Teoria ekonomiczna fizjokratów a merkantylizm

Filozoficzną podstawą fizjokratyzmu była idea porządku naturalnego opartego na prawie natury, założeniem - wolność osobista, swoboda działania, prawo własności, interes własny jako główny bodziec działań gospodarczych i niezbędny warunek ich efektywności. Zdaniem fizjokratów państwo powinno ograniczyć swą akcję regulującą do zarządzeń zgodnych z prawami naturalnymi ochrony prawa własności, zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa i swobody. Aby możliwy był rozwój, gospodarka musi, zdaniem fizjokratów, dawać nadwyżki, które będą przeznaczane na rozszerzanie działalności gospodarczej, na utrzymanie państwa oraz grup ludności nie produkujących bezpośrednio. Za pracę produkcyjną fizjokraci uznawali wyłącznie pracę w rolnictwie wielkim, stosującym kapitał. Drobni rolnicy, wg nich, to jedynie konsumenci wytworzonych przez siebie płodów, a przemysł, rzemiosło itp. tylko przerabiają płody rolnictwa. W wyniku tych założeń za klasę produkcyjną uznawali klasę rolników- przedsiębiorców rolnych dysponujących kapitałem, uprawiających ziemię sposobem wielkiej uprawy i wysoce efektywnie. Celem analizy wg fizjokratów było badanie organizmu gospodarczego. w tym celu Quesnay opracował swe podstawowe dzieło - Tablice ekonomiczne. Fizjokraci stworzyli pierwszą zwartą szkołę ekonomiczną. Zbudowali wewnętrznie spoisty i logiczny system, którego poszczególne człony łączyły koncepcje czystego produktu i porządku naturalnego.
Merkantylizm jest systemem teoretycznych poglądów ekonomicznych, odpowiadających polityce merkantylistycznej. Jego przedstawiciele udowadniali konieczność kapitalistycznego uprzemysłowienia, przyspieszonego rozwoju kapitalizmu oraz wskazywali środki tego rozwoju. Podstawowym czynnikiem realizującym politykę merkantylistyczną była monarchia absolutna. Główną metodą realizacji tej polityki był handel zagraniczny, a przede wszystkim handel zamorski, związany z eksploatacją kolonii. Jednocześnie monarchia absolutna otaczała opieką rozwój rodzimej produkcji, nakładając cła ochronne, udzielając subwencji, nadając przywileje. Państwo dbając o rozwój rynku wewnętrznego, znosiło wewnątrz kraju cła oraz opłaty wewnętrzne typowe dla epoki feudalizmu, dbało o stan dróg i ograniczało rynek narodowy od reszty świata wysokimi cłami zewnętrznymi.
Na pierwszy plan w teorii merkantylizmu wysuwał się rozwój rolnictwa, przemysłu, środków komunikacji, rybołówstwa. Merkantyliści uważali, że kraj jest bogaty, gdy wiele osób znajduje zatrudnienie w produkcji / koncepcja ta jest ściśle związana z postulatem uprzemysłowienia /. Zdaniem merkantylistów ogromne znaczenie dla bogactwa kraju ma posiadanie kruszców szlachetnych, a za jedyny środek ich zdobycia / poza wydobywaniem / uważali oni eksportowanie towarów przewyższające wartościowo ich import. W związku z tym rozwinęli teorię bilansu handlowego.