Cudzoziemcy

Cudzoziemiec w rozumieniu przepisów prawa jest sobą przebywającą na terytorium danego państwa, ale nie posiadającą jego obywatelstwa. Potocznie - każdy obcokrajowiec, bez względu na jego status prawny.
Problematykę obywatelstwa ciężko przypisać konkretnym dziedzinom prawa, gdyż leży ona na pograniczu prawa międzynarodowego
i administracyjnego. Obywatelstwo jest to stosunek prawny łączący jednostkę
z państwem. Składają się nań prawa przynależne jednostce oraz jej obowiązki wobec państwa. Do indywidualnych rozwiązań każdego państwa należą sposób nabycia oraz utraty obywatelstwa, jak i obowiązki obywatela wobec państwa.
Obywatelstwo nabywa się poprzez:
urodzenie, kiedy łączy się danego człowieka z krajem za pomocą prawa krwi, czyli z krajem pochodzenia jego rodziców, lub za pomocą prawa ziemi, czyli określa się obywatelstwo narodzonego dziecka za pomocą określenia kraju jego narodzenia
naturalizację (nadanie), kiedy państwo nadaje obywatelstwo obcemu obywatelowi, jeśli ten spełnił pewne warunki, np. zamieszkiwał na terenie danego państwa przez określoną liczbę lat. Należy tu zwrócić uwagę na problem podwójnego obywatelstwa, kiedy dany człowiek jednocześnie nabywa nowe obywatelstwo, ale też nie traci starego
zamążpójście, kiedy istnieje możliwość przyjęcia obywatelstwa męża, co jednak nie następuje już automatycznie, jak kilkadziesiąt lat temu
adopcję, gdy adoptowany przyjmuje obywatelstwo przybranych rodziców
opcję, co jest prawem wyboru obywatelstwa w określonych przypadkach, szczególnie przy problemie obywatelstwa podwójnego
repatriację, czyli powrót do kraju przodków i przyjęcie ich obywatelstwa bez spełniania warunków, jak przy naturalizacji

Prawo wewnętrzne państwa decyduje także o utracie obywatelstwa. Utrata może nastąpić poprzez zwolnienie z obywatelstwa, pozbawienie obywatelstwa, opcję lub zamążpójście. Oprócz problemu podwójnego obywatelstwa, istnieje jeszcze sytuacja, gdy człowiek nie posiada żadnego obywatelstwa, a więc jest apatrydą. Bezpaństwowiec podlega prawu państwa pobytu, ale nie posiada jego opieki dyplomatycznej, może być wydalony, nie ma praw politycznych. Apatryda powstaje w sytuacji, gdy traci się obywatelstwo jednego państwa, np. wychodząc za mąż za obcokrajowca, gdy prawo kraju ojczystego przewiduje
w tej sytuacji "pójście kobiety za mężem", a jednocześnie nie nabywa się obywatelstwa kraju drugiego, czyli w danym przykładzie obywatelstwa kraju męża.
Cudzoziemcom kraj przyznaje albo prawa takie same, jak własnym obywatelom, albo tylko określone uprawnienia, albo prawa takie same, jakie ma najbardziej uprzywilejowany pod tym względem kraj trzeci. Cudzoziemca można jednak wydalić w dowolnym momencie, jeśli naruszył on prawo danego państwa lub jego pobyt zagraża bezpieczeństwu lub interesom państwa.
Można wydać władzom obcego państwa osobę ściganą za popełnione przestępstwa, co jest znane pod nazwą ekstradycji. Nie wydaje się jedynie przestępców politycznych, chyba że podlegają oni klauzuli zamachowej, czyli dopuścili się zabójstwa głowy państwa, szefa rządu lub innych ważnych osobistości politycznych. Przeciwieństwem ekstradycji jest azyl, którego można udzielić obcokrajowcowi ściganemu w kraju ojczystym za przestępstwa polityczne lub z innych powodów politycznych. Można też udzielać azylu dyplomatycznego w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, jeśli sytuacja nie cierpi zwłoki.
W Polsce obywatelstwo nadawane jest zgodnie z dwiema zasadami. Zasada krwi zakłada, że dziecko dziedziczy obywatelstwo po rodzicach. Zasada ziemi natomiast mówi, że dziecko otrzymuje obywatelstwo po rodzicach. Zgodnie z tymi zasadami obywatelstwo polskie otrzyma dziecko urodzonez obywateli polskich lub, gdy jedno z jego rodziców jest Polakiem, a także w przypadku, gdy urodzi się w Polsce lub tu zostanie znalezione.
Obywatelstwo może zostać nadane również repatriantom, czyli cudzoziemcom pochodzenia polskiego, którzy mają zamiar osiedlić się w Polsce na stałe.
Poza tymi wszystkimi przypadkami obywatelstwo polskie może zostać nadane, jeżeli cudzoziemiec zamieszkuje w Polsce co najmniej pięć lat, na jego wniosek. Czasem może to być uzależnione od faktu, czy cudzoziemiec utracił swoje dotychczasowe obywatelstwo. Obywatelstwo, które rozciąga się na dzieci, nadaje tylko i wyłącznie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Uzyskanie obywatelstwa polskiego możliwe jest także w wyniku tzw. uznania za obywatela polskiego. O procedurę tą może złożyć wniosek osoba, która nie posiada żadnego obywatelstwa, bądź jej obywatelstwo jest nieokreślone, pod warunkiem, że zamieszkuje ona w Polsce co najmniej pięć lat. Uznanie za obywatela polskiego należy do kompetencji wojewody. Państwo polskie traktuje obywatela polskiego tylko i wyłącznie jako swojego obywatela, choćby nawet posiadał on równocześnie inne obywatelstwo.
Osoby, które nie są obywatelami polskimi objęci są w Polsce specjalną regulacją prawną. Prawo o cudzoziemcach szczegółowo reguluje kwestie przekroczenia polskiej granicy przez cudzoziemca, uzyskania wizy, instytucji odmowy wjazdu na terytorium RP, wydalenia z kraju. W związku z pobytem obywatela innego kraju na terytorium Polski wprowadzono obowiązki rejestracji, meldunku, kartę stałego pobytu, a także prawo azylu.
Cudzoziemiec może przekroczyć granicę Polski na podstawie ważnego paszportu, a w niektórych przypadkach dodatkowo na podstawie ważnej wizy. Wizę obcokrajowcowi może wydać polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub konsul za granicą, a w kraju wojewoda, właściwy ze względu na miejsce pobytu. Dokument ten może uprawniać do jednorazowego lub wielokrotnego wjazdu na teren RP lub na przejazd przez Polskę do innego kraju. W niektórych przypadkach można odmówić cudzoziemcowi wizy, wjazdu do Polski, bądź też unieważnić wizę, kiedy np. obcokrajowiec działał na szkodę interesów RP, został skazany w Polsce lub za granicą za zbrodnię, naruszył polskie przepisy
o cudzoziemcach, o ochronie granic, celne lub gdy inne przesłanki wskazują, że jego pobyt w kraju jest niepożądany.
Obcokrajowiec ma obowiązek zarejestrować się w ciągu trzech dni od wjazdu do Polski w urzędzie wojewódzkim. Jeżeli cudzoziemiec nie jest
w Polsce przejazdem, ma także obowiązek zameldować się. Legalny stały pobyt w Polsce jest możliwy tylko po dopełnieniu tych dwóch obowiązków oraz po otrzymaniu karty stałego pobytu, wydanej przez wojewodę właściwego co do miejsca zamierzonego pobytu cudzoziemca. W przypadku, gdy obcokrajowiec przebywa w Polsce nielegalnie, może zostać wydalony z kraju. Decyzję taką wydaje wojewoda. Taka decyzja może zostać podjęta również wówczas, gdy cudzoziemiec działał na szkodę interesów RP, został skazany za zbrodnię, naruszył stosowne przepisy lub gdy zachodzą inne przesłanki, że jego obecność w kraju jest niepożądana. W prawie polskim przewidziana została instytucja azylu, który może zostać udzielony osobie ściganej przez władze innego państwa z powodów natury politycznej, rasowych, koloru skóry, pochodzenia narodowego lub etnicznego, religii, itp. Azyl stosowany jest tylko w przypadku osób, które popełniły przestępstwo polityczne. Może zostać udzielony azyl terytorialny, czyli w granicach Polski oraz dyplomatyczny, czyli w granicach siedziby misji dyplomatycznych RP, niekiedy również w konsulatach, na pokładach statków morskich, okrętów wojennych czy bazach wojskowych.


Cudzoziemcowi można nadać także status uchodźcy, który to nadaje Minister Spraw Zagranicznych, zgodnie z Konwencją Genewską z 28 lipca 1951 roku
o statusie uchodźców oraz Protokołem dotyczącym statusu uchodźców
z 31 stycznia 1967 roku. Obcokrajowcy, którym został udzielony azyl lub status uchodźcy nie są zwolnieni z powszechnych obowiązków cudzoziemców przebywających na terenie RP.
Sytuacja cudzoziemców w Polsce nie jest na tyle korzystnie rozwiązana, co sytuacja polskich obywateli, ponieważ niektóre decyzje administracyjne nie podlegają kontroli sądu administracyjnego.
Od 1 maja 2004r., czyli od wejścia Polski do Unii Europejskiej, Polakom zostało przyznane obywatelstwo UE. Jest to instytucja, którą wprowadził traktat z Maastricht. Obywatelstwo to daje nam możliwość poszukiwania pracy
i pracowania w innych krajach Unii, swobodne zamieszkanie i przemieszczanie się w owych krajach, przenoszenia praw ubezpieczeń społecznych do innego kraju UE, a także do studiowania i przejścia na emeryturę w każdym kraju na terytorium Unii Europejskiej. Instytucja obywatelstwa UE nakłada na Polskę również obowiązki. Jesteśmy zobowiązani umożliwić korzystanie z wszystkich ww. praw innym obywatelom unijnym, bez względu na kraj ich pochodzenia.





BIBLIOGRAFIA:
„Status obywatela i cudzoziemca w orzecznictwie”- Jacek Jasielski, Warszawa, 2001
Konstytucja RP art. 37, 52, 79
Dz. U. z 2000 r. Nr 28 poz. 353
Dz. U. z 13.06.2003 o cudzoziemcach
Dz. U. Nr 88 poz..409 z 1993 r.
Dz. U. Nr 131, poz. 1458

Strony internetowe

www. isip.sejm.gov.pl