Skały i minerały
MINERAŁY
1. Minerał to najmniejszy składnik litosfery (skorupy ziemskiej) o określonej niezmiennej budowie chemicznej i fizycznej.
2. Kwarc - SiO2
Rodzaje kwarcu:
- Pomarańczowy, czerwony- krwawnik
- Fioletowy- ametyst
- Biały- mleczny
- Żółty- cytryn
- Szary- dymny
- Biało-czarny – onyx
Kwarc górski - kryształ górski- przeźroczysty
3. Właściwości fizyczne minerałów.
- Barwa
- Zabarwienie (faktyczny kolor rysy) -rysa – sproszkowany materiał danego minerału
- Twardość- 10 stopniowa skala Mohsa
- Smak, zapach (w przypadku soli i siarki)
- Łupliwość
- Gęstość – ciężar właściwy
Kolor żółty minerału- sąsiedztwo siarki, kolor czerwony- sąsiedztwo rudy żelaza
4. Najmiększe minerały:
1 - talk ,rysę można zrobić paznokciem
2 - gips
3 - kalcyt – ostrzem
7 - kwarc
10 - diament
Od 7-10 minerały zarysować można diamentem. Ciężkim minerałem jest ołów.
SKAŁY
1. Skała - zbiór złożony z minerałów jeden minerał- skała monomineralna dwa minerały- skała polimineralna
Skały: magmowe, osadowe, metamorficzne.
SKAŁY MAGMOWE
Powstają w wyniku procesów wulkanicznych, w wyniku topnięcia stopu krzemowego w głębi ziemi (plutoniczne), na powierzchni (wylewne).
2. MAGMA
Skały plutoniczne głębinowe.
Warunki panujące w okresie powstawania:
- Wysoka temperatura i ciśnienie (STRES)
- Powoli krzepną
- Budowa jawnokrystaliczna związana z długim okresem krzepnięcia.
- Minerały grubo i średnioziarniste (np.granit) mają odczyn kwaśny- duża zawartość kwarcu.
Skały wulkaniczne np. bazalt
- Wysoka temperatura i ciśnienie
Budowa:
- Skrytokrystaliczna , zwykle drobnoziarnista związana z szybkim procesem krzepnięcia
- Odczyn obojętny
Skały magmowe występują:
- Tatry wysokie- wschodni
- Sudety - Bazalt
SKAŁY OSADOWE
Skały osadowe powstają w wyniku osadzania się (sedymentacji) materiałów okruchowych pochodzenia organicznego lub chemicznego na powierzchni ziemi.
1. SEDYMENTACJA
2. DIAGENEZA (cementacja) – osadzanie się materiału i pod wpływem niskiej temperatury i nacisku dochodzi do wyciskania ze skał wody, taka skała ulega zagęszczeniu
3. LITYFIKACJA - przejście skały luźnej w zwięzłą poprzez tworzenie się spoiwa (krzemionki, zw.żelaza)
2. Podział skał osadowych:
a.) okruchowe
- piasek (D) piaskowiec (Dolina śmierci Kolorado)
- żwir (D)zlepieniec
- muł (D) mułowiec
- ił (D) iłowiec
b.) organiczne
Pochodzenia roślinnego:
- węgiel (Karbon,środowisko tropikalne, paprocie,widłaki,skrzypy)
- tors
- antracyt
- płynne: ropa naftowa,bursztyn, gaz ziemny
Pochodzenia zwierzęcego:
- wapienie powstają w środowisku wodnym,płytkie jeziora,morza, ciepłe i słodkie – warunki jakich potrzebuję amonity
- dolomity
- kreda
c.) chemiczne
- siarka
- sól kamienna, potasowa
- gips
- dolomit
Skały osadowe:
SKAŁY METAMORFICZNE
1. Skały metamorficzne przeobrażają się wskutek oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury na wcześniej powstałe skały.
Podstawowe czynniki:
- Metamorfizm kontaktowy- wysoka temperatura w przypadku przeobrażenia skał
- Metamorfizm regionalny- wysoka temperatura i wysoki stres
- Metamorfizm dynamiczny zachodzi gdy mamy do czynienia z górami fałdonicznymi
2. Przy ściskaniu zwiększa się gęstość gęstość ciężar właściwy
Np. MATAMORFOZA
- Wapienie marmur
- piaskowiec kwarcyt
- granit gnejs
- węgiel grafit
- skały ilaste łupki ilaste
- mułowiec fillity
3. Występowanie:
Skały metamorficzne najczęściej występują w sąsiedztwie skał magmowych.
- Łupki i gnejsy- Dolny Śląsk i Tatry
- Marmur- Sudety