Historia starożytności

Ery, epoki geologiczne i antropogeniczne:
- Dzieje Ziemi obejmują okres około 4,5 miliarda lat.
- Dzielimy je na ery, te zaś na okresy, a okresy na epoki.
- Najmłodszą, trwającą od blisko 70 milionów lat erą w dziejach Ziemi jest kenozoik, który dzielimy na dwa okresy: trzeciorzęd i czwartorzęd.
- W czwartorzędzie nastąpił rozwój ssaków, a świat roślinny upodobnił się do znanego nam obecnie.
- Około 60 milionów lat temu pojawiły się formy tak zwanych naczelnych.
- Około 2 milionów lat temu wykształcił się Homo habilis, którego można uznać za prymitywnego człowieka.
- Antropogeneza to ewolucyjny proces uczłowieczenia, rozpoczęty około 10 milionów lat temu i zakończony około 60 tysięcy lat temu. W tym czasie nastąpił rozwój człowieka, poczynając od form przedludzkich, poprzez między innymi człowieka „zręcznego”, „wyprostowanego”, neandertalskiego, do człowieka współczesnego. W trakcie tego procesu człowiek nie tylko opanował wyprostowany, dwunożny chód, ale też zaczął mówić oraz nauczył się wytwarzać narzędzia i posługiwać ogniem.

Charakterystyka ogólna kultury materialnej człowieka prehistorycznego. Rola grupy i jednostki:
- Wytwarzanie i stosowanie narzędzi od czasów prehistorycznych aż do dziś nazywamy procesem rozwoju kultury materialnej człowieka.
- Najstarsze narzędzia odkryte dotąd w różnych strefach geograficznych to kamienne otoczaki, mające około 2,5 miliona lat.
- Dzieje społeczności ludzkiej dzielimy na następujące epoki:
+ paleolit, starsza epoka kamienna, trwająca około 2,5 miliona lat p.n.e. do około XI tysiąclecia p.n.e.- człowiek udoskonalił narzędzia kamienne, nauczył się rozpalać ogień i posługiwać się nim (ok. 350-300 tys. Lat p.n.e.), wiódł wędrowny tryb życia;
+mezolit, środkowa epoka kamienia, trwająca od około X do VI tysiąclecia p.n.e.- człowiek nadal udoskonalał narzędzia kamienne, zajmował się łowiectwem, podjął pierwsze próby uprawiania ziemi i hodowli zwierząt, nadal wiódł wędrowny tryb życia, ale zaczął też zakładać pierwsze małe, nietrwałe osady.
+ neolit, młodsza epoka kamienia, trwająca od około IX do około III tysiąclecia p.n.e. – człowiek porzuciło wędrowny tryb życia i zajął się uprawą roli i hodowlą, poznał takie zajęcia, jak garncarstwo, tkactwo i handel dalekosiężny;
+ epoka miedzi, okres przejściowy między epokami kamienia i brązu, rozpoczęty pod koniec V tysiąclecia p.n.e. – człowiek zaczął używać pierwszych wyrobów z metalu, przede wszystkim z miedzi (narzędzia, broń, ozdoby);
+ epoka brązu, trwająca od III do początku I tysiąclecia p.n.e. – człowiek wzbogacił miękką i kruchą miedź cyną i taki stop metali (brąz) okazał się dominujący w produkcji narzędzi codziennego użytku, ale głównie broni, na kolejne tysiąclecia (w tej epoce na Bliskim Wschodzie wynaleziono pismo, zaczęły się tworzyć pierwsze państwa, a w Europie rozpadać wspólnoty pierwotne);
+ epoka żelaza, trwająca od połowy II tysiąclecia p.n.e. do XIII w.n.e. – człowiek, produkując narzędzia i broń, coraz częściej brąz zastępował żelazem; postępowało zróżnicowanie społeczne, rozwijały się wielkie cywilizacje w Europie (ekspansja Celtów) i handel dalekosiężny.
- Rozwój kultury materialnej na ziemiach polskich przebiegał ze znacznym opóźnieniem w stosunku do strefy śródziemnomorskiej. Paleolit rozpoczął się tu około 230 tysięcy lat p.n.e., a neolit w V tysiącleciu p.n.e.

Życie duchowe i wierzenia ludzi prehistorycznych:
- Najstarsze dowody rozwiniętego życia duchownego pozostawił po sobie człowiek neandertalski.
- Było ono połączone z magią i religijnymi kultami ściśle związanymi z Księżycem. Kulty takie nazywamy lunarnymi (łac. Luna- księżyc). Kultem lunarnym był kult życia i płodności.
- Paleolityczni myśliwi tworzyli na potrzeby swoich kultów wspaniałe jaskiniowe „sanktuaria”. Ich ściany pokrywali malowidłami, przedstawiającymi konie, bizony, koziorożce, renifery, tury oraz mamuty i nosorożce. „Sanktuaria” te najlepiej zachowały się w Europie, w jaskiniach Roufignac i Lascaux we francuskiej Akitanii oraz w Altamirze w północnej Hiszpanii.
- Rewolucja neolityczna i wszystkie jej doniosłe osiągnięcia odcisnęły się silnym piętnem na życiu duchownym człowieka. Rolnicy, przywiązani do miejsca zamieszkania i uprawianej ziemi, stworzyli nowy rodzaj kultów, stanowiących przekształcenie lunarnego kultu życia i płodności. Ich najważniejszym obiektem było Słońce, stąd nazywamy je kultami solarnymi.
- W epoce brązu w Europie wyróżnia się szczególnie rodzaj wierzeń, oparty na idei megalitycznej. Megality rozpowszechniły się już w epoce neolitycznej na północnych i zachodnich obszarach Europy. Spotykamy je również w Europie Środkowej.

Osiągnięcia Mezopotamii:
- Nad Eufratem i Tygrysem zasiedlony w VI, V tysiącleciu p.n.e., a warunki naturalne pozwoliły na rozwój rolnictwa i budowę miast.
- Lud Sumerów stworzył cywilizację, której zawdzięczamy matematykę, astronomię, geometrię.
- Na terenie Mezopotamii znajdują się takie państwa, jak: Mitanii, Babilonia, Asyria Powstał tzw. Kodeks Hammurabiego.

Starożytny Egipt:
- Dolina rzeki Nil była zasiedlona od VI tysiąclecia p.n.e.
- Państwo Egipskie powstało ok. 3100 r.p.n.e. w wyniku podboju przez Egipt Górny delty Nilu. Na czele państwa stał faraon, a jego wysoka pozycja w państwie wynikała z wiary w boskie pochodzenie. Sprawował władzę despotyczną.
- Oddziela się epoki: Starego, Średniego i Nowego państwa oraz Epokę Późną. Do 332 r.p.n.e. panowało 30 dynastii. Chronologia państwa egipskiego została oprac. Przez kapłana Mentona, żyjącego ok. 280 r.p.n.e.
-Struktura społeczna państwa egipskiego opierała się na faraonie, kapłanach, urzędnikach i chłopach.
- Osiągnięcia Egiptu w zakresie medycyny, matematyki i astronomii i fizyki służą do dziś.

Cywilizacje Indii i Chin wielkim kręgiem starożytności:
- Osadnictwo w dolinie Indusu rozpoczęło się w III tysiącleciu p.n.e., a ok. 1500r.p.n.e. ludy kultury Indusu zostały podbite przez indoeuropejskich Ariów.’
- W Indiach społeczeństwo było podzielone na cztery kasty, czyli odrębne grupy ludności.
- Nad Huang-ho (Żółtą Rzeką) w Chinach w V tysiącleciu p.n.e. rozpoczął się proces osadnictwa, a w II tysiącleciu p.n.e. powstało państwo starochińskie, którym rządził cesarz, nazywany Synem Niebios.
- Na Dalekim Wschodzie ukształtowały się różne systemy religijne i filozoficzne: wedyzm, braminizm, hinduizm, buddyzm, konfucjonizm i taoizm.
- Cywilizacje Indii i Chin osiągnęły bardzo wysoki poziom rozwoju nauki i techniki, dokonano wielu odkryć i wynalazków.

Kultura Izraelitów - tworzenie podwalin religii monoteistycznej:
- Biblia jest źródłem informacji o życiu i dziejach Izraelitów oraz innych ludów Bliskiego Wschodu.
- Osadnictwo na terenach Palestyny i Syrii rozpoczyna się w III tysiącleciu p.n.e. Swoje państwa zakładali na tym obszarze Amoryci, semiccy Kananejczycy, Filistyni i Fenicjanie.
- Izraelici dotarli na teren Palestyny w XIII w.p.n.e. Byli podzieleni na 12 plemion, które zjednoczyły się w XI w.p.n.e.
- Rozwój królestwa Jerozolimy nastąpił za panowania królów Dawida i Salomona.
-Judaizm- religia Żydów- jest pierwszą wielką religią monoteistyczną. Jego początki sięgają II tysiąclecia p.n.e.
- Biblia, którą w judaizmie stanowi tylko Stary Testament, jest świętą księgą Żydów.

Sztuka pierwszych cywilizacji. Człowiek i jego czas w cywilizacjach Dalekiego i Bliskiego Wschodu:
- Najstarszymi zachowanymi zabytkami architektonicznymi pierwszych cywilizacji są świątynie i zespoły grobowe. Podstawowym materiałem budowlanym były wówczas cegły i kamienie.
- Najbardziej znanymi zabytkami architektury pierwszych cywilizacji są piramidy faraonów w Gizie, świątynie w Karnaku, Tebach i Abu Simbel (Egipt) oraz Wielki Mur (Chiny).
-Z architekturą powiązana była rzeźba i malarstwo. Powstały głównie dzieła o tematyce religijnej. Sumerowie jako pierwsi wznosili pomniki upamiętniające ważne wydarzenia polityczne.
- Najstarsze kalendarze były kalendarzami księżycowymi lub księżycowo- słonecznymi. Najstarszymi zegarami były zegary słoneczne (gnomony), wodne, piaskowe i ogniowe.