Węgiel, ropa naftowa, energetyka na świecie
Surowce energetyczne
I. Surowce energetyczne dzielimy na:
A. Nieodnawialne: węgiel kamienny, brunatny, torf, ropa naftowa, gaz ziemny, piaski i łupki bitumiczne, drewno, pierwiastki promieniotwórcze (uran, tor)
B. Odnawialne: energia wód płynących, pływów i prądów morskich, energia słońca i wiatru
II. Węgiel kamienny powstał z drzewiastych paproci, skrzypów i widłaków w karbonie w erze paleozoicznej w wyniku procesów geochemicznych.
III. Węgiel brunatny powstał również z drzewiastych roślin w trzeciorzędzie w erze kenozoicznej, jest surowcem niskokalorycznym wykorzystywanym wyłącznie do celów energetycznych
IV. Zagłębia węgla kamiennego
A. Chiny
1. Fushun
2. Z. Kailuan
3. Fuxin
4. Datong
5. Huainah
B. Rosja i inne
1. Donieckie
2. Karagandzkie
3. Kuźnieckie
4. Peczorskie
5. Ekibstulskie
6. Lwowsko-Wołyńskie
C. USA
1. Appalaskie
2. Climax
3. Birmingham
4. Filadelfia
5. Wewnętrzne Wschodnie
Ropa naftowa i gaz ziemny na świecie.
I. Ropa naftowa, czyli olej skalny jest mieszaniną węglowodorów powstałych ze szczątków organizmów w dawnych okresach geologicznych. Ropa naftowa jest surowcem energetycznym i chemicznym o większej kaloryczności niż węgiel kamienny i ma ogromne zastosowanie w produkcji paliw wykorzystywanych w środkach transportu. Zaletą ropy naftowej jest również stosunkowo niski koszt wydobycia i transportu.
II. Największe zasoby ropy naftowej znajdują się w Basenie Zatoki Perskiej – ok. 67% światowych zasobów – w tym rejonie najbogatsze złoża ma Arabia Saudyjska, Iran, Irak, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA), szczególnie Abu-Zabi. Ropa naftowa występuje również w dnie Zatoki Perskiej.
III. W Rosji ropa naftowa występuje w Basenie Wołżańsko-Uralskim, na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, w rejonie Tiumenia i Tobolska, nad Morzem Kaspijskim w rejonie Groznego, na wyspie Sachalin.
IV. W rejonie Morza Kaspijskiego ropa naftowa występuje w Azerbejdżanie, w okolicach Baku oraz w Turkmenistanie po wschodniej stronie Morza Kaspijskiego i w Tadżykistanie w Kotlinie Fergany.
V. W USA ropa naftowa występuje nad Zatoką Meksykańską w stanie Teksas, Luizjana, Oklahoma oraz w strefie szelfowej zatoki. Ropa występuje również wzdłuż Gór Skalistych w stanach Nowy Meksyk, Kolorado, Wyoming i na Zachodzie USA w Kalifornii. Duże złoża ropy są w północnej części Alaski skąd prowadzi rurociąg naftowy do portu Valdez nad Zatoką Alaską.
VI. W Kanadzie ropa naftowa występuje w prowincji Alberta.
VII. W Meksyku ropa naftowa występuje w prowincji Chiapas, na półwyspie Jukatan oraz w strefie brzegowej i szelfowej Zatoki Meksykańskiej.
VIII. W Wenezueli nad jeziorem Maracaibo i w pobliżu delty rzeki Orinoko.
IX. W Afryce północnej bogate złoża są w Libii, Algierii, mniejsze w Egipcie i Tunezji.
X. Nad Zatoką Gwinejską ropa naftowa występuje w szelfie, głównie w Kamerunie, Gabonie, Kongo, Zairze i Angoli.
XI. W Chinach głównie na Nizinie Mandżurskiej, u ujścia rzeki Huang-Ho, na szelfie Morza Żółtego i na wschodzie Chin.
XII. W Indonezji głównie na wyspach Borneo, Sumatrze i Jawie.
XIII. W Europie ropa naftowa eksploatowana jest na szelfie Morza Północnego przez Wielką Brytanię, Norwegię i Danię. Na lądzie występuje w Karpatach, głównie w Rumunii, we Francji, w Basenie Paryskim, w Niemczech nad rzeką Ems.
XIV. Gaz ziemny towarzyszy ropie naftowej. Największe złoża są w Basenie Zatoki Perskiej i w Rosji.
XV. Światowe wydobycie:
A. Ropy naftowej – 3,2 mld ton.
1. Arabia Saudyjska - 12,5%
2. USA - 10%
3. Rosja - 9%
4. Iran - 6%
5. Chiny - 5%
B. Gazu ziemnego – 2352 mln ton.
1. Rosja - 25%
2. USA - 23%
3. Kanada - 8%
4. Indonezja - 4%
5. Holandia - ok. 4%
Energetyka na świecie.
I. W skali światowej największym konsumentem energii jest przemysł, transport (kolejowy, miejski, rurociągowy, taśmociągowy), budownictwo, rolnictwo, gospodarka komunalna.
II. Światowa produkcja energii elektrycznej pochodzi głównie z elektrowni cieplnych – 63%, z wodnych – 20%, atomowych – ok. 17,5% i niekonwencjonalnych – 0,4%
III. W większości krajów dominują elektrownie cieplne opalane głównie węglem kamiennym, olejem opałowym, gazem ziemnym i węglem brunatnym.
A. Elektrownie węglowe dominują w krajach o dużej wydajności tego surowca, np. w Polsce – 97%, Rosji, Chinach, Indiach, RPA, Australii.
B. Elektrownie opalane olejem opałowym i gazem ziemnym są głównie w rejonie Zatoki Perskiej, w Indonezji, Wenezueli, Egipcie, a także w USA, Japonii, Holandii, Wielkiej Brytanii i Włoszech.
IV. Elektrownie atomowe – głównym palnikiem jest uran i pluton. Pracują w ponad 20 krajach. Największy udział w produkcji energii elektrycznej mają we Francji, Belgii, Szwecji, Niemczech, Japonii, USA, Rosji. Dalszy rozwój energii jądrowej zależy od rozwoju techniki zabezpieczającej przed kataklizmami i skutkami składowania odpadów radioaktywnych.
V. Elektrownie wodne stanowią przyszłość energetyki w wielu krajach na kontynencie Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Koszt budowy hydroelektrowni jest duży, dlatego najlepiej zbudować w krajach dobrze rozwiniętych i dysponujących energią spadku rzek, np. w USA na Kolorado. Kolumbii, Missouri, Tennessee, w Rosji na Wołdze (Wołgogradzkie), na Kamie, Donie, Jeniseju, Angarze, na rzece Ob. W Afryce na Nilu w Egipcie, na Zambezi, Wolcie. W Ameryce Południowej jest największa hydroelektrownia na świecie, pracuje w systemie kaskad o mocy 11.000 MW na rzece Paranie. Wykorzystuje się także spadek wód wielkich wodospadów, np. elektrownia pod Niagarą w USA i Kanadzie. Największą energię elektryczną w hydroelektrowniach produkuje Norwegia 100%, Brazylia 83%, Austria 64%, Szwecja 41%
VI. Światowa produkcja energii elektrycznej
A. Świat – 14000 mld
B. USA - 26%
C. Chiny - 8%
D. Japonia - 7,5%
E. Rosja - 6%
F. Niemcy - 4%
G. Polska (18) - 1%