Ustalenia Koalicji Antyhitlerowskiej w sprawie powojennej organizacji świata

Wielka Koalicja, popularna nazwa sojuszu państw antyhitlerowskich w II wojnie światowej, w którym główną rolę odgrywały USA, Wielka Brytania, oraz ZSRR. U podstaw Wielkiej Koalicji leżała Karta Atlantycka, a zwłaszcza Deklaracja Narodów Zjednoczonych z 1 I 1942.


Źródła koalicji antyhitlerowskiej
Premier Churchill z ulgą przyjął wybuch wojny niemiecko – radzieckiej. Ustały dostawy radzieckich surowców dla niemieckiego przemysłu zbrojeniowego. Większość niemieckich sił zbrojnych Hitler skierował na ogromny front wschodni.
W przemówieniu wygłoszonym 22 czerwca 1941 roku Churchill zobowiązał się w imieniu Wielkiej Brytanii do udzielenia pomocy ZSRR. Pomoc brytyjska, a potem także amerykańska, ułatwiła Związkowi Radzieckiemu przetrwanie okresu wojny, gdy większość zakładów przemysłowych przeniesionych z zachodnich republik na Ural nie rozpoczęła jeszcze produkcji dla potrzeb frontu. Od jesieni 1941 roku sojusznicy rozpoczęli wysyłanie do Archangielska i Murmańska konwojów morskich z dostawami sprzętu i uzbrojenia w ramach specjalnej pomocy, jakiej Stany Zjednoczone ma podstawie ustawy Kongresu udzielały państwom, których działania wojenne miały istotne znaczenie dla obrony USA (Lend-Lease Act) .
Churchill we wspomnianym przemówieniu zaproponował Stalinowi także współprace polityczną. Stalin pozytywnie odpowiedział na te inicjatywę. W lipcu 1941 roku ambasador Wielkiej Brytanii w Moskwie i minister spraw zagranicznych ZSRR podpisali układ określający wzajemne zobowiązania obu państw w toczącej się wojnie. Koalicja została rozszerzona wkrótce przez przystąpienie do niej Czechosłowacji. Decyzje dotyczące przyszłości Europy i świata zostały podjęte na trzech konferencjach Wielkiej Trójki: w Teheranie, w Jałcie i Poczdamie. Ustalenia terytorialne, podział na strefy wpływów zapadły przede wszystkim na konferencji w Jałcie.



Powstanie ONZ
Tragiczne doświadczenia II wojny światowej spowodowały, że coraz silniej zaznaczała się wola powołania powszechnej organizacji międzynarodowej, która mogłaby uchronić świat przed widmem nowej wojny. Organizacja Narodów Zjednoczonych powstała na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych, podpisanej 26 VI 1945 roku w San Francisco (weszła w życie 24 X 1945 r.) ONZ ma własny emblemat i flagę. Jej siedzibą jest Nowy Jork, siedzibami europejskimi – Genewa i Wiedeń, okręg administracyjny stanowiący siedzibę jest nietykalny. Głównymi organami ONZ są:
Zgromadzenie Ogólne
Rada Bezpieczeństwa
Rada Gospodarcza – Społeczna
Rada Powiernicza
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Sekretariat

Konferencja w Teheranie
W końcu listopada 1943 r. miała miejsce kilkudniowa konferencja Wielkiej Trójki. Głównymi sprawami poruszanymi w czasie tej konferencji było otwarcie drugiego frontu w Zachodniej Europie oraz ustalenie miejsca Niemiec w powojennej Europie. Potwierdzono żądanie bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy i poddanie całego terytorium Niemiec okupacji wojsk Sprzymierzonych.
W sprawie polskiej prezydent Stanów Zjednoczonych i premier Wielkiej Brytanii wstępnie zaakceptowali żądanie Stalina, aby granica pomiędzy Polską a ZSRR była wytyczona wzdłuż linii Curzona. Jednocześnie zdecydowano o przesunięciu kosztem Niemiec zachodniej i północnej granicy Polski. Podjęcie decyzji w najistotniejszych dla Polski sprawach odbyło się bez wiedzy i zgody rządu polskiego na emigracji.

Rozpad Wielkiej Koalicji i zmiany układu sił na świecie. Konferencja w Jałcie
Klęska państw faszystowskich w II wojnie światowej zapoczątkowała nowy ład polityczny na świecie, który został nazwany ‘ładem jałtańskim’ (od konferencji w Jałcie: 4 –11 II 1945 r. na której J. Stalin, F. Roosevelt i W. Churchill omawiali problemy współdziałania w ostatniej fazie wojny z Rzeszą Hitlerowską i problem przystąpienia ZSRR do wojny przeciwko Japonii; na której także podjęto postanowienia dotyczące powojennego układu stosunków międzynarodowych – sprawa granic, reparacji, demilitaryzacji, demokratyzacji, podziału pokonanych Niemiec – oznaczające nieformalny podział stref wpływów między ZSRR a Wlk. Brytanię, oraz zwołania konferencji założycielskiej ONZ). Wobec rozbieżności długofalowych interesów politycznych ZSRR z jednej strony i krajów zachodnich z drugiej, uległa rozpadowi koalicja państw antyhitlerowskich. Tradycyjne potęgi europejskie – Wielka Brytania i Francja – straciły rangę supermocarstw. Na czoło stosunków międzynarodowych wysunęły się zatem Stany Zjednoczone i Związek Radziecki Te właśnie państwa będą przez prawie pół wieku dyktować swoje warunki wspólnocie międzynarodowej. Świat uległ podziałowi na dwie strefy wpływów:
Stanów Zjednoczonych i sojuszniczych państw zachodnich
Związku Radzieckiego, obejmującą również państwa satelickie Europy Środkowej i Wschodniej (państwa o ograniczonej suwerenności)

Konferencja Poczdamska
W dniach 17 VII – 2 VIII 1945 roku obradowała w Poczdamie konferencja szefów rządów Wielkiej Brytanii – Winstona Churchilla (potem Clementa Attlee’go), Stanów Zjednoczonych – Harry’ego Trumana i ZSRR – Józefa W. Stalina. Jej celem było uregulowanie problemów związanych z likwidacją skutków II wojny światowej i organizacją powojennej Europy.
W sprawie niemieckiej postanowiono dokonać:
Demilitaryzacji (likwidacja sił zbrojnych)
Demokratyzacji
Dekartelizacji (likwidacja wielkich organizacji gospodarczych monopolizujących życie ekonomiczne – wielkich koncernów: IG Farben, Kruppa)
Denazyfikacji (likwidacja NSDAP i wszystkich innych organizacji nazistowskich) Niemiec oraz ukarania zbrodniarzy wojennych

Ustalono również tymczasowe zasady politycznej i ekonomicznej kontroli nad Niemcami, w tym podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne. W sprawach polskich ustalono granice na Odrze i Nysie Łużyckiej. Ponadto Polska zyskała dostęp do Bałtyku, długości 440 km. Związkowi Radzieckiemu przyznano okręg Królewca (dzisiaj Kaliningradu) oraz postanowiono przesiedlić Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier. Konferencja Poczdamska miała istotne znaczenie dla ustalenia terytorialno – politycznego kształtu Europy po 1945 roku, zwłaszcza dla umocnienia dominacji ZSRR w Europie Środkowej. Jej postanowienia obowiązywały do czasu zjednoczenia Niemiec w 1990 roku.