Dorobek cywilizacji starożytnych.
Cywilizacja jest pojęciem bardzo szerokim i tak naprawdę nie istnieje jedna definicja słowa „cywilizacja”. Zastosuje się jednak do tej najbardziej powszechnej, która mówi, że pod pojęciem cywilizacji rozumie się typ kultury zaawansowanej społecznie ( m.in. hierarchiczna organizacja, system prawa, instytucja państwa, urbanizacja ), materialne ( technika i wiedza praktyczna ) i ideologicznie ( rozwinięta sztuka, literatura, zaawansowane systemy religijne z teologią i refleksją filozoficzną ), charakterystyczny dla społeczeństw cywilizowanych.
W pracy tej chciałbym pokazać oraz porównać starożytne cywilizacje w celu zauważenia podobieństw, różnic i powiązań między nimi. Chciałbym zwrócić szczególną uwagę na to, co poszczególne cywilizacje osiągnęły i jaki to miało wpływ na ich dzieje.
Nie można stwierdzić dokładnych granic chronologicznych starożytności. O ile koniec epoki można rozważać z punktu widzenia ideowego, politycznego czy społecznego o tyle początek powinien się chyba kojarzyć z powstaniem pierwszego państwa, czyli jak się powszechnie uważa Egiptu. Umówmy się, że za datę końcową uznamy rok, 476 czyli upadek cesarstwa zachodniorzymskiego.
Powstanie państwa łączyło się zwykle z postaniem pisma oraz pierwszych dokumentów.
Pierwsze cywilizacje powstały przy wielkich rzekach, co wskazuje na charakter rolniczy tych społeczeństw. Dopiero z czasem nauczyły się wykorzystywać inne surowce naturalne co pozwoliło im na rozwój i osiągnięcie statusu mocarstw.
Istnieje wiele źródeł dotyczących powstania cywilizacji egipskiej. Pierwsza opiera się na danych starożytnego historyka Mantenona ( tzw. chronologia wydłużona), druga na Papirusie Turyńskim( tzw. chronologia skrócona), kolejna na tzw. kamieniu z Palermo( tzw. chronologia pośrednia z okresu V dynastii). Angielski badacz Flinders Petrie wykorzystując dane chronologiczne Mantenona wyznaczył dla początku państwa egipskiego datę około 5500 roku p.n.e. Kolejnym badaczem był niemiecki historyk E. Meyer, który na podstawie papirusu turyńskiego przyjmował datę ok. 3200 roku p.n.e. Trzeci był L. Borchardt, który na podstawie tzw. kamienia z Palermo datował powstanie państwa Egipskiego na rok 4240 p.n.e. Powstała również czwarta teoria A. Scharffa, który na podstawie badań Meyera oraz wykrycia związków kulturalnych między obszarami Egiptu i Mezopotamii, ustala datę powstania państwa Egipskiego na około 2850 rok p.n.e.
Dzięki listom królów asyryjskich z Chorsabadu oraz tekstów z Mari udało się uporządkować chronologię Azji przedniej. Najprawdopodobniej granicę górną dla chronologii stanowią lata około 3000 p.n.e. Wtedy właśnie w Mezopotamii zaczęły tworzyć się pierwsze państwa sumeryjskie, w tym też czasie powstało państwo egipskie. Jednak ślady osadnictwa w można zauważyć już w IV tysiącleciu p.n.e. Mezopotamia przeżyła bardzo wiele transformacji. Stosunkowo niedawno odkryto kulturę sumeryjską która też nie jest ludnością rdzenną tych obszarów. Możliwe więc, że w przyszłości badania wykopaliskowe rzucą nowe światło na historię starożytnej Mezopotamii.
Kultura Indii sięga nawet V tysiąclecia p.n.e. Już w III tysiącleciu p.n.e. istniały miasta z cytadelami, świątyniami oraz prostymi ulicami. Problem polega na tym, że nie udało się odczytać dokumentów z tamtych czasów mogących określić zaawansowanie tamtejszej kultury. Powstanie pierwszych państw datuje się dopiero na około 1500 rok p.n.e. Wiąże się to bezpośrednio z najazdem Ariów na Indie. Wtedy to po podporządkowaniu sobie ludności zamieszkującej Indie, zaczęli zakładać państewka.
Jeśli chodzi o Chiny, to nie ma dokładnych informacji, co do powstania tej kultury. Wiadomo, że już w V tysiącleciu p.n.e. północ Chin była zasiedlona, jednak pierwsze zapisy o państwie Chińskim mówią o drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. i wiążą się bezpośrednio z pojawieniem się dynastii Szang. Istnieje pogląd, że wcześniej ok. IV tysiąclecia p.n.e. Żółty cesarz założył państwo chińskie i był pierwszym z pięciu mitycznych cesarzy. Ostatniemu przypisuje się ustanowienie legendarnej dynastii Xia, bezpośrednio poprzedzającej dynastię Szang.
Za początek Grecji jako państwa uznaje się VIII – VI w. p.n.e. Wtedy to właśnie przyjęto wspólną nazwę dla całego kraju i jej mieszkańców. Jednak pierwsze oznaki powstania tam cywilizacji szacuje się na XIV – XII wiek p.n.e., kiedy to władcy Myken utworzyli państwo scentralizowane, obejmujące Peloponez, część wschodniej Grecji oraz tereny zamorskie.
Jeśli chodzi o terytorium, to wymienione wyżej cywilizacje oraz ich wpływy sięgały na basen morza śródziemnego i morza Czarnego, Afrykę północno-wschodnią, bliski i daleki wschód (Mezopotamia, Azja Mniejsza, półwysep indyjski oraz Azję wschodnią ). Położenie starożytnych cywilizacji związane jest bezpośrednio z warunkami naturalnymi. I tak cywilizacja chińska zaczęła się rozwijać w okolicach Żółtej Rzeki, egipska w delcie rzeki Nil, Indyjska w rejonie rzek Ganges, Brahmaputra, Indus, Mezopotamska zaś w dorzeczu rzek Eufrat i Tygrys. Wyjątkiem jest tu Grecja jednak tam tereny górzyste zapewniały bezpieczeństwo a sprzyjający klimat pozwalał się rozwijać.
W pracy tej chciałbym ująć następujące zagadnienia :
Migracje ludności w epoce neolitu i ich wpływ na rozmieszczenie ludności w świecie starożytnym
Migracje, podboje oraz najazdy nowych plemion na państwa starożytne
Formowanie się najstarszych państw oraz wynalezienie pisma
Stosunki społeczne i ekonomiczne w pierwszych państwach starożytnych
Polityka wewnętrzna i zagraniczna poszczególnych kultur
Najważniejsze wynalazki w kontekście rozwoju danej cywilizacji
Główne osiągnięcia w dziedzinie kultury i nauki oraz wykorzystanie surowców naturalnych
Religie poszczególnych cywilizacji ( podobieństwa i różnice ) i ich rola
Handel oraz stosunki dyplomatyczne między cywilizacjami
Badania archeologiczne nad historią poszczególnych cywilizacji
Ślady które zachowały się do dziś
Wiedza i umiejętności starożytnych jako wstęp i napęd do badań i rozwoju późniejszych kultur
Czy istnieje coś takiego jak dorobek starożytnych cywilizacji i czy można zrobić wykaz tychże osiągnięć ?
Czy dorobek cywilizacji starożytnych miał jakikolwiek wpływ na dalszy rozwój ludzkości ?
Czy dzisiaj w życiu codziennym widoczne są jeszcze ślady opisanych cywilizacji ?
Czy można odnieść sytuacje i problemy sprzed kilku tysięcy lat na podłoże dzisiejszych problemów zarówno cywilizacyjnych jak i codziennych
Na te pytania pragnę udzielić odpowiedzi w mojej pracy oraz udowodnić, że dzieje cywilizacji starożytnych były i są ogromną kopalnią wiedzy dla tych którzy chcą się uczyć na cudzych błędach a nie na własnych.
Bibliografia :
1. „Nowa encyklopedia powszechna PWN, tom I ” – Wydawnictwo naukowe PWN Warszawa 1995.
2. Wolski. Józef, „Historia powszechna Starożytność”, Warszawa 1998.