Gospodarka, rynek, pieniądz
Własność:
-prywatna
-spółdzielcza
-publiczna (komunalna i państwowa)
gospodarka:
-tradycyjna- wiedza o produkcji jest przekazywana z pokolenia na pokolenie np. starsze pokolenia uczą swoje dzieci jak uprawiać ziemię, czynności są oparte na uświęconych tradycją wzorcach, działalność gospodarcza toczy się zgodnie ze zwyczajami. Proces produkcji może się zmieniać w niewielkim stopniu przez długi okres czasu, wydajność i wzrost ekonomiczny również jest niski, gospodarka ta występuje w słabo rozwiniętych krajach Afryki, Azji, Ameryki Płd.
-centralnie-sterowana- wszelkie decyzje podejmowane są przez władzę centralną, urzędnicy państwowi określają jakie towary powinny być wytwarzane, jakie maja być ceny poszczególnych dóbr, zasoby są własnością państwa, które kontroluje proces produkcji oraz rozdział dóbr i usług, w takiej gospodarce często brakuje wszystkiego, żywność jest na kartki, np. Polska za czasów komunizmu
-wolnorynkowa (rynkowa)- charakteryzuje się przewagą prywatnej własności środków produkcji (ziemi, fabryk, zakładów) kapitału nad własnością państwową. Jednostki i przedsiębiorstwa same decydują o kupnie, sprzedaży i inwestowania. Ludzie sami decydują o sposobie wykorzystania poszczególnych zasobów i o pracy jaka będą wykonywać. Producenci żeby osiągnąć maxymalny zysk muszą ze sobą konkurować i minimalizować koszty produkcji. Państwo ma mniejszy wpływ na procesy gosp. System ten sprzyja rozwojowi ekonomicznemu , ale jest źródłem nierówności społecznych.
Cechy gosp. wolnorynkowej:
1.wolna przedsiębiorczość- decyzje o kupnie, sprzedaży są podejmowane przez samych zainteresowanych (istnieje swoboda zawierania umów)
2.własnośc prywatna- właścicielami środków produkcji są osoby prywatne
3.dążenie do osiągnięcia zysku
zalety gosp. wolnorynkowej:
-zapewnia szybszy rozwój gosp. Kraju i wzrost poziomu zaspokojenia potrzeb konsumentów
wady:
-szybsze rozwarstwianie się społeczeństwa
-upadek firm słabszych co prowadzi do monopolizacji
-często pojawiają się kryzysy i krachy gosp.
-towarzyszy jej znaczne bezrobocie
PRYWATYZACJA- proces przekazywania majątku państwowego podmiotom prywatnym, przekształcenie gospodarki państwowej w prywatną, ograniczenie roli państwa w gospodarce.
Proces prowadzący do zmiany kontroli nad gospodarką i zmiany własności społecznej na prywatną.
RYNEK- całość stosunków towarowo pieniężnych w gospodarce
Podział rynku:
-lokalny
-krajowy
-międzynarodowy
ze względy na rynek towarów lub usług wyróżniamy:
-rynek dóbr (towarowy)
-finansowy (pieniężny, walutowy, kapitałowy)
-pracy
-usług
POPYT- określa ilość dóbr i usług jaką kupujący jest w stanie nabyć
PODAŻ- ilość dóbr i usług wyprodukowanych i sprzedawanych po określonej cenie.
Prawo popytu i podaży:
1.gdy podaż jest większa od popytu to ceny mają tendencję malejącą
2. gdy popyt jest większy od podaży to ceny mają tendencję rosnącą
GIEŁDA- to rynek na którym zawiera się transakcje kupna, sprzedaży poprzez pośredników zwanych maklerami.
Giełda:
-towarowa
-papierów wartościowych (akcje)
AKCJE- dokumenty potwierdzające prawo do części jakiegoś przedsiębiorstwa.
PIENIĄDZ- środek płatniczy za zakupione dobra i usługi.
Rodzaje pieniądza:
-monety
-banknoty
-karty kredytowe
-czeki
funkcja:
-środek płatniczy
-środek gromadzenia
-wyraża wartość towaru i usługi
cechy środków płatniczych:
-trwałość
-podzielność
-łatwość do przenoszenia i przechowywania
BANKI:
1.centralny (NBP)
-wprowadza do obiegu nowe banknoty i monety
-ustala ilość pieniądza na rynku
-obsługuje długi finansowe państwa i operacje państwowe
-zarządza rezerwami walutowymi Polski
2.komercyjny
-przyjmuje wpłaty pieniężne, które ulegają oprocentowaniu
-udzielają kredytów
-rozliczają transakcje
-przechowują kosztowności
INFLACJA- wzrost cen rynkowych czyli spadek realnej wartości pieniądza.
Przyczyny inflacji:
-zwiększenie się ilości pieniądza
-nadmierny popyt
-wzrost kosztów produkcji