Zatrucia alkoholem, grzybami, przez układ pokarmowy, oddechowy, odtrutki, przyczyny, działanie.

ZATRUCIE - ogół objawów chorobowych powstałych wskutek przeniknięcia do organizmu substancji szkodliwych - trucizn. Zatrucie może nastąpić poprzez przewód pokarmowy, drogi oddechowe, skórę.

W ostatnich latach najczęstszą przyczyną zatruć są leki, na drugim miejscu - alkohole (głównie etanol), następnie: pestycydy, gazy (głównie tlenek węgla), środki narkotyczne i halucynogenne, rozpuszczalniki organiczne, substancje żrące, glikole, metale i ich związki oraz grzyby. Zatrucia lekami i środkami narkotycznymi oraz halucynogennymi najczęściej są skutkiem ich nadużycia przypadkowego lub w celach samobójczych, rzadko występują jako skutek narażenia zawodowego.

Osoby narażone na działanie substancji chemicznych, stosowanych w przemyśle lub rolnictwie, należą do dwóch grup:
I - pracownicy stykający się z tymi środkami w czasie ich produkcji, przygotowania do użycia, magazynowania lub stosowania.
II - osoby, które wchodzą w kontakt z tymi środkami przypadkowo, w wyniku ich niewłaściwego przechowywania lub wskutek spożywania skażonych pokarmów.

Znajomość podstawowych zagrożeń, związanych z narażeniem na substancje chemiczne stosowane w przemyśle lub rolnictwie, oraz zasad postępowania z tymi substancjami jest podstawą skutecznych działań profilaktycznych podejmowanych w celu zmniejszenia liczby zatruć.

Przyczyny zatruć:
-zamachy samobójcze
-zabójstwa
-nadużycia (leki, alkohol, narkotyki)
-nieświadomość (dzieci pijące detergenty)
-lekkomyślność (kierowca uruchamiający silnik w zamkniętym garażu)
-pomyłka (przechowywanie substancji toksycznych w nie oznakowanych lub źle oznakowanych pojemnikach)
DZIAŁANIE SUBSTANCJI SZKODLIWYCH

Działanie narkotyczne - charakterystyczne są zaburzenia pracy mózgu. Pobudzenie (euforia, niepokój itd.) występuje na ogół po narażeniu na działanie substancji o stężeniu zbliżonym do wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh). Natomiast w przypadku bardzo dużych stężeń, bliskich stężeniom śmiertelnym, może wystąpić zahamowanie czynności mózgu, którego skutkiem jest porażenie ośrodków ważnych dla życia: oddychania (z zaburzeniami i zatrzymaniem oddychania) oraz krążenia (z zaburzeniami akcji serca, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, zapaścią, zatrzymaniem akcji serca). Oba te mechanizmy prowadzą do zejścia śmiertelnego.

Działanie duszące - odczucie utrudnionego oddychania wynika z braku tlenu, spowodowanego niedrożnością dróg oddechowych, zaburzeniami czynności płuc, zaburzeniami w transporcie tlenu przez hemoglobinę lub zaburzeniami oddychania tkankowego. Niedrożność dróg oddechowych może być następstwem obrzęku krtani lub skurczu oskrzeli wskutek działania substancji silnie drażniących lub uczulających, a także niedrożności oskrzeli, spowodowanej zachłyśnięciem się płynem z jamy ustnej, gardła i żołądka (np. w czasie wymiotów). Zaburzenia czynności tkanki płucnej, tj. oskrzelików i pęcherzyków płucnych, prowadzą do obrzęku płuc.

Działanie żrące - oparzenie chemiczne jest najczęściej wywołane działaniem:

- zasad, powodujących martwicę rozpływną tkanek narażonych na bezpośredni kontakt z tymi związkami, tj. skóry, błon śluzowych jamy nosowo-gardłowej, przełyku, żołądka oraz oczu. Szczególnie niebezpieczna jest głęboka penetracja zasady i uszkodzenie sąsiadujących tkanek i narządów (np. zniszczenie przełyku powoduje penetrację do śródpiersia, przebicie ściany żołądka - penetrację do jamy otrzewnej, a uszkodzenie rogówki prowadzi do zniszczenia całej gałki ocznej)

- kwasów, powodujących martwicę koagulacyjną, tj. oparzenia chemiczne ograniczone do powierzchownych warstw tkanek, narażonych na bezpośredni kontakt z kwasami. Od rozległości oparzenia skóry i stopnia uszkodzenia zależy zagrożenie życia. Lokalizacja zmian bliznowatych, powstałych po wyleczeniu oparzeń, może być przyczyną trwałych uszkodzeń (ograniczenia ruchomości w obrębie kończyn, niedomykalności powiek po oparzeniu skóry twarzy, zwężenia przełyku po zatruciu drogą pokarmową) i powodować konieczność operacji chirurgicznych.

Działanie drażniące - w następstwie bezpośredniej styczności substancji chemicznych z oczami mogą wystąpić skutki zdrowotne o zróżnicowanym nasileniu. Mogą to być skutki o charakterze przejściowego, umiarkowanego, nieprzyjemnego odczucia (szczypanie, łzawienie) do nawet trwałego uszkodzenia oczu. Wielkość i nasilenie uszkodzenia zależy od ilości substancji, na którą zostały narażone oczy, oraz od tego, czy pierwsza pomoc zostanie udzielona natychmiast. Substancje, które działają drażniąco na oczy, to m.in. kwasy, zasady i rozpuszczalniki.

Podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą niektóre substancje chemiczne mogą niszczyć jej warstwę ochronną, powodować wysuszenie, chropowatość i owrzodzenie. Stan taki określa się jako wyprysk z podrażnienia lub wyprysk toksyczny. Substancje, które powodują tę postać zmian chorobowych na skórze, na ogół nazywa się substancjami pierwotnie drażniącymi. Najważniejsze substancje pierwotnie drażniące to zasady, kwasy, rozpuszczalniki organiczne, mydła i środki piorące.

Następstwem działania drażniącego gazów, pyłów lub par substancji chemicznych są zmiany zapalne w drogach oddechowych. Odczyny te obejmują różne odcinki dróg oddechowych i mogą występować z różną intensywnością. Gazy i pary takich substancji, jak fluorowodór, chlorowodór, amoniak, formaldehyd, kwas octowy wywołują przede wszystkim zmiany w górnych drogach oddechowych ? w nosie, jamie nosowo-gardzielowej i krtani. Takie substancje, jak chlor, ditlenek siarki, trichlorek arsenu, trichlorek fosforu wywołują zmiany w górnych drogach oddechowych i oskrzelach. Pod wpływem działania drażniącego substancji chemicznych dochodzi do kaszlu i kichania. Przy dużych stężeniach substancji może dojść do odruchowego skurczu nagłośni i oskrzeli. Fosgen czy tlenki azotu wywołują zmiany bezpośrednio w tkance płucnej, mogące być przyczyną obrzęku płuc i pojawienia się wysięku w pęcherzykach płucnych. Wysięk może się pojawić bezpośrednio po narażeniu lub po upływie kilku godzin, tj. po okresie utajenia. Objawy kliniczne zatrucia to kaszel, sinica (objaw niedotlenienia) oraz odkrztuszanie dużych ilości śluzu. Substancje działające drażniąco na układ oddechowy uszkadzają również mechanizmy obronne tego układu, co prowadzi do obniżenia odporności i zwiększa podatność na infekcje, astmę i rozedmę płuc.

Skutki działania substancji drażniących układ oddechowy zależą od wielu czynników, m.in. stężenia substancji, czasu trwania ekspozycji, wrażliwości osobniczej. Ważnym czynnikiem jest również sposób oddychania: przez usta lub przez nos. U osób narażonych przez dłuższy czas na substancje drażniące można zaobserwować pojawienie się tolerancji na ich działanie. Jest to istotny problem w sytuacji, gdy zmysłem węchu nie stwierdza się obecności substancji drażniących na stanowisku pracy.

Skutkiem działania toksycznego substancji mogą być także zmiany w narządach i układach: w wątrobie, nerkach, układzie nerwowym, płucach, układzie krwiotwórczym. Zmiany te mogą ujawnić się z opóźnieniem w stosunku do działania narkotycznego, duszącego czy żrącego. Objawy występują po kilku lub kilkunastu godzinach, a niekiedy po kilku lub kilkunastu dniach.

ZASADY POSTĘPOWANIA Z SUBSTANCJAMI NIEBEZPIECZNYMI

- Środki niebezpieczne dla zdrowia muszą być przechowywane w dobrze opisanych pojemnikach, zaopatrzonych w bezpieczne zamknięcia, najlepiej pod kluczem.

- Substancje niebezpieczne nie mogą być przechowywane w pobliżu artykułów spożywczych czy pasz. Znaki ostrzegawcze na tego rodzaju preparatach muszą być zrozumiałe nawet dla osób nie umiejących czytać.

- Puste opakowania należy usuwać jako odpady niebezpieczne; zużyte opakowania przyjmują autoryzowane firmy utylizacji odpadów.

- Używanie opakowań po artykułach żywnościowych, np. butelek po napojach, do przechowywania środków toksycznych jest szczególnie niebezpieczne.

Zasady postępowania przy zatruciu:

-Zabezpieczyć miejsce zdarzenia.
-Odizolować poszkodowanego od trucizny (pamiętajmy o swoim bezpieczeństwie).
-Sprawdzić czynności życiowe.
-Zebrać niezbędne informacje: co? ile? kiedy?
-Wezwać pogotowie; w meldunku powinny znaleźć się następujące informacje:
& ilość zatrutych
& przybliżony wiek poszkodowanych, rodzaj i stężenie trucizny
& czas jaki upłynął od chwili wniknięcia substancji szkodliwej
& objawy zatrucia i stan poszkodowanego.
-Wdrożyć postępowanie przeciwwstrząsowe (podanie odtrutek, ew. spowodowanie wymiotów, odpowiednie ułożenie, okrycie, wsparcie psychiczne).
-Zabezpieczenie resztek pokarmu, opakowań po tekach, wymiocin.

ODTRUTKI
Ogólne:
-powietrze,
-woda,
-zawiesina węgla aktywowanego (2 tabletki na szklankę wody).
Osłaniające:
-odtłuszczone mleko - w przypadku zatrucia kwasami, zasadami oraz szczawianami,
-białko jaja kurzego (4 białka na 2 szklanki wody) w przypadku zatrucia metalami ciężkimi, fenolem oraz substancjami żrącymi,
-zawiesina mąki - w przypadku zatrucia jodem (podajemy zawiesinę i wywołujemy wymioty dopóki będą miały niebieskawe zabarwienie), dodatkowo skrobia chroni błonę śluzową żołądka przed żrącym działaniem kwasów,
-mocna herbata - w - przypadku zatrucia alkaloidami (np. wilcza jagoda).

ZATRUCIA GRZYBAMI
Większość najbardziej niebezpiecznych grzybów to grzyby blaszkowe, które posiadają na spodniej stronie kapelusza blaszki (cienkie listewki). Najsmaczniejsze grzyby jadalne mają na spodniej stronie kapelusza rurki, tzn. warstwę ułożonych obok siebie rureczek, przypominającą gąbkę. Popularnie nazywamy je grzybami rurkowymi. W tej grupie nie spotyka się grzybów śmiertelnie trujących, Należy pamiętać, że borowik szatański (Boletus satanas) - nie spotykany w Polsce od 1932 roku - nie jest śmiertelnie trujący, a jedynie u osób sprawdzających smak grzyba w lesie na surowo może spowodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Natomiast popularnie nazywany szatanem - goryczek żółciowy nie posiada właściwości trujących, jest jedynie bardzo gorzki i z tego powodu niejadalny.
Większość grzybów rurkowych to znakomite grzyby jadalne, takie jak:
-podgrzybki - brunatny, zajączek, złotawy
-maślaki - ziarnisty, strojny, sitarz, pstry, zwyczajny
-koźlarze - babka, czerwony, grabowy, różne odmiany borowika szlachetnego.
Większość najbardziej niebezpiecznych, śmiertelnie trujących grzybów ma blaszki o białym zabarwieniu nie zmieniające się w okresie wegetacji. Takie owocniki należy szczególnie dokładnie obejrzeć przed włożeniem do koszyka. Należą do nich wszystkie muchomory, a wśród nich muchomor sromotnikowy - grzyb średniej wielkości o zielono zabarwionej skórce kapelusza, białych blaszkach i trzonie długim, wysmukłym, u dołu bulwiaste zgrubiałym, tkwiącym w odstającej pochwie. W górnej części ma przyrośnięty zwisający pierścień. Jeden średni owocnik może spowodować śmierć dorosłego człowieka.
Podobne do niego muchomory - wiosenny i jadowity są całe białe i bywają mylone z młodymi pieczarkami. Tak samo jak muchomor sromotnikowy są śmiertelnie trujące. Trucizny w nich zawarte nie rozpuszczają się w wodzie, dlatego obgotowywanie tych grzybów nie powoduje zmniejszenia ich właściwości trujących. Śmiertelnie trujące muchomory mają blaszki białe, niezmienne i tym różnią się od podobnych do siebie gatunków jadalnych. Drugą cechą różniącą je od grzybów jadalnych jest trzon, który w górnej części ma przyrośnięty pierścień oraz zgrubiałą podstawę ukrytą w odstającej pochwie. Często zbieracze odcinają trzon powyżej pierścienia, pozostawiając charakterystyczne części tego gatunku w ściółce leśnej. W ten sposób nie ma możliwości odróżnienia np. muchomora sromotnikowego od zielono zabarwionych gołąbków, gąski zielonki, czubajki kani, a muchomora wiosennego i jadowitego - od młodych dziko rosnących pieczarek. Do grzybów powodujących również zatrucia śmiertelne wskutek uszkodzenia nadnerczy, nerek i wątroby, należy zasłonak rudy i piestrzenica kasztanowata.
Zasłoniak rudy - owocnik średniej wielkości, cynamonowo-rudy z brunatno-żółtym trzonem jest grzybem śmiertelnie trującym, powodującym zanik nadnerczy. Zatrucie może wystąpić po 2 dniach, ale niekiedy i po 2 tygodniach. Zawiera truciznę, która nie rozpuszcza się w wodzie i dlatego gotowanie nie zmniejsza toksyczności tego grzyba.
Piestrzenica kasztanowata - grzyb o pofałdowanej brązowej główce osadzonej na bruzdowatym białym trzonie, to również grzyb trujący. Traci on właściwości trujące podczas suszenia przy dużym dostępie powietrza.
Inną, nie mniej ważną grupę grzybów stanowią gatunki, które zawierają trucizny atakujące system nerwowy. Do najbardziej znanych należą: strzępiaki, lejkówki, muchomor czerwony, muchomor plamisty, czernidlaki.
Strzępiak ceglasty - kapelusz u młodych owocników blado - żółty, później - o zabarwieniu łuski dojrzałej cebuli. Brzeg kapelusz popękany i postrzępiony. Blaszki u młodych białawe, u starszych oliwkowo - brązowe. Objawy zatrucia występują po 30 min. po spożyciu potrawy grzybowej.
Lejówka odbielona - owocniki drobne, kapelusz biały spłaszczony, o brzegu lekko podwiniętym; blaszki białe, trzon biały. Objawy zatrucia pojawiają się po 30 - 60 min.
Krowiak podwinięty (olszówka) - owocniki ochrowo-brązowe, rdzawo-oliwkowe lub szaro-oliwkowe. U młodych owocników brzeg silne podwinięty. Blaszki oliwkowo-brązowe zbiegające się na krótki prosty trzon. Objawy zatrucia występują po 4,5 - 5 godz. po spożyciu potrawy. Obgotowywanie tego popularnego grzyba zmniejsza właściwości trujące tego gatunku, ale nie likwiduje ich zupełnie. Stąd grzyby te u niektórych osób mogą nie wywołać widocznych objawów zatrucia, a występujące zaburzenia w oddychaniu i krążeniu niekiedy nie są kojarzone ze spożyciem grzyba.
Muchomor czerwony - owocnik duży, kapelusz początkowo wypukły, później spłaszczony, czerwony lub żółto - pomarańczowy z białymi łatkami. Blaszki białe, trzon wysmukły, długi, biały, w górnej części przyrośnięty biały pierścień, zwisający w postaci kołnierza, podstawa zgrubiała.
Muchomor plamisty - owocnik brązowo-żółty, brązowo-szary lub ciemno brązowy, pokryty białymi łatkami. Brzeg owocnika wyraźnie prążkowany. Blaszki białe, gęste. W górnej części długiego trzonu przyrośnięty pierścień, dolna część trzonu bulwiasto zgrubiała z jednym lub kilkoma wałeczkami. Objawy zatrucia występują po 2 - 3 godz. po spożyciu.
Trzecią grupę stanowią grzyby powodujące zatrucia, biegunki i wymioty prowadzące do odwodnienia organizmu oraz duże osłabienie po 3-4 godzinach od spożycia. Są to różne gołąbki, mleczaje, gąski, maślanki wiązkowa i ceglasta, niektóre czubajki, muchomor cytrynowy, pieczarka żółtawa, wieruszka ciemna, niektóre goździeńce. Wszystkie wymienione grzyby posiadają na spodniej stronie kapelusza blaszki.
Gdyby grzybiarze zechcieli zrezygnować ze zbierania grzybów blaszkowych, mało sobie znanych, wówczas praktycznie wyeliminowałoby zatrucia pokarmowe grzybami, a grzybobranie nigdy nie kończyłoby się tragedią.
Zatrucia grzybami możesz uniknąć, jeżeli:
-Zachowasz rozwagę i będziesz zbierał tylko gatunki dobrze ci znane.
-Ze ściółki będziesz wyjmował cale owocniki, zwracając również uwagę na trzon, który zawiera ważne charakterystyczne cechy umożliwiające odróżnienie gatunków trujących od jadalnych.
-Przy zbieraniu grzybów obejrzysz dokładnie cały owocnik i ustalisz przynależność gatunkową grzyba, a w przypadku wątpliwych danych okaz wyrzucisz.
-Nie będziesz zbierał owocników małych, u których nie wykształciły się jeszcze cechy danego gatunku.
-Będziesz pamiętał, że większość grzybów trujących to grzyby blaszkowe, a muchomory mają blaszki białe.
-Nie będziesz zbierał olszówek i innych grzybów szkodliwych dla zdrowia, powodujących zaburzenia żołądkowo- jelitowe.
-Nie będziesz przechowywał potraw z grzybów nawet w lodówce, pamiętając, że psują się one łatwo i szybko i powstają w nich substancje trujące.

Pamiętajmy, że wszystkie zatrucia objawiają się bólami głowy, brzucha, nudnościami i biegunką. Konieczna jest wtedy pomoc lekarza, żadna inna nie pomoże, gdy stan zdrowia ciągle się pogarsza.
Pamiętajmy, że przy zatruciach muchomorem sromotnikowy występuje faza pozornej poprawy, po której stan chorego gwałtownie się pogarsza. Wezwany w porę lekarz może uratować mu życie.
USUWANIE TRUCIZN
Trucizny kontaktowe spłukać z ciała, jeżeli trucizna nie powoduje oparzeń zdjąć przesiąkniętą nią odzież (patrz oparzenia chemiczne).
W przypadku zatrucia gazami należy przytomnego poszkodowanego wyprowadzić na świeże powietrze, rozluźnić odzież, zastosować pozycję półsiedzącą lub przeciwwstrząsową (w zależności od stanu).
W przypadku zatrucia drogą pokarmową - spowodować wymioty przez podanie lekko osolonej wody ( 1-2 łyżeczki soli na szklankę) lub podrażniając palcem podniebienie miękkie poszkodowanego
Uwaga: Wymiotów nie wywołujemy:
-u osób nieprzytomnych,
-przy zatruciach substancjami żrącymi, przy zatruciach detergentami (w przypadku ich połknięcia).
ZATRUCIA DOUSTNE
Kwasami i zasadami:
Pierwsza pomoc:
-nie zobojętniać,
-nie powodować wymiotów ze względu na możliwość powtórnego uszkodzenia ścian przełyku,
-podać odtrutki osłaniające: mleko odtłuszczone, białko jaja kurzego, zawiesinę węgla aktywowanego,
-wezwać pogotowie


Alkoholem etylowym:
Stężenie 0,004 % etanolu we krwi powoduje śmierć.
Objawy:
-obniżenie wrażliwości na ból i zimno,
-zaburzenia w odbiorze wrażeń zmysłowych,
-utrudniona artykulacja, niezborność ruchów,
-zaburzenia w oddychaniu,
-śpiączka.
Pierwsza pomoc:
-u poszkodowanego przytomnego wywołać wymioty, podać zawiesinę węgla,
-poszkodowanego nieprzytomnego ułożyć w pozycji bocznej ustalonej.
Alkoholem metylowym:
Stężenie 0,0002 % metanolu we krwi powoduje śmierć.
Objawy:
-sina i zimna skóra,
-suchy kaszel,
-drgawki,
-zaburzenia widzenia,
-duszność,
-utrata przytomności.
Pierwsza pomoc:
-u przytomnego wywołać wymioty, podać zawiesinę węgla aktywowanego,
-u nieprzytomnego ułożyć w pozycji bezpiecznej,
-założyć opatrunek osłaniający na oczy,
-wezwać lekarza.
Detergentami:
Objawy:
-nudności,
-ból brzucha,
-podrażnienie i zaczerwienienie błon śluzowych.
Pierwsza pomoc:
-nie powodować wymiotów,
-nie podawać nic do picia.
Lekami nasennymi:
Objawy:
-senność,
-zaburzenia świadomości (odurzenie, utrata przytomności),
-obniżenie temperatury ciała,
-zaburzenia oddechu i krążenia.
Pierwsza pomoc:
-wywołać wymioty,
-podać zawiesinę węgla aktywowanego,
-okresowo kontrolować czynności życiowe,
-wezwać pogotowie
Grzybami:
Objawy:
-ból brzucha,
-nudności, wymioty, biegunka,
-ślinotok,
-zaczerwienienie twarzy,
-znaczne podniecenie, zamroczenie i odurzenie.
Pierwsza pomoc:
-wywołać wymioty,
-podać zawiesinę węgla aktywowanego,
-wezwać pogotowie.
Jadem kiełbasianym:
0,01 mg powoduje śmierć. Objawy pojawiają się dopiero po 1 dniu:
Objawy:
-zawroty głowy,
-zaburzenia wzroku (podwójne widzenie),
-trudności w przełykaniu,
-na przemian ślinotok i suchość w ustach,
-bezgłos,
-zaburzenia w oddychaniu prowadzące do bezdechu.
Pierwsza pomoc
-jak najszybciej wezwać pogotowie.
Wilczą jagodą:
Dawka śmiertelna: 7 owoców dla dziecka, 20 dla dorosłego.
Objawy:
-zaczerwienienie twarzy,
-rozszerzenie źrenic, światłowstręt,
-suchość w ustach,
-przyspieszone tętno,
-podwyższenie temperatury ciała (do 40 C),
-złudzenia wzrokowo - słuchowe,
-niepokój.
Pierwsza pomoc:
-wywołać wymioty,
-podać mocną herbatę i zawiesinę węgla aktywowanego,
-stosować zimne okłady na głowę,
-wezwać pogotowie.
ZATRUCIA PRZEZ DROGI ODDECHOWE
Tlenkiem węgla:
Objawy:
-ból i zawroty głowy,
-zaburzenia widzenia,
-szum w uszach,
-utrata przytomności,
-duszność, bezdech.
Pierwsza pomoc:
-pamiętać o własnym bezpieczeństwie,
-wynieść poszkodowanego na świeże powietrze,
-sprawdzić czynności życiowe,
-ułatwić oddychanie (rozcięcie koszuli, paska, pozycja półsiedząca),
-wezwać pogotowie.
Gazami drażniącymi:
Najczęściej spotykanymi zatruciami są zatrucia: chlorem, oparami lakierów, gazami nitrozowymi.
Objawy:
-duszność, kaszel
-ból oczu, łzawienie
-ból głowy
Pierwsza pomoc:
-wyniesienie poszkodowanego na świeże powietrze
-zdjąć ubranie, spłukać skórę, przemyć oczy (w przypadku kontaktu)
-zapewnić spokój
-wezwać pogotowie.
Nikotyną:
Objawy:
-nudności, wymioty, biegunka
-ból i zawroty głowy
-nadmierna potliwość
-ślinotok
Pierwsza pomoc:
-ułatwić oddychanie (rozluźnić koszulę, pasek, posadzić)
-podać mocną herbatę
-w razie potrzeby wezwać pogotowie.