I wojna światowa .

WSTĘP

I wojna światowa była konfliktem zbrojnym mającym miejsce od 28 lipca 1914 – 11 listopada 1918 roku, pomiędzy Ententą , w której w skład wchodziła Wielką Brytania, Francja, Rosja, Serbia, Japonia oraz Włochy od 1915 i Stany zjednoczone od 1917 a Państwami centralnymi czyli Austro-Węgrami, Niemcami, Turcją i Bułgarią. Wojna ta była największym zbrojnym konfliktem od czasów wojen napoleońskich na kontynencie europejskim. Konflikt zakończył się klęską państw centralnych, likwidacją mocarstw świętego przymierza i powstaniem w Europie środkowej i południowej licznych państw narodowych. Wojna przyniosła mnóstwo strat i mimo tego, nie przyniosła żadnego rozwiązania, w wyniku czego 21 lat później nastała II wojna światowa.

PRZYCZYNY WYBUCHU WOJNY

Bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej stało się zamordowanie 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Zginął on z rąk serbskich terrorystów. Austria wystosowała 23 lipca 1914 roku do Serbii ultimatum, w którym miedzy innymi żądała śledztwa w sprawie organizacji Czarnej Ręki (jej członek, Gavriło Princip dokonał zamachu) co prawda odbywającego się na terenie Serbii, ale pod ścisłym nadzorem policji austriackiej. Poparcie Rosji skłoniło rząd serbski do odrzucenia ultimatum, wobec czego Austro-Węgry wypowiedziały Serbii wojnę.

Generalną przyczynę wojny stanowiło jednak zniszczenie równowagi europejskiej ustanowionej na kongresie wiedeńskim w 1815 roku, a opierającej się na wzajemnym równoważeniu sił 5 mocarstw : Rosji, Austrii, Prus, Francji i Wielkiej Brytanii.

Równowaga ta załamała się w wyniku zjednoczenia Niemiec i ich dążeń do hegemonii.

FRONT BAŁKAŃSKI

Walki na Bałkanach wyglądały inaczej niż na pozostałych frontach. Tutaj nie było długich i wyczerpujących walk w okopach - rozstrzygnięcia zapadały bardzo szybko, a całe starcia ograniczyły się do kilku krótkich kampanii.

Wojna zaczęła się tu od uderzenia Austriaków na Serbię. Armia austriacka szybkim marszem parła w głąb kraju, inaczej niż spodziewało się tego dowództwo serbskie, które było całkowicie zaskoczone takim obrotem sprawy. Armia serbska stawiła jednak zacięty opór w bitwie pod Jadarem (w dniach od 16 do 19 sierpnia 1914) i zmusiła Austriaków do odwrotu. Następne uderzenie austriackie miało miejsce 7 września, ta ofensywa zakończyła się pełnym powodzeniem, bo Serbowie nie mogli zatrzymać pochodu armii przeciwnika (przegrana Serbów w bitwie pod Driną w dniach od 8 do 17 września), Belgrad został zdobyty 2 grudnia. Był to szczyt sukcesów armii cesarskiej w 1914, bo 3-9 grudnia miała miejsce bitwa pod Kolubrą, w której zwycięscy Serbowie znowu wyparli Austriaków z kraju (przy czym w dużym stopniu pomógł im wylew rzeki, który uwięził armię austriacką).

Na nieszczęście dla armii serbskiej wybuchła w tym okresie epidemia tyfusu, która zdziesiątkowała żołnierzy i uniemożliwiła dowóz zaopatrzenia. Przez cały rok 1915 działania obydwu armii były prowadzone na bardzo małą skalę, co zmienia się gdy do wojny po stronie państw centralnych przystąpiła Bułgaria (14 października 1915). Wojska bułgarskie natychmiast uderzyły na Serbię. Austriacy przewidując taki atak przeprowadzili własne uderzenie 6 października. Obydwaj napastnicy dysponowali 600 tys. armią, czyli dwukrotnie większą niż armia serbska. Z tego też powodu pod koniec listopada Serbia została całkowicie opanowana przez państwa centralne. Serbowie natomiast postanowili zaryzykować odwrót przez góry i Albanię w kierunku Salonik, gdzie ciągle neutralna Grecja pozwalała na dowóz zaopatrzenia dla wojsk Ententy.

Armia serbska dotarła drogą morską na wyspę Korfu, podczas gdy przybyłe do Salonik wojska sojusznicze (francuskie i angielskie) nie prowadziły żadnych działań. Następnym krajem, w tym rejonie który włączył się do wojny po stronie aliantów była Rumunia (27 sierpnia 1916), która po inwazji Siedmiogrodu została szybko pokonana przez armię bułgarską i niemiecką i znalazła się pod okupacją. Bukareszt padł 6 grudnia, a pod koniec 1916 ocalałe oddziały rumuńskie wycofały się do Rosji.

Rok 1917 nie obfitował w większe walki, układ sił został naruszony po przejściu Grecji na stronę aliantów 27 czerwca 1917. Na całym froncie jednak nic się nie zmieniło aż do 1918, kiedy to olbrzymie trudności zaczęły się pojawiać w armii bułgarskiej, głównym problemem były niedostatki w zaopatrzeniu w żywność, nawet dla oddziałów znajdujących się w pobliżu Salonik. Zjednoczone siły angielsko-francusko-serbskie przeprowadzały ataki na ufortyfikowane pozycje Bułgarów przy Dobro Pole i Dojran. Mimo ogromnej przewagi w ludziach, sprzęcie i zaopatrzeniu ostatnie dwa natarcia przy Dojran w 1917 i 1918 r. zostały powstrzymane. Alianci tracą 24 tys. żołnierzy przy 4 tys. strat bułgarskich. Dopiero wyłom w linii obronnej przy Dobro Pole zmusił Bułgarów do odwrotu. Fakt, iż armia bułgarska nie została rozgromiona i stawiała mocny opór tak długo pomógł bułgarskiej delegacji wynegocjować aby Bułgaria nie była okupowana przez alianckie państwa bałkańskie. 29 września Bułgaria podpisała zawieszenie broni, poddała się także armia austriacka, alianci opanowali całkowicie sytuację na Bałkanach i przygotowywali się do wkroczenia na Węgry.

FRONT WŁOSKI

Przed wojną Włochy były członkiem Trójprzymierza razem z Niemcami i z Austrią. Jednak w 1914 zachowały neutralność, twierdząc, że ich zobowiązania sojusznicze będą wypełnione tylko w sytuacji, gdyby Austria została zaatakowana. Ponieważ Austriacy sami byli napastnikami, sojusz nie obowiązywał. Od tego momentu Ententa i Państwa Centralne rozpoczęły walkę o pozyskanie sił włoskich w swoich szeregach. Włochy jednak uwikłane były w spór z Austrią (chodzi m.in. o rejon Trydentu) co doprowadziło w 1915 r. dołączenie Włoch do Ententy.
Bitwa pod Isonzo

Włosi jako pierwsi podjęli działania ofensywne, których celem było opanowanie miasta Gorycja w dolinie Isonzo. Działania włoskie były utrudnione głównie poprzez słabe zaopatrzenie armii w amunicję oraz małą ilość artylerii i pojazdów transportowych. Na początku wojny Włochy miały jedynie 600 samochodów, używano głównie koni, które zawodziły w górzystym terenie alpejskim. Także dopiero co mianowany dowódca wojsk włoskich Luigi Cadorna nie miał żadnego doświadczenia bojowego.

Na początku ofensywy Włosi posiadali dwukrotną przewagę liczebną, jednak ich atak na dobrze umocnione linie obronne Austriaków okazał się bezskuteczny ze względu na ich wysokie położenie. Zmuszało to armię włoską do wykonywania karkołomnych uderzeń (np. wspinanie się na duże wysokości). Dwa tygodnie później ponowiono frontalne natarcie z użyciem większej liczby dział, ale oddziały włoskie znowu zostały odrzucone. Kolejny nieskuteczny atak miał miejsce od 18 października do 4 listopada 1915.

Po niepowodzeniach włoskich Austriacy zdecydowali się na przeprowadzenie własnej kontrofensywy, która miała wyruszyć z Trentino. 11 marca 1916 15 dywizji cesarskich przełamało obronę włoską (mimo wcześniejszych wiadomości o przygotowaniach austriackich do uderzenia dowódca włoski zlekceważył je i nie podjął żadnych kroków zaradczych). Od całkowitej katastrofy armię włoską uratowało jedynie ściągnięcie posiłków z głębi kraju.

W 1916 r. nad rzeką Isonzo miały miejsce jeszcze cztery bitwy. Szósta z nich rozpoczęta przez Włochów w sierpniu zakończyła się dla armii włoskiej większymi sukcesami niż poprzednio, co było spowodowane osłabieniem obrony austriackiej. Włosi nie osiągnęli tu wielkich zdobyczy jednak udało się im opanować Gorycję, co znacząco wpłynęło na podniesienie morale. Siódma, ósma i dziewiąta bitwa nad Isonzo (14 września–4 listopada) przyniosły niewielkie rozstrzygnięcia, doprowadziły natomiast do wyczerpania obydwu armii.

Po jedenastej bitwie na Isonzo Austriacy byli skrajnie wyczerpani i potrzebowali posiłków. Z pomocą przyszła im armia niemiecka w 1917 r. W armii włoskiej zaczęły się szerzyć bunty i przejawy nieposłuszeństwa. Żołnierze żyli w bardzo ciężkich warunkach, nie mieli żadnych okresów odpoczynku i byli zmuszani do podejmowania kolejnych ataków, które przynosiły mizerne rezultaty. 24 października 1917 połączone wojska niemiecko-austriackie rozpoczęły bitwę pod Caporetto, w której atakujący z powodzeniem zastosowali nową taktykę uderzania za pomocą grup szturmowych, omijania umocnionych punktów i uderzania na tyły przeciwnika. Pod koniec pierwszego dnia walk Włosi byli zmuszeni się cofnąć nad rzekę Tagliamento.

Bitwa nad Piawą rozpoczęła się austriackimi atakami pozorującymi w pobliżu Tonale, które z łatwością zostały odparte. Prawdziwe cele ofensywy wojsk cesarskich zostały ujawnione wywiadowi włoskiemu przez dezerterów austriackich; wykorzystując te informacje Włosi skoncentrowali na kierunku uderzenia dwie armie. Na innym odcinku natarcia Austriacy odnieśli większe sukcesy, ale zostali odcięci od linii zaopatrzeniowych przez lotnictwo alianckie, ponadto w miejscu tym pojawiły się niespodziewanie posiłki włoskie.

Decydująca bitwa pod Vittorio Veneto

Ku rozczarowaniu aliantów Włosi nie wykorzystali sukcesów w bitwie nad Piawą, jednak w październiku 1918 mieli już wystarczająco duże siły, aby wyprowadzić nową ofensywę na Vittorio Veneto. W bitwie pod Vittorio Veneto Austriacy próbowali stawić opór, ale przewaga aliantów była przytłaczająca. Włochom udało się przedrzeć przez lukę w obronie austriackiej niedaleko Sacile, a następnie wprowadzić w to miejsce większą liczbę oddziałów, które rozbiły całkowicie obronę przeciwnika. 3 listopada 1918 300 tys. Austriaków poddało się, a następnego dnia Austro-Węgry podpisały zawieszenie broni.

+ w załączniku prezentacja multimedialna


I wojna światowa 28 lipca1914 – 11 listopada 1918, pomiędzy Ententą a Państwami Centralnymi. Ententa – Wielka Brytania, Francja, Rosja, Serbia, Japonia, Włochy i Stany zjednoczone, Państwa Centralne – Austro-Węgry, Niemcy, Turcja, Bułgaria. Największy zbrojny konflikt od czasów wojen napoleońskich. Wynik wojny – przegrana państw centralnych, likwidacja mocarstw świętego przymierza i powstanie w Europie środowej i południowej licznych państw narodowych. Wojna ta przynosi mnóstwo strat, lecz żadnego rozwiązania, 21 lat później – II wojna światowa.

Przyczyny wybuchu wojny to: zamordowanie 28 czerwca 1914 W Sarajewie austriackiego następcy tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Zginął z rąk serbskich terrorystów. Austria wystosowała do Serbii ultimatum, w którym żądała śledztwa w tej sprawie. Co prawda odbyło się ono na terenie Serbii, ale pod ścisłym nadzorem policji austriackiej. Poparcie Rosji powoduje odrzucenie ultimatum przez rząd serbski i wypowiedzenie Serbii wojny przez Austro-Węgry. Kolejnym powodem może być zniszczenie równowagi europejskiej ustanowionej na kongresie wiedeńskim w 1815 roku, według którego równe sobie miały być Rosja, Austria, Prusy, Francja i Wielka Brytania. Równowaga załamuje się przez dążenie Niemców do hegemonii.

1914:

· problemy Niemiec z przedostaniem się do Paryża wskutek bitew z Belgią. Angia zysukuje czas na wsparcie militarne stolicy Francji

· Bitwa nad Marną 5-12.09 (charakter walk-pozycyjny, liczne fortyfikacje) linia wojny na rzece Aisne, załamanie planu Schlieffena, ofensywa niemiecka zatrzymana przez generała Josepha Joffre’a

· Front wschodni – szybka odensywa rosyjska (przejęcie Galicji), próba uderzenia na Prusy Wschodnie (28.08. Tannenberg = Grunwald) Skuteczna ofensywa Niemiec pod dowództwem gen. Paula von Hindenburga i gen. Ericha Ludendorfa, pokonanie armii rosyjskiej (gen.Aleksandra Samsonowa)

· 03.08. zdobycie Lwowa

· 6-15.09 bitwa nad jeziorami mazurskimi (całkowite wyparcie Rosjan z Prus)

· 5.11-17.12 bitwa pod Limanową – zatrzymanie ofensywy rosyjskiej w Galicji

· 29.10. flota Turcji zbombardowała Odessę i Noworosyjsk (wybrzeża rosyjskie). = Rosja i sojusznicy (Anglia, Francja) wypowiadają wojnę 2-5.11.

1915:

· Bezwzględna wojna podwodna Niemiec, 07.05. zatopienie angielskiego statku (Luistania) co wywołuje oburzenie Amerykan

· 19.02. państwa Entanty próbują sforsowac Dardanele (aby zapewnic sobie drogę morską do Rosji), niefortunnie, w następstwie desant na półwyspie Galipoli, rozpoczynają się walki z Turkami

· Ofensywa niemiecka na froncie wschodnim, maj odbicie Bukowiny i Galicji od Rosji przez wojska niemiecko-austraickie

· LIPIEC: wkroczenie ofensywy niemieckiej na tereny Królestwa Polskiego, Litwy, Kurlandii i Wołynia. Podbicie Grodna, Brześci, Dubna. Linia frontu Ryga-Dniestr

· 23.05. Włochy przystępują do wojny po stronie Ententy, w czerwcu przeprowadzają atak na Austriaków nad Isonzo.

· Dzialania na Serbii, dzięki Bułgarii (po stronie panstw centralnych) stlamszenie oporu serbskiego w grudniu.

· 18.01. Japonia wysuwa tak zwane 21 żądań względem Chin (chęc utowrzenia strefy wpływów)

1916:

· 21.02 najbardziej krwawa bitwa pod Verdun, zakończenie w czerwcu (pod koniec), strata ok. 300tys

· 24.06.-26.11. Somma, pierwsze walkiz użyciem czołgów – ogromne zniszczenia, brak zmian na froncie

· 31.05.-01.06. bitwa Jutlandzka (Skagerrak) największa bitwa morska tej wojny. Flota brytyjska pod dowództwem admirała Johna Jellicoe’a pokonała bez problemów oddziały niemieckie admirała Reinharda Scheera.

· 04.06. ofensywa Aleksieja Brusiłowa, kontratak objął całą linię frontu od Pińska do granicy z Rumunią. Wojska rosyjskie wkroczyły do Galicji i na Bukowinę (przjmując je od państwa centralnych)

· 27.08. przystąpienie Rumuni do walk po stronie Ententy

· 06.12. wojska austriacko-niemieckie przedostały się pod Bukareszt

· Jindenburg zostaje szefem niemieckiego sztabu generalnego w Rzeszy.

· David Lloyd George premier Wlk Brytani.

· 21.11. smierc cesarza ustrackiego Franciszka Józefa I, następca Karol I (ostatni cesarz austracki)

Traktat Wersalski – Konferencja pokojowa w Wersalu (18 stycznia-28 czerwca 1919) – 27 państw ze zwycięskiej koalicji. 28 czerwca w galerii zwierciadlanej w Wersalu zbierają się delegaci 27 państw i przedstawiciele pokonanych Niemiec, aby podpisać traktat pokojowy. Konferencja ta decyduje także o powołaniu Ligi Narodów, która miała czuwać nad pokojem na świecie. O jej powstanie zabiegał najbardziej prezydent USA Woodrow Wilson, mimo to USA nie weszło w skład jej członków. W lidze początkowo brakowało także Niemiec i Rosji, które wciąż dążyły do rewizji postanowień traktatu. Najważniejsze decyzje podejmowała Rada Ligi, a siedziba sekretariatu znajdowała się w Geneie, w neutralnej Szwajcarii. Największa słabość Ligii: brak sił zbrojnych. Liga Narodów przetrwała 20 lat, została rozwiązana 18 kwietnia 1946 i zastąpiło ją ONZ.

Skutki wojny – Najważniejsze postanowienia dotyczące Niemiec – obowiązek służby wojskowej, ograniczenie armii do 100 tysięcy żołnierzy, zakaz posiadania przez Niemcy łodzi podwodnych, lotnictwa i czołgów – prawie całkowita demilitaryzacja. Francja ma odzyskać Alzację i Lotaryngię, Belgia – okręgi Eupen i Malmedy, kolonie niemieckie podzielone między Wielką Brytanię i Francję, wysoka kontrybucja – 100 mld marek w złocie, oddano Polsce część ziem: Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie, na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku miał być przeprowadzony plebiscyt. Ponadto kończy się istnienie monarchii Austro-Węgierskiej, polityka i gospodarka ulegają znacznym przeobrażeniom, rozwijają się nowe techniki wojskowe, duże straty w ludziach – zginęło 8-10 milionów ludzi, panował głód, wybuchały epidemie. Odrodziły się lub powstały nowe państwa w Europie: Polski, Czechosłowacja, Jugosławia, Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia, powstaje Liga Narodów.

* Wojna pozycyjna - wojna, podczas której obie walczące strony zajmują silnie umocnione pozycje (okopy). Między walczącymi stronami znajduje się tzw. ziemia niczyja, nad którą żadna ze stron nie ma kontroli. Wyparcie przeciwnika - i tym samym przesunięcie linii frontu - jest bardzo utrudnione. Wojna taka charakteryzuje się małą ruchliwością frontu, długotrwałymi walkami zaczepno-obronnymi oraz małym tempem działań zmierzających do przełamania obrony nieprzyjaciela. Wojna pozycyjna była charakterystyczna podczas I wojny światowej dla frontu zachodniego. Wojna ta przynosiła ogromne straty w ludziach (np. w bitwie pod Verdun)

+ w załączniku prezentacja multimedialna