Czy we współczesnych czasach kultura upadła?

Co w ogóle znaczy słowo kultura? W moim rozumieniu jest to dorobek ludzkości, który powstał w ogólnym rozwoju ludzkości lub w jego określonej epoce, czy też jest to wysoki poziom rozwoju intelektualnego i moralnego.

Według encyklopedii kultura jest to ogół zasad, reguł i sposobów ludzkiego działania, wytworów ludzkiej pracy oraz twórczości stanowiący zbiorowy dorobek społeczeństw ludzkich, powstający na gruncie swoistych biologicznych i społecznych cech człowieka i warunków jego bytu, a rozwijający się i przekształcający w procesie historycznym; również określony etap historycznego procesu rozwoju społeczeństw, wyrażający się stopniem opanowania sił przyrody, osiągniętym stanem wiedzy i twórczości artystycznej oraz formami współżycia społecznego. Kultura jako zjawisko społeczne jest wspólna grupom i zbiorowościom ludzkim. Stanowi względnie zintegrowaną całość w obrębie każdego społeczeństwa, ale dziedziny jej występowania noszą charakter uniwersalny, ogólnoludzki. Jest przekazywana każdemu pokoleniu przez tradycję, ale rozwija się nieustannie dzięki zbiorowej i indywidualnej działalności twórczej.

Maria Bogucka uważa, że kultura to „zespół (materialnych i niematerialnych) wytworów człowieka, jak społecznie uznane sposoby bycia i systemy wartości, typowe dla danej epoki i badanego terenu. Społeczeństwo organizując swe istnienie w określone ramy i zaczynając funkcjonować jako świadomy swej tożsamości naród wytwarza specyficzną, oryginalną kulturę, która jest jednocześnie warunkiem sine qua non jego dalszej egzystencji. Unicestwienie kultury narodowej oznacza nieuchronną śmierć jego twórcy – narodu. Uświadomienie sobie tej prawdy skłania do pochylenia się ze specjalną troską i szacunkiem nad spuścizną kulturalną, przekazaną nam przez minione epoki i minione pokolenia”.
Dwa podstawowe źródła kultury europejskiej, zwanej także śródziemnomorską, to Biblia i tradycje judeochrześcijańskie oraz starożytna kultura grecko - rzymska. Kultura grecka jest jednym z trwałych elementów kultury europejskiej. Jest ona jednym z fundamentów naszej tożsamości. W jej rozwoju kapitalną rolę odegrała religia grecka. Panteon i związana z nim mitologia do dzisiaj zachowują swoje znaczenie jako zestaw wzorów i archetypów. Kultura rzymska w ciągu stuleci uległa wielu przemianom. Rzymianie byli początkowo mieszkańcami niewielkiego miasta-państwa. W miarę upływu czasu ich państwo bardzo się powiększyło, a oni sami zetknęli się z kulturami rozmaitych ludów. Wiele z nich reprezentowało kultury starsze i bardziej atrakcyjne od rzymskiej. Stąd też Rzymianie ulegli po części urokowi tych kultur, lecz jednocześnie wnieśli do dorobku kulturowego ludzkości swój własny oryginalny wkład. Po upadku cesarstwa zachodniego Kościół był jedyną instytucją życia społecznego, która mogła wziąć ludność w opiekę. Zasady etyczne chrześcijaństwa i wartość przypisywana przez nie osobie ludzkiej inspirowały wprost lub pośrednio ruchy broniące ludzkiego życia, godności, wolności i sprawiedliwości, a tym samym sprzyjały kształtowaniu się życia społecznego opartego na tych zasadach, m.in. na przekonaniu, że wiara musi nieść konsekwencje praktyczne, stąd często uważa się za skutek chrześcijaństwa np. działalność charytatywną, zniesienie niewolnictwa, uznanie godności kobiety, a nawet powstanie kapitalizmu w krajach protestanckich. Chrześcijaństwo było także bezpośrednią inspiracją dla powstawania wybitnych dzieł literatury, sztuk plastycznych i muzyki.
Rewolucja naukowa, techniczna i technologiczna drugiej połowy XX wieku jest związana z tempem i poziomem rozwoju nauki. Charakterystyczne dla tego etapu rozwoju ludzkości jest interdyscyplinarny charakter badań i sterowanie nimi przez ośrodki rządowe i międzynarodowe. Dzięki temu nastąpił niebywały rozwój nauk i lawina odkryć oraz wynalazków. Pojawiły się nowe techniki obliczeniowe (komputeryzacja), nowe materiały syntetyczne (plastik), mikroelementy w elektronice (tranzystor, mikroprocesor) oraz elektronika kwantowa (laser, masery). Badania w zakresie astronautyki umożliwiły loty w kosmos.

Rozwój nauki i techniki doprowadził do powstania filozofii nauki. Wśród kierunków filozoficznych rozwijających się w omawianym okresie należy zwrócić uwagę na egzystencjalizm. Jego przedstawicielem jest Jean Paul Sartre, według którego człowiek najpierw istnieje, znajduje się, a potem określa siebie, dokonuje wyboru. Personalizm chrześcijański reprezentuje Emmanuel Mounier, określający osobę, personę jako centralny punkt świata.

Oblicze techniki w drugiej połowie XX w. ukształtowały elektronika, informatyka i technika laserowa. Tranzystor zrewolucjonizował elektronikę i umożliwił produkowanie coraz doskonalszych i coraz mniejszych urządzeń (radioodbiorniki, telewizory, kalkulatory i minikomputery). Rozwój informatyki doprowadził do upowszechnienia komputerów i mikrokomputerów w życiu człowieka. Dzięki sieci komputerowej INTERNET nastąpił przyśpieszony i nieograniczony przekaz informacji, który spowodował, że świat stał się globalną wioską. Technika laserowa osiągnęła nowe możliwości dzięki mikrolaserom.

Doświadczenia wojny i okupacji zmieniły spojrzenie artystów na życie jednostki i społeczeństwa. Jean Paul Sartre (“Drogi wolności”) i Albert Camus (“Dżuma”) ukazywali bezsens wojny, konieczność dokonywania wyborów i bunt przeciwko “absurdowi życia”. John Steinbeck (“Ulica nabrzeżna”) i Erskin Caldwell (“Poletko Pana Boga”) przeciwstawiali się dyskryminacji społecznej i rasowej. George Orwell (”Folwark zwierzęcy”, “Rok 1984”) ostrzegał przed totalitaryzmem komunistycznym, a Arthur Miller (“Śmierć komiwojażera”) przed nowymi, często nieludzkimi, ideałami amerykańskiego stylu życia i kariery.
Nowe koncepcje artystyczne wcielane w życie przez reżyserów filmowych dały początek nowym kierunkom: szkole włoskiej (Roberto Rossellini, Victorio de Sica), szkole szwedzkiej (Ingmar Bergman), szkole polskiej (Andrzej Wajda, Andrzej Munk), francuskiej Nowej Fali (Jean Luc Godard, Claude Chabrol, Francois Truffaut) i oryginalnemu filmowi japońskiemu (Akiro Kurosawa).
W sztuce drugiej połowy XX w. oprócz dalszego rozwoju znanych już kierunków artystycznych (kubizmu, surrealizmu i konstruktywizmu) pojawiły się nowe: taszyzm, technika environment związana z happeningiem artystycznym (Tadeusz Kantor) i pop art wykorzystujący jako źródło inspiracji zjawiska kultury masowej (Andy Warhol).

We współczesnej muzyce poważnej kontynuowano i rozwijano neoklasycyzm (Sergiusz Prokofiew, Igor Strawiński), pojawiła się dodekafonia (Anton Weber) i punktualizm (Karlheinz Stockhausen) oraz muzyka elektroniczna (Jean Michel Jarre). Nowe tendencje w muzyce rozrywkowej wiążą się z działalnością zespołów big-beatowych (The Beatles, The Rolling Stones) i piosenkarzy (Elvis Presley, Michael Jackson).
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych pojawiły się kontrkultury młodzieżowe o cechach kontestacyjnych (hippisi), które demonstrowały bunt przeciwko istniejącemu porządkowi. Przejawiało to się w pacyfizmie, buntach młodzieżowych na uczelniach, używaniu narkotyków i wyrażaniu ekspresji przez muzykę rockową. Obok tego nurtu pojawiła się również kultura alternatywna charakteryzująca się całkowicie odmiennym stylem i filozofią życia (Fritjof Capra, Marshall McLuhan). W jej ramach zaczęły powstawać małe wspólnoty połączone stylem życia, czy poszukiwaniem nowych stanów i rozwiązań.

Kultura schyłku XX wieku, mimo pozornej wielowątkowości, podlega daleko idącej uniformizacji. Potwierdza to światowa ekspansja kultury anglo-amerykańskiej w filmie, muzyce, literaturze, a nawet stylu życia i ubierania się.
Moim zdaniem kultura wcale nie upadła, ona po prostu się zmieniła. Zmienia się nadal i będzie się zmieniała. Co ważne : rozwija się. Kultura to przecież nie tylko poprawne słownictwo i obowiązek przepuszczenie kobiety w drzwiach jako pierwszej. Wartości, które są dla nas najważniejsze nie uległy zmianie, tylko po prostu "przystosowały" się do współczesnego świata.