Notatki z działu przemysł

Państwa bogatsze produkują więcej energii od pańs. biednych. Wysoka produkcja energii elek. nie oznacza wysokiej produkcji na 1 mieszkańca. Jest tendencja do zmniejszenia produkcji prądu przez sprzęt energooszczędny.

Udział źródeł energii w produkcji energii pierwotnej na świecie w 2003r.: ropa, węgiel, gaz ziemny, odnawialne, e. jądrowa.

Globalna struktura produkcji energii elek.: elektrownie cieplne-68%; elek. Wodne-21%; elek.atomowe-11%; pozostałe-1%.
W większości państw są elek. Cieplne, w najbogatszych Atomowe, w Ameryce Płd.-gł. Wodne.

Produkcja ropy naftowej: Zatoka Perska(1/3 światowego wydobycia); Rosja, zat. Meksykańska; morze Karaibskie, morze Północne. Główne państwa: Arabia Saudyjska; Rosja; USA; Iran; Meksyk.

Produkcja gazu ziemnego(często blisko ropy naftowej): Rosja; USA; Kanada.
Producenci węgla kamiennego: Chiny i USA(2/3 całego wydobycia); Indie; Rosja; RPA(gł. na eksport); Polska.
Producenci węgla brunatnego: Niemcy, Rosja, USA, kraje Bałkańskie, Chiny.
Producenci Uranu(do elek. atomowych i bomb atom.): prawdziwe dane mogą być trzymane w tajemnicy, Kanada, Australia, Kazachstan, Rosja, USA.

Hydroenergetyka-energia wody jest zamieniana w energie elektryczną.
-Zalety: brak zanieczyszczeń powietrza; jest odnawialna; potrzeba mało pracowników; niskie koszty energii.
-Wady: wiąże się z przesiedlaniem ludności; stawia się je w miejscach gdzie zapotrzebowanie na energię nie jest duże; mogą powodować powodzie; zmieniają naturalny ekosystem; zamulanie zapór.
-Najwięcej ma Brazylia, Wenezuela, Argentyna, niektóre pańs. Afrykańskie, Chiny. Największa na świecie w Chinach, Trzy Przełomy Jangcy.

Rodzaje:
-przepływowa(przepływ rzeki, w dolinach rzek, nachylenie terenu);
-zbiornikowa(zbiornik na rzece napełnia się i kiedy jest pełny wodę się wypuszcza);
-szczytowo pompowa(kiedy jest małe zapotrzebowania na energię, jej nadmiar jest wykorzystywany do pompowania wody do zbiornika znajdującego się na dużej wysokości. W czasie dużego zapotrzebowania, woda jest uwalniana i jej energia potencjalna przetwarzana jest z powrotem na energię elektryczną);
-zapory(aby zmaksymalizować energię potencjalną wody, buduje się wysokie zapory, które umożliwiają spiętrzenie wody).
Udział rejonów świata: Europa-39%; Chiny-30%; Ameryka Płd. i Środ.-9%; Ameryka Płn.-17%; reszta-5%.

Energetyka jądrowa - wykorzystuje pierwiastki promieniotwórcze.
-Zalety: duża wydajność; nie zanieczyszcza powietrza;
-Wady: duży kapitał; problem ze składowaniem odpadów radioaktywnych; problem z zabezpieczeniem okolicy przed promieniowaniem w razie awarii; w razie awarii duże zanieczyszczenie środowiska.
-Najwięcej: Francja, USA, Japonia.
-Największa: Fukushima w Japonii.

Do energetyki alternatywnej zaliczamy większość odnawialnych poza wodną.
Energia wiatru: wiatr ciągły od 5 do 25 m/s przy czym prędkość od 15 do 20 m/s uznawana jest za optymalną; tereny o niskim stopniu urbanizacji(tereny nadmorskie); w Polsce województwa pomorskie, zachodniopomorskie; na świecie to Europa(najwięcej), Ameryka Płn., Azja.
-Wady: ciągły hałas; zabijanie ptaków;
-Zalety: niewyczerpana; nie zanieczyszcza powietrza.

Energia wody morskiej:
a)pływy morskie(wysokość pływów musi przekraczać 5m, najlepsze lejkowate ujścia rzeki. Obecnie na świecie znane są trzy elektrownie pływowe: w ujściu rzeki Rance w Bretanii (Francja), w Zatoce Fundy (Kanada), w Zatoce Kisłaja na Płw. Kolskim.
b)prądy morskie(na razie eksperymentalnie): Floryda, Japonia, Hawaje.
c)różnice temp. wód powierzchniowych i głębinowych.

Energia słoneczna:
a)elektrownie heliotermiczne: zwierciadło odbija światło i podgrzewa wodę, woda paruje a para porusza agregaty prądotwórcze.
b)elektrownie helioenergetyczne: oświetlany promieniami słońca metal - półprzewodnik bezpośrednio zamienia energię świetlną na elektryczną.
Obszary z dużym usłonecznieniem: Kalifornia, Niemcy, Francja.

Energia geotermiczna (wody termalne i energia cieplna skorupy ziemskiej): głównie wykorzystuje się energię cieplną wód. Elektrownie geotermiczne istnieją we Włoszech, Islandii, Nowej Zelandii, Rosji, Chinach.

Biomasa, odpady przemysłowe i komunalne: energię uzyskuje się przez spalanie odpadów w elektrowniach cieplnych. Natomiast biomasę (odpady rolnicze i część odpadów komunalnych) poddaje się fermentacji w celu uzyskania biogazu. Ten poddany kolejnym procesom chemicznym przekształca się w metan.

Węgiel kamienny w Polsce:
-zagł. górnośląskie(miąższość 2 m; najwięcej w Polsce);
-zagł. dolnośląskie(inaczej wałbrzyskie; zamknięte kopalnie; trudne wydobycie);
-zagł. lubelskie(1 kopalnia Bogdanka koło Łęcznej, zamknięta).

Węgiel brunatny w Polsce:
-zagł. Bełchatowskie(pod Łodzią; połowa wydobycia węgla brunatnego);
-zagł. konińskie( w miejscowości Konin, Adamów);
-zagł. turoszowskie(w Bogatyni).

Ropa naftowa w Polsce:
-2% naszej ropy, resztę sprowadzamy (Rosja(rurociąg „Przyjaźń”), Norwegia, Wlk. Brytania);
-najwięcej ropy mamy z szelfu morza Bałtyckiego, na płn. od przylądka Rozewie, zagł. pomorskie(wyspa wolin, kamień pomorski);
-karpackie zagł. roponośne(już nie eksploatuje, Jasło, Krosno, Gorlice).

Gaz ziemny w Polsce: 30% to nasz, resztę mamy z Rosji. Najwięcej na niz. Wielkopolskiej, zagł. karpackie.

Efektywność:
-oparte o węgiel kamienny( w górach, Śląsk, blisko aglomeracji);
-oparte o węgiel brunatny(przy kopalniach);
-oparte o energię wody(Żarnowiec, Włocławek, Porąbka-Żar).

Występowanie surowców nieenergetycznych w Polsce:
-miedź(Legnicko-Głodowski okręg miedzionośny);
-siarka(Tarnobrzeg);
-sól kamienna(Kujawy, Kłodawa).

Gałąź przemysłu- grupa zakładów przerabiających ten sam surowiec.
Branża przemysłu-bawełniana, jedwabnicza.
Klasyfikacja przemysłowa: wydobywczy; przetwórczy; ciężki; lekki.

Funkcje przemysłu:
-produkcyjna (pozyskiwanie i przetwarzanie);
-społeczna (miejsca pracy, rozwój techniki produkcji, polepszenie warunków życia);
-przestrzenna (rozwój miast, przyspieszenie procesów urbanizacyjnych, przekształcenie środowiska);
-ekonomiczna (produkcja różnorodnych dóbr, energii lub wydobywanie surowców mineralnych).

Czynniki lokalizacji przemysłu:
-przyrodnicze(baza surowcowa, bliskość wody);
-poza przyrodnicze(rynek zbytu, bliskość dużego miasta, tania siła robocza, duży kapitał na maszyny, wyspecjalizowana kadra robocza).

Główne okręgi surowcowe świata(gł. państwa rozwijające się(gł. węgiel kamienny, żelazo); przeważa przemysł ciężki, materiałochłonny i energochłonny; przeważa produkcja maszyn dla przemysłu ciężkiego; są to okręgi największego zagrożenia ekologicznego):
-donieckie zagł. węglowe(Ukraina; rtęć, sól kamienna, żelazo, koks, produkcja maszyn dla rolnictwa i górnictwa; główne miasta(Doniec, Gorłówka, Kramatorsk));
-okręg uralski(najbogatsze zagł. surowcowe świata; żelazo, stal, produkcja maszyn dla rol. i górn.; gł. miasta(Czeladnik, Magnitogorsk));
-kuźnieckie zagł. węglowe(żelazo, węgiel kamienny, cynk, ołów; drugi najważniejszy w Rosji; przemysł metalowy, elektromaszynowy, zbrojeniowy; gł. miasta(Nowokuźnieck, Biełowo));
-Fushun-Anshan(płn.-wsch. Chiny; węgiel kamienny, ropa naftowa, żelazo; gł. miasta(Fushun-Anshan));
-Pekin-Tianjin(węgiel kamienny, ropa naftowa, żelazo, produkcja statków: gł. miasta(Pekin, Tianjin));
-okręg Damodar(żelazo, przemysł metalowy, produkcja maszyn dla hutnictwa; gł. miasta(Asansol, Dźamśedpur));
-okręg witwatersrand (diamenty, złoto, platyna, węgiel kamienny, srebro; gł. miasta(Johannesburg, Kimberley, Newcastle);
-okręg Shaba(miedź, kobalt, srebro, uran, cynk; gł. miasta(Demokratyczna Republika Konga, Zambia);
-okręg Minas-Gerais(żelazo, cyna, złoto, uran, tor).

Okręgi przemysłowe zrestrukturyzowane:
-Yorkshire-Humberside(w Wlk. Brytanii; elektroniczny, petrochemiczny; gł. miasto: Sheffield);
-zagł. Nord(płn. Francja; kiedyś stal teraz elektronika, barwniki chemiczne; gł. miasto: Lille);
-okręg Nadrenii(kiedyś węgiel, teraz przemysł precyzyjny, samochodowy, farmaceutyczny, elektroniczny; gł. miasta: Kolonia, Essen, Düsseldorf);
-okręg przyjeziorny(w USA; kiedyś huty teraz przemysł petrochemiczny, elektroniczny, poligraficzny; gł. miasta: Chicago, Detroit, Newland).

Przyczyny restrukturyzacji przemysłu:
-ekologiczne(degradacja środowiska, zanieczyszczenia);
-ekonomiczne(wyczerpują się złoża najbliżej powierzchni, głębiej się nie opłaca);
-technologiczne(wymuszenie zmian, nowe technologie).
Restrukturyzacja-daleko idące zmiany w wielkości i rozmieszczeniu przedsiębiorstw a także przebudowa struktury gałęziowej czemu towarzyszy unowocześnienie procesów technologicznych, na przykładzie zagł. Ruhry: utrata 500 tys. miejsc pracy; zamknięcie większości kopalń; zamykanie szkodliwych dla środowiska wydziałów; zmniejszenie liczby zakładów; elektro maszyny zastępują maszyny ciężkie; przemysł chemiczny oparty na biotechnologiach; petrochemia(na bazie ropy naft.); przemysł włókienniczy w zaniku.

Pozytywne konsekwencje restrukturyzacji: poprawa stanu środowiska; przemysł energooszczędny; wzrost wykształcenia i kwalifikacji pracowników; wzrost konkurencji, wydajności przemysłu; nowe miejsca pracy.

Negatywne konsekwencje restrukturyzacji: wzrost bezrobocia; likwidacja miejsc pracy w skali przekraczającej ich tworzenie; niedobór funduszy na naprawę szkód górniczych.

Proces restrukturyzacji w Polsce: prywatyzacja; specjalne strefy ekonomiczne(przez kilka lat zwolnienie z podatków lub niższe podatki; np. Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna(Pomorska SSE); słupska; Legnicka; katowicka; krakowski park technologiczny; Starachowice; tarnobrzeska; kamienno górska; suwalska.

Okręgi przemysłowe w Polsce(obecnie 22): najwięcej ma genezę surowcową(górnośląski, zgorzelecko-bogatyński, płocki, tarnobrzeski, opolski, karpacki, częstochowski); okręgi transportowe(ze względu na dogodne położenie komunikacyjne; gdański, poznański, szczeciński, krakowski, bydgoski, toruński, wrocławski); okręgi powstałe w związku z czynnikiem politycznym (1936-39-powstał Centralny Okręg Przemysłowy, przemysł ciężki, zbrojeniowy, znajdował się tam gdzie dziś są lubelski, tarnobrzeski, rzeszowski), okręgi miejskie(w związku z dużym tynkiem zbytu; warszawski).

Zmiany w polskim przemyśle w latach 80 i 90: zmniejszył się zasięg terytorialny(upadek przedsiębiorstw, zamykanie kopalń, hut); podział okręgów na mniejsze(Bydgosko-Toruński teraz jest Bydgoski i Toruński).

Restrukturyzacja polskiego przemysłu: dostosowanie struktury gałęziowej przemysłu do strukt. popytu w handlu wew. I zagranicznym; rozbudowa nowoczesnych gałęzi; zmiana jakości wyrobów przez użycie nowszej techniki produkcji i nowoczesnych maszyn; obniżenie kosztów wytwarzania(zmniejszenie energochłonności i materiałochłonności); zwiększenie roli zakładów małej i średniej wielkości; tworzenie zaplecza badawczo-rozwojowego przemysłu.
Główne trudności restrukturyzacji: brak funduszy, brak wykwalifikowanej kadry.

Hutnictwo:
-huty miedzi(Legnica, Głogów);
-huty aluminium(Konin(nad Wartą));
-huty żelaza(Częstochowa, Kraków, Ostrów-Świętokrzyski);
-huty cynku i ołowiu(Bukowno, Trzewina).

Cechy przemysłu wysokich technologii: automatyzacja, komputeryzacja produkcji; najnowsze technologie; bardzo wydajna produkcja; przemysł energooszczędny i materiałooszczędny; kadra wykwalifikowana; skomplikowane cykle produkcyjne; duży udział wydatków na badania naukowe.

Czynniki lokalizacji przemysłu wysokich technologii:
a)faza innowacji(badania naukowe, testowanie produktów): kapitał, bliskość dużych miast; obszar podmiejski dobrze skomunikowany z dużym miastem; czyste środowisko; ładny krajobraz(sprzyjający pracy naukowej).
b)masowa produkcja(tania siłą robocza; niskie podatki; gł. Azja płd.-wsch.).

Park naukowy - zespół biur, pracowni tworzonych przez uczelnie wyższe do współpracy z firmami do których robione są te badania.

Park technologiczny – skupisko instytucji badawczych(park naukowy) a także zakłady przemysłowe zajmujące się wdrażaniem do produkcji innowacji technologicznych oraz sprzedażą produktów.
Technopolia-okręgi przemysłowe w których znajdują się parki technologiczne i współpracują ze sobą.

Okręgi przemysłowe wysokich technologii:
-dolina Krzemowa(najstarsze na świecie, niedaleko San Francisco);
-Orange Country(Los Angeles);
-Nowy York; Droga 128(w okol. Bostonu);
-Tuluza(we Francji).