Skały
Skała jest zespołem minerałów jednego lub kilku rodzajów utworzonych
w określonych procesach geologicznych.
Ze względu na ich pochodzenie, dzielimy je na:
- skały magmowe
- skały osadowe
- skały metamorficzne
SKAŁY MAGMOWE.
Powstają wskutek przedzierania się magmy przez litosferę, jej zastygania
i krystalizacji w głębi Ziemi lub tez zastygania law na powierzchni. Dzielimy zatem skały magmowe na:
- głębinowe – powstają w głębi Ziemi w procesach powolnego zastygania magmy (w warunkach wysokiego ciśnienia) mają one strukturę jawnokrystaliczną, tzn. posiadają widoczne gołym okiem wykształcone minerały, są to skały ciężkie, twarde, odporne na zniszczenia.
Przykłady: granit, sjenit, dioryt, gabro.
- wylewne – powstają na powierzchni w procesie gwałtownego zastygania magmy, maja strukturę skrytokrystaliczną (kryształy nie są widoczne gołym okiem, lawa stygnie tak szybko, że nie ma czasu na wykształcenie kryształów, przykłady: bazalt, andezyt, melafir) lub porfirową (stygnięcie i krystalizacja rozpoczęły się pod ziemią, jednak kolejny wybuch wulkanu wyrzucił je na powierzchnie, gdzie proces krystalizacji został przerwany, przykład: porfir)
Skały magmowe można podzielić tez ze względu na odczyn:
- kwaśny, bogaty w krzemionkę – np. granit
- zasadowy, ubogi w krzemionkę – np. gabro
SKAŁY OSADOWE.
- okruchowe- powstają w wyniku niszczenia innych skał wskutek wietrzenia lub erozji, mogą t być skały luźne (okruchy nie są ze sobą połączone) oraz zwięzłe (okruchy scementowane drobnym materiałem). Przykłady: żwir, zlepieniec, piasek ( > 2 ), piaskowiec, less, muł ( < 0.1 ), mułowiec, glina ( < 0.01 ).
- organiczne – powstałe na skutek nagromadzenia szczątków roślinnych lub zwierzęcych, jak również w wyniku ich działalności. Przykłady: węgiel kamienny i brunatny, torf ; węglowodory – gaz ziemny, ropa naftowa, wosk ziemny, asfalt naturalny; wapienie – wapień muszlowy, wapień koralowy, kreda pisząca
- chemiczne – powstałe poprzez wytracanie minerałów z roztworów ( głównie w trakcie parowania wód morskich) – przykład: wapień, gips, anhydryt, sól kamienna, sól potasowa.
SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE).
Zależnie od czynnika przeobrażającego, wyróżniamy:
- metamorfizm kontaktowy – czynnikiem przeobrażającym jest wysoka temperatura (zetknięcie skały z magmą) - przykład: marmur powstający z wapienia
- metamorfizm dynamiczny – czynnikiem przeobrażającym jest wysokie ciśnienie – przykład: łupki
- metamorfizm regionalny – czynnikiem przeobrażającym jest wysokie ciśnienie i temperatura, skały zostały przeniesione w te warunki z innego terenu przez ruchy skorupy ziemskiej – przykład: gnejs powstający z granitu.
Wykorzystanie skał:
- budownictwo – skały magmowe ( granit i bazalt ) i przeobrażone ( gnejs ) ze względu na dużą odporność na czynniki niszczące jak i walory estetyczne wykorzystywane są w budownictwie. Surowcem budowlanym jest wiele skał osadowych ( piaskowce, piaski, żwiry)
- ceramika – skały osadowe (gliny, iły)
- przemysł cementowy – wapienie, margle
- ogrodnictwo – torfy
- energetyka – węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa
- przemysł nawozów mineralnych i wielu artykułów chemicznych – potas, fosfor, siarka, sód
- przemysł spożywczy – sól kamienna