. 22 czerwca 1941 roku wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny wkroczyły na tereny ZSRR. Od pierwszych godzin wojny Armia Czerwona ponosiła druzgocące klęski. Zbombardowane zostały prawie wszystkie lotniska. W ciągu kilku dni Niemcy zajęły prawie cała Litwę, Łotwę i Białoruś. 2 października rozpoczęła się bitwa o Moskwę. tym czasem ściągnięte przez Rosję dywizje syberyjskie w grudniu 1941 roku przeszły do ofensywy . 12 lipca 1941 roku podpisano układ z Wielką Brytania następnie z polską Czechosłowacja i Francją .1 stycznia 1942 roku mocarstwa wraz z ZSRR podpisały kartę atlantycką.1 lipca 1942 roku Niemcy zaatakowali ostatnie miejsce oporu na Krymie a 12 lipca powstał front stalingradzki. 31 stycznie 1943 roku do niewoli dostała się cała 6 armia feldmarszałka Fryderyka von Paulusa.5 lipca Niemcy rozpoczęli bitwę pod Kurskiem ,nie notując sukcesów .12 lipca pod wsią Prochrowka doszło do największej pancernej bitwy w 2 wojnie światowej-trwała do 23 sierpnia .Zwycięstwo Rosjan pod łukiem kurskim dało początek ofensywie na całym froncie. Wyzwolone zostały Donbas, Charków i Smoleńsk. W maju 1942 roku w ZSRR utworzono centralny sztab Ruchu Partyzanckiego.
Jesienią 1943 roku Rosjanie uzyskali przewagę na froncie wschodnim z początkiem listopada został wyzwolony Kijów .Na Wołyniu jednostki radzieckie w współpracy z polska 27 wołyńską dywizja AK toczyły ciężkie walki w rejonie Łódzka ,Kowla i nad Bugiem dochodząc do granic II Rzeczypospolitej . Zwycięstwa Radzieckie otworzyły drogę do wyzwolenia Polski i Rumuni . Latem 1944 roku Wojska Radzieckie dotarły do Karpat .29 sierpnia 1944 wybuchło powstanie na Słowacji lecz próby sforsowania przełęczy Dukielskiej nie powiodły się.
Pod koniec 1943 roku Rumunia Węgry i Bułgaria szukały porozumień z koalicją jednak konsultacje nie przyniosły rezultatów . 23 sierpnia do 1944 roku Rumunia przechodzi na stronę koalicji zaś 9 września do koalicji dołącza Bułgaria. Walki o wyzwolenie Jugosławii trwały najdłużej w europie i zakończyły się 15 maja 1945.
Front radziecki z linii Wisły ruszył 12 stycznia 1945r. 17 stycznia wojska pierwszej Armii WP wyzwoliły Warszawę. Pierwsza próba wyzwolenia Warszawy miała miejsce 1 sierpnia 1944r. kiedy to wybuchło Powstanie Warszawskie, w ramach akcji ,,Burza” przygotowanej przez Polskie Państwo Podziemne. Powstanie zostało stłumione 3 października 1944 roku. Mogło jednak dojść do skutku, gdyby Stalin nie wstrzymał Armii Czerwonej przed Warszawą. 18 stycznia manewrem okrążającym wyzwolony został Karków. Szczególnie ciężki walki toczyły się na północy na Umocnienu tzw. Wału pomorskiego. Dopiero 18 marca oddziały Polskie zdobyły Kołobrzeg. 16 kwietnia rozpoczęła się ostatnia operacja armii czerwonej na rynku berlińskim pod Kostrzynem. 2 maja Berlin skapitulował. W nocy z 8 na 9 maja pod Berlinem przedstawiciele niemieckich sił zbrojnych podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji.
UTWORZENIE FRONTU NA ZACHODZIE I KLĘSKA NIEMIEC
6 czerwca 1944 roku rozpoczęła się operacja ,,Overlord” była to największa w historii wojen operacja desantowa. Lądowanie w Normandii było zaskoczeniem dla Niemców którzy skoncentrowali swoje siły w rejonie Calais. Pomimo wysokich strat już w lipcu Amerykanie uderzyli na Bretanie a Anglicy zajęli Caen. W sierpniu 1944 roku francuska dywizja Leclerka wyzwoliła Paryż. We wrześniu linia frontu, pod naporem wojsk sprzymierzonych, przesunęła się na terytorium Belgi i Holandii. Od 18 do 20 sierpnia Polacy okrążyli Niemców pod Falaise i brali udział przy wyzwoleniu Ypres Gandawy i Bredy. 17 września 1944 roku sojusznicy chcieli zdobyć mosty na Renie i uzyskać wolną drogę w głąb Niemiec. Operacja ta, nazwana Market Garden, nie przyniosła sukcesów aliantom. W listopadzie 1944 roku front przebiegał wzdłuż północnej granicy Francji i Belgii aż do Nijmegen w Holandii. Ostatnią ofensywą Niemiecką była bitwa w Ardenach 16 grudnia. Wojska niemieckie rozbiły siły Amerykańskie. Ofensywę zatrzymano jednak 24 grudnia pod Bastogne. Jednak sama bitwa trwała do Końca stycznia 1945 roku.
W marcu 1945 roku armia Amerykańska przekroczyła Ren pod Remagen. W połowie kwietnia w zagłębi Ruhry 300000 armia Niemiecka skapitulowała. W walkach tych brała udział polska I dywizja pancerna która zdobyła Niemieckie port Wilhelmshaven. Do spotkania aliantów z Rosjanami doszło w Torgau 25 kwietnia 1945 roku w ten sposób wojska sprzymierzone zacieśniły pierścień wokół Berlina. 30 kwietnia 1945 roku Hitler popełnił samobójstwo, jego następcom został admirał Karl Dönitz. 2 maja na wieść o kapitulacji Berlina poddały się wojska Niemieckie we Włoszech i Austrii. 7 maja w Reims wstępny akt kapitulacji podpisał Generał Alfred Jodl. W imieniu całej III Rzeszy przed Józefem Stalinem i naczelnym dowódcą sojuszniczy sił ekspedycyjnych w europie akt kapitulacji podpisał feldmarszałek Wilhelm Keitel.
WYZWOLENIE WŁOCH
Na południu europy od połowy 1943 roku walki z państwami osi prowadziły siły alianckie. We wrześniu wojska te wylądowały na południu Półwyspu Apenińskiego. Mussolini został obalony a władze objął Pietro Badoglio. 8 września Włosi ogłosili zawieszenie broni zaś 4 dni później oddział spadochroniarzy niemieckich uwolnił Mussoliniego a król i rząd schronił się w Brindisi. Niemcy rozpoczęli okupacje Włoch. Powstała zależna od nich faszystowska republika Salo. 1 października został wyzwolony Neapol. Bitwę o Monte Casino alianci rozpoczęli 12 stycznia 1944 roku. Oddziały wojsk Francuskich Brytyjskich i Amerykańskich poniosły wysokie straty. W maju pod Monte Casino przesunięta została 8 Armia Brytyjska i walczący w jej składzie 2 korpus polski. Pierwsze natarcie polskie miało miejsce 11 i 12 maja, lecz dopiero drugie 18 i 19 maja przyniosło sukces. Polacy zdobyli wzgórze Monte Casino otwierając tym samym drogę na Rzym. Podczas tej operacji poległo ponad 900 polskich żołnierzy. Całkowite wyzwoleni Włoch datuje się na kwiecień 1945 roku. W wyzwalaniu północnych Włoch duża rolę odegrała partyzantka włoska. Do ich zasług należą zdobycie Turynu i Mediolanu oraz zabójstwo Benito Mussoliniego.
WOJNA NA DALEKIM WSCHODZIE
Po zawarciu „paktu trzech” Japonia do lipca 1941 roku zajęła Indochiny. Wcześniej, 7 grudnia 1941 r. Japończycy zaatakowali amerykańską bazę wojskową na Hawajach – Pearl Harbor. W ciągu dwóch godzin nalotów zniszczony został trzon floty Pacyfiku. Tego samego dnia Japończycy zaatakowali również lotniska na Filipinach, by dwa dni później wysłać tam swych żołnierzy. 11 grudnia Stanom Zjednoczonym wypowiadają wojnę Niemcy i Włochy. Do maja 1942r Japończycy zajęli tereny aż do wybrzeży Nowej Gwinei. Klęskę wojska japońskie poniosły za morzu koralowym, bitwa ta przekreśliła japońskie plany zdobycia Australii. Japończycy postanowili opanować wyspę Midway była to bitwa morska stoczona między 3 a 5 czerwca 1942 roku. Japonia poniosła sromotna klęskę. Po czerwcu 1942 roku inicjatywa przeszła w ręce amerykańskie. W lutym 1943 roku Japonia przeszła do obrony. Działania flot sprzymierzonych doprowadziły do zaciśnięcia pierścienia wokół wysp japońskich. W styczniu 1944 roku amerykanie zaatakowali wyspy Marshala. Przełomowym momentem wojny było zdobycie wyspy Guam 10 sierpnia 1044 roku. Od listopada bombowce amerykańskie systematycznie dokonywały nalotów na Tokio. 20 października Japończycy ponieśli klęskę na wyspie Leyte. 1 lutego 1945 roku rozpoczęły się walki na wyspie Okinawe i archipelagu Riukiu. 2 maja 1945 roku Brytyjczycy wkroczyli do stolicy Birmy Rangunu.
ZAKOŃCZENIE WOJNY
Po kapitulacji Niemiec do wojny na dalekim wschodzie przystąpili Rosjanie, ich ofensywa trwająca w dniach od 9 do 19 sierpnia 1945 roku doprowadzi la do wyzwolenia Sachalinu wysp kurylskich północnej Korei i części Mandzurii. 6 sierpnia 1945 roku bombowiec amerykańskich zrzucił pierwszą w dziejach bombę atomową na Hiroszimę a trzy dni później na Nagasaki. W wyniku tych działań zginęło 2/3 mieszkańców tych miast. Zaskoczona Japonia 14 sierpnia ogłosiła kapitulacje lecz podpisanie aktu odbyło się 2 września 1945 roku.
SKUTKI
Konsekwencje wojny to przede wszystkim wielki ubytek ludności. II wojna światowa pochłonęła 50 mln ofiar, z czego 20 mln zginęło w wyniku ludobójstwa. Dla niektórych społeczności, takich jak np. Żydzi czy Romowie wojna skończyła się niemal całkowitą zagładą. Ogromna liczba osób została pozbawiona jakiegokolwiek schronienia. Spośród narodów europejskich największe straty poniosła Polska - 6 mln ofiar śmiertelnych. Duże straty poniosło także ZSRR, którego aż ponad 3 mln obywateli zginęło w samej niewoli niemieckiej. Gospodarka światowa niemal całkowicie legła w gruzach. Nastąpił kryzys gospodarczy, szybko rosła inflacja. Państw objętych walkami nie było stać na dostarczenie żywności dla swojej ludności, nie mogły one o własnych siłach odbudować zrujnowanego przemysłu. To zadanie spoczęło na barkach zwycięskich państw alianckich, a przede wszystkim Stanów Zjednoczonych. Szczególnie na terenie Niemiec ten problem był poważny. Wielkie ilości osób wyzwolonych w 1945 roku z obozów koncentracyjnych i obozów pracy należało wyżywić, wyleczyć, dać odzież.
Politycznym skutkiem II wojny światowej był podział świata na strefy wpływów dwóch mocarstw: Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego. Wojna wywołała, szczególnie w krajach Europy Zachodniej kryzys wiary. Kościoły, zarówno katolickie, jak i protestanckie, zrzeszały coraz mniejszą liczbę wiernych. Sytuację polepszyły reformy II soboru watykańskiego (1962-1965), zwołanego przez papieża Jana XXIII, popierane przez następnych papieży, szczególnie przez Jana Pawła II.
Wojna zawsze wpływa na rozwój techniki wojennej. II wojna światowa nie była tu wyjątkiem. Wykorzystanie na wielką skalę wojsk pancernych, lotnictwa, użycie bomby jądrowej - to wszystko powodowało, że wojna stawała się wielkim wyzwaniem także pod względem gospodarczym. Wielkie ilości wojskowych, zdemobilizowanych wraz z końcem wojny okazały się nie lada problemem dla Aliantów. władzami brytyjskie, które musiały samej armii gen. Andersa zapewnić transport na Wyspy, miejsce zamieszkania oraz pracę (do realizacji tego zadania powołano specjalny organ - Polski Korpus Przysposobienia Obronnego).