Starożytny Egipt

Witaj w swiecie starozytnego Egiptu!

Czy kiedykolwiek zastanawiales sie nad tym, jak naprawde wygladalo zycie starozytnych Egipcjan? Czy nigdy nie przyszlo Tobie na mysl aby dowiedziec sie jak to jest byc faraonem lub jego podwladnymi?

Zapraszamy Cie na niezapomniana podróz poprzez piaski Egiptu, podczas której podziwiac bedziesz niewyobrazalne piekno kultury i sztuki tego wspanialego kraju.

Oprowadzimy Cie po najwspanialszych miastach, ktorych piekno podziwiane jest po dzis dzien. Zapoznamy Cie z kazdym szczególem i wyjasnimy to, co stanowi dla Ciebie tajemnice rozumem niepojeta.

Wspólnie przyjrzymy sie calej historii Egiptu i wprowadzimy Cie w obszerny swiat zagadek uczonych tego okresu.

Pod koniec podrózy bedziesz mial mozliwosc obejrzenia zdjec, któe sprawia, ze blizej zapoznasz sie z tematem.

To, ile informacji odkryjesz zalezy tylko od Ciebie...

Powodzenia!


-------------------------
Bogowie i boginie

W bogatym i róznorodnym panteonie egipskim wystepowaly bóstwa zenskie i meski. Obok bóstw lokalnych, czczonych pod róznymi imionami, Egipcjanie oddawali czesc boska silom przyrody, czesciom wszechswiata, pojeciom oderwanym – na przyklad prawda – królowi, lokalnym bohaterom, a takze bóstwom obcego pochodzenia.
Na poczatku oddawano czesc bóstwom egipskim pod postacia zwierzat, przedmiotów martwych i roslin. Pózniej zaczeto przypisywac, zwlaszcza bóstwom uosabiajacym wszechswiat i niektóre zjawiska przyrody, postac pólludzka lub ludzka. Przedmioty martwe lub rosliny dodawano im, jako atrybuty.
W pojeciu Egipcjan istnial takze swiat sil magicznych, które tkwily w przyrodzie, gotowe
do róznorodnego dzialania pod wplywem odpowiednich zaklec lub gestów – nawet tych, wykonywanych nieswiadomie.


Bogowie egipscy

Amon, bóg wiatru czesto okreslany byl, jako „dusza Szu”. Tworzyl on ze swoim zenskim odpowiednikiem jedna z par ogdoady hermopolitanskiej. W okresie rozwoju Teb, jako Amon-Re’ – król bogów – tworzyl triade z Mutu i Chonsu. Amona przedstawiano w postaci ludzkiej, a jego glowe zdobiono rodzajem okraglej czapki z dwoma piórami. Jego swietymi zwierzetami byly ges i baran.
Anubis, bóg Krynopolis w Srodkowym Egipcie, czczony byl jako bóg zmarlych i patron mumifikacji. Lokalne legendy laczyly go wiezami rodzinnymi z rozmaitymi bóstwami, miedzy innymi z Ozyrysem, Setem i Re’. Swietym zwierzeciem Anubisa byl szakal.
Apis czczony byl w Egipcie pod postacia byka. Jego osobe laczono przede wszystkim
z Ptahem i Ozyrysem.
Atum, czczony byl w Heliopolis jako jedna z form boga-slonca. Uwazany byl za ojca enneady heliopolitanskiej. Atuma przedstawiano jako króla noszacego na glowie korone Górnego i Dolnego Egiptu. Swietymi zwierzetami tego boga byly – lew, ichneumon i waz.
Chonsu byl bogiem ksiezyca z triady tebanskiej, synem Amona i Mut. Przedstawiany byl
w ludzkiej postaci z ksiezycem na glowie.
Horus, byl bogiem nieba, czczonym pod postacia sokola. Jego oczy to ksiezyc i slonce. Czczono go w róznych miejscowosciach, pod róznymi imionami, przy czym kazda postac przedstawiana byl inaczej. Legendy zwiazane z bogiem-sloncem podaja, ze byl on synem
Re’, natomiast legendy ozyrianskie – ze byl on synem Ozyrysa.
Ozyrys nazywany byl bogiem z delty. Juz w czasach najdawniejszych kult Ozyrysa szerzyl sie w calym Egipcie. Wierzono, ze Ozyrys jest zmarlym wladca panujacym w Krainie Zachodniej i ze odradza sie w swoim synu – Horusie. Jako symbol wiecznego zycia stal sie bogiem zmarlych, a jako umierajacy i powracajacy do zycia byl bóstwem wegetacji
i odradzajacej sie przyrody. Ozyrysa utozsamiano z wodami Nilu, uzyzniajacymi ziemie egipska oraz laczono z ksiezycem i jego fazami. Uwazany byl takze za pana nieba
i utozsamiany z bogiem Re’. Ozyrysa przedstawiano, jako czlowieka owinietego w calun. Glównymi miejscami kultu tego boga bylo Abydos i wyspa File, gdzie odbywaly sie misteria ku jego czci.
Ptah uznawany byl za boga Memfis. Wedlug miejscowych legend byl prabogiem i stwórca wszystkiego. Uznawany byl za patrona rzemieslników i artystów. Grecy utozsamiali Ptaha
z Hefajstosem. Przedstawiano go jako czlowieka z ogolona glowa, ubranego w dluga szate,
z berlem w reku. Jego swietym zwierzeciem byl Apis.
Re’ byl bogiem slonca z Heliopolis. Jako bóg swiata i nieba, Re’ byl panem ladu
we wszechswiecie i ojcem Ma’’at. Legendy glosily, ze Re’ w ciagu dnia plynie barka
po niebie, a wieczorem polyka go bogini Nut, by rano ponownie go narodzic. Inne wersje tej legendy podaja, ze znikajac za horyzontem Re’ wplywa do swiata podziemnego. Symbolem kultu Re’ byl obelisk.
Seth byl lokalnym bogiem Ombos, którego kult znany byl w calym Egipcie. Legenda uczynila go bratem i wrogiem Ozyrysa. Byl bogiem burzy i pustyni, panem obcych ziem. Setha przedstawiano pod postacia zwierzecia, które dotychczas nie zostalo zidentyfikowane jako zadne ze znanych wspólczesnie zwierzat.
Thot patronowal pisarzom i wszelkim naukom, stad znany byl jako bóg madrosci. Byl tez bogiem ksiezyca, jednym z oczu boga swiata i panem czasu. Przypisywano mu wynalezienie pisma. Uwazano go za poslanca bogów i dlatego Grecy nazwali go Hermesem. Thota przedstawiano jako ibisa, czlowieka z glowa ibisa lub pawiana. Jego swietymi zwierzetami byly ibis i pawian.

Boginie egipskie

Hathor byla boginia milosci, tanca, radosci, a takze patronka obcych ziem. W Tebach uznawana byla z boginie zmarlych. Uwazana byla za malzonke Horusa. Hathor utozsamiano
z Izyda i Pania z Byblos. Symbolem tej bogini bylo trzymane w rekach sistrum. Przedstawiana byla glównie pod postacia krowy, czasami takze jako kobieta z glowa krowy. Symbolizowala niebo. Krowa byla równiez zwierzeciem, które Egipcjanie poswiecili tej bogini.
Izyda byla boginia o nieustalonym pochodzeniu. Legenda ozyrianska podaje, ze byla malzonka Ozyrysa i matka Horusa. Izyde Egipcjanie utozsamiali z Starte, Bastet, Hathor, Sachmet i innymi boginiami, a Grecy utozsamiali ja z boginia Demeter. Przedstawiana byla
w postaci kobiety
Ma’’at uosabiala pojecie ladu i porzadku we wszechswiecie. Bedac córka boga Re’, Ma’’at miala scisly zwiazek z wymiarem sprawiedliwosci. Przedstawiano ja w postaci kobiety, której glowe zdobilo strusie pióro.
Mut nalezala do triady tebanskiej i byla malzonka Amona. Pierwotnie przedstawiano ja, jako sepa, pózniej chetnie w postaci ludzkiej. Porównywano ja z Hathor, Bastet, Sachmet, a jako „oko sloneczne” laczona byla z bogiem Re’.
Nut byla boginia nieba. Wyobrazano ja jako gigantyczna kobiete, której cialo wyginalo sie lukiem nad ziemia. Uwazana byla za malzonke Geba i matke rodziny Ozyrysa, a takze
za matke slonca, ksiezyca i gwiazd, które codziennie polykala, zeby nastepnie urodzic.

Pólbogowie egipscy

Istniejacy w Egipskim panteonie pólbogowie zwiazani byli z codziennymi zajeciami czlowieka. Z rola i jej uprawami zwiazani byli miedzy innymi H’api, Sechet, Nepri
i Renenutet. Narodzinom towarzyszyla Hekat, Meschenet i siedem Hathor, a ognisku domowemu i zabawie poswiecali swa uwage powszechnie znani, Bes i jego malzonka Toeris. Zlym z natury byl waz ‘A’popi, który swa dzialalnoscia staral sie zaklócic odwieczny porzadek swiata.
Do panteonu weszli takze ludzie: król oraz lokalni bohaterowie, tacy jak na przyklad Imhotep, Senweseret czy Amenhotep. Dawnych wladców glównych osrodków prehistorycznych czczono, jako „dusze z Pe i Nechen”.



Zródla:
- Starozytny Egipt, praca zbiorowa pod redakcja Albertyny Szczudlowskiej, wyd. PWN, Warszawa 1976
- J. Cerny, Religia starozytnych Egipcjan, Warszawa 1973


----------------------------

EGIPSKIE PIRAMIDY

„Czas jest wyzwaniem dla wielu rzeczy, ale piramidy sa wyzwaniem dla czasu” – tak brzmi znane arabskie przyslowie.
Piramidy egipskie od zawsze fascynowaly ludzi. Wzbudzaly podziw swoja wielkoscia i doskonaloscia. Niszczone przez wiatr, wilgoc i burze piaskowe, przetrwaly tysiace lat. Staly sie symbolem wymarlej cywilizacji – symbolem boskosci faraona. Jadac do Egiptu, kazdy zapewne chce najpierw zobaczyc te fascynujace budowle; „nasycic sie ich wielkoscia”. Co jest tak wspanialego w egipskich piramidach, ze od zawsze przyciagaly ludzi?




PIRAMIDY – OGÓLNIE

Piramidy egipskie, jak sugeruja archeologiczne oraz pisane dowody, byly pomnikami zmarlych, lecz niekoniecznie grzebano w nich faraonów. Jedna z funkcji piramid, a takze innych grobowców, bylo stworzenie domu dla Ka, czyli duszy, która, jak wierzyli starozytni Egipcjanie, nadal zyje po smierci czlowieka.
Od okresu predynastycznego grób królewski byl scisle zwiazany z potwierdzeniem wladzy ziemskiej i jej uzewnetrznieniem. Od czasów III dynastii stal sie takze symbolem boskosci faraona, jego niebianskiego przetrwania i przezwyciezajacej smierc wladzy. Zeby wyrazic te nowe idee filozoficzne i religijne, Imhotep, wielki kanclerz i architekt faraona Dzesera (2670 – 2650 p.n.e.), zaprojektowal najpierw mastabe, która nastepnie postanowil wzniesc wyzej, za pomoca kolejnych, malejacych mastab: w ten sposób powstala Piramida Schodkowa w Sakkarze, symbol drabiny wznoszacej sie do nieba, aby umozliwic faraonowi zmartwychwstanie. W ciagu czterdziestu lat, miedzy rokiem 2670 a 2630 p.n.e., pomysl bodowy piramid upowszechnil sie; zbudowano ich az jedenascie. Pierwsze piramidy to seria zmniejszajacych sie platform, tworzacych gigantyczne schody, po których faraon mial sie wspiac do boga slonca – Re. Pózniejsze maja juz boki gladkie, tworzac rampe wiodaca faraona do nieba.


JAK BUDOWANO PIRAMIDE?

Budowa piramidy byla nieslychanie wielkim i drogim przedsiewzieciem. Wymagalo to wielkich umiejetnosci i ogromnej pracy wielu tysiecy ludzi. Astronomowie badali gwiazdy, aby okreslic najlepsze polozenie budowli, matematycy i architekci kreslili plany, kamieniarze ciosali skalne bloki, a nadzorcy organizowali prace robotników.
Podstawa piramidy byl kwadrat; cztery boki mialy prawie identyczne dlugosci. Najpierw wznoszono rdzen piramidy, potem wciagano po rampach bloki tworzace lico. Ukladano je od góry w dól. Kamienne bloki trzeba bylo przewiesc barkami na miejsce, z oddalonych dziesiatki kilometrów kamieniolomów; nastepnie bloki nalezalo odpowiednio wygladzic i przewiezc je na miejsce budowy. Jeden taki blok wazyl tyle, co dorosly hipopotam, czyli ok. 2 tony; robotnicy przeciagali je po gladkich drewnianych rolkach pokrytych sliskim szlamem i usypanej z ziemi rampie, wiodacej w góre piramidy. W czasie przeciagania zdarzalo sie, ze blok przygniótl noge lub reke jednego z robotników. Dla robotnika konczylo sie to bolesna amputacja danej konczyny.
Wnetrze piramidy wypelnione bylo rozmaitymi (zawilymi) korytarzami, pieknie zdobionymi galeriami i komorami grobowymi.
Trudno jest dzis nam zrozumiec, w jaki sposób prawie trzy miliony metrów szesciennych bloków kamiennych, wyniesiono na wysokosc prawie stu kilkudziesieciu metrów i dokladnie ulozono, w czasach, kiedy nie znano jeszcze zelaza ani kola, a tym bardziej kolowrotka i wielokrazka?
Przez kilkanascie lat ci wszyscy ludzie pracowali przy tworzeniu wielkiego dziela, wierzac, ze ta praca daje im udzial w zyciu wiecznym faraona. W tym czasie wielu robotników strzaskalo sobie kosci lub ponioslo smierc, spadajac z duzej wysokosci.


EWOLUCJA PIRAMID

Ostateczny wyglad pomników nagrobnych w starozytnym Egipcie byl rezultatem wielowiekowej ewolucji: od prostej mastaby do idealnej geometrii piramid w Gizie.

Rodzaje piramid:

Mastaba – jest to najstarszy typ monumentalnych nagrobków w starozytnym Egipcie. Budowa ma jedna kondygnacje, a jej zewnetrzne sciany sa lekko nachylone.

Piramida schodkowa – szereg malejacych, nakladajacych sie na siebie mastab. Taka piramida schodkowa jest piramida faraona Dzesera w Sakkarze o wysokosci 60 metrów i podstawie 121 na 109 metrów.

Piramida lamana – takim typem piramidy jest piramida króla Snofru w Dahszur. Kat nachylenia krawedzi do podstawy zalezy od „pietra” piramidy i wynosi 5427’ w czesci dolnej i 4322’ w czesci górnej. Budowla ma podstawe o wymiarach 188 na 188 metrów i 97 metrów wysokosci.

Piramida wlasciwa (klasyczna) – ostateczna forme idealnego ostroslupa osiagnela piramida Cheopsa, najwieksza z trzech piramid w Gizie. Ma podstawe o wymiarach 230 na 230 metrów i jest wysoka na 146 metrów.




Technologia budowy:

Rampa spiralna – ta hipoteza zaklada istnienie jednej rampy, szerokiej na 15 m,
Z 5 do 7,5 procentowym spadkiem, która jak spirala oplata cala piramide. Zastrzezenie: jak budowniczowie rozwiazywali problem zakretów, szczególnie blisko szczytu?

Rampa zygzakowata – z kazdej strony piramidy, az do szczytu, zygzakiem wznosi sie rampa. Zastrzezenie: niewielki kat nachylenia byc moze sprzyja licowaniu, ale budowa jest niemozliwa.

Rampa prostopadla – ta hipoteza sugeruje, ze istniala rampa prostopadla do budowli, wydluzajaca sie w miare wznoszenia sie piramidy. Zastrzezenie: aby osiagnac szczyt piramidy Cheopsa, przy stalym nachyleniu 10-12 stopni, rampa musialaby miec dlugosc ponad póltora kilometra.

Archeolodzy wciaz nie potrafia jednoznacznie stwierdzic, w jaki sposób starozytni Egipcjanie budowali piramidy. Jak widac - formulowane sa bardzo rózne hipotezy.


JEDEN Z CUDÓW SWIATA

W calym Egipcie zbudowano lacznie 11 piramid. Najbardziej znane to: piramida Mykerinosa, piramida Chefrena oraz Wielka Piramida (Cheopsa) - w Gizie. Sa one jednym i jedynym zachowanym cudem z „7-siedmiu Cudów Swiata”.
Trzy wielkie piramidy w Gizie zostaly wzniesione za czasów czwartej dynastii (2575-2465 r. p.n.e.). Najwieksza z nich, grobowiec faraona Cheopsa (Chufu), powstala jako pierwsza. Piramida stojaca posrodku, zbudowana jako druga, jest nieco mniejsza i nalezy do syna Cheopsa, Chefrena (Chafra). Trzecia, znacznie mniejsza, jest piramida faraona Mykerinosa (Menkaura), wnuka Cheopsa.
Napisy w piramidach swiadcza, ze Egipcjanie laczyli swoich bogów z gwiazdami i planetami. Niektórzy uczeni sadza, ze uklad trzech wielkich piramid w Gizie odzwierciedla polozenie trzech srodkowych gwiazd w konstelacji Oriona. Trzecia, najmniejsza piramida jest nieco odchylona od linii dwóch pierwszych, tak jak najmniejsza gwiazda w pasie Oriona. Wlasnie w tym celu wybudowano szyby w piramidach, aby dusza zmarlego faraona mogla isc prosto do gwiazdozbioru Oriona, gdzie mial mieszkac bóg zaswiatów – Ozyrys.

Piramida Mykerinosa – najmniejsza z zespolu zabytków w Gizie (ma tylko 66 metrów wysokosci, a podstawe 108 na 108 metrów), zachowala oryginalna okladzine z granitu, mimo zmian i zniszczen.

Piramida Chefrena – byla zbudowana w roku 2520 p.n.e. Ma wysokosc 136 metrów (poczatkowo liczyla 143 metry), a podstawe 210 na 210 metrów. Na jej wierzcholku zachowaly sie resztki oryginalnej okladziny z bialego wapienia z Tury.

Wielka Piramida – piramida Cheopsa, drugiego faraona z IV dynastii, wybudowana okolo roku 2550 p.n.e. Do budowy uzyto prawie dwóch i pól miliona bloków skalnych, z których kazdy warzyl srednio 2,5 tony. Jest o kilka metrów wyzsza od piramidy Chefrena. Kamienne bloki pasuja do siebie tak scisle, ze w szczeliny nie mozna wsunac nawet wlosa. Inna ciekawostka, dotyczaca Wielkiej Piramidy jest to, ze nie znaleziono w niej zadnego ciala (mumii) faraona, lecz pusty sarkofag,
i jakichkolwiek zapisków, wskazujacych na to, ze ta piramida nalezala do Cheopsa.
Dzisiejsi turysci zwiedzajacy grobowiec korzystaja z tego samego, pólnocnego wejscia. Wewnatrz piramidy jeden korytarz prowadzi w dól, do nie dokonczonej komory grobowej, drugi wznosi sie w góre, do lezacej w samym srodku monumentu komory króla. Z tym samym przejsciem laczy sie korytarz wiodacy do innego nie dokonczonego pomieszczenia zwanego komora królowej, za która ciagnie sie waskie, odkryte w kwietniu 1993 roku przejscie zakonczone niewielkimi drzwiami. Do dnia dzisiejszego Piramida zabiera rocznie kilka ofiar. Sa to najczesciej mlodzi chlopcy, którzy wspinaja sie na sam szczyt, dla zakladu - kto szybciej. Z wejsciem nie ma problemu, natomiast zejscie sprawia duze klopoty nawet osobom wysportowanym. Upadek z takich wysokosci zazwyczaj konczy sie smiercia...


PIRAMIDY PO 4500 LATACH

XIX-wieczni astronomowie brytyjscy twierdzili, ze mialy one byc obserwatoriami astronomicznymi lub zegarami slonecznymi. Inni badacze piramid sadza, ze sa one dzielem "Boskiego Geometry" i zawieraja informacje dotyczace daty powtórnego przybycia Chrystusa, lub nawet ze wzniesli je przybysze z kosmosu. Jeszcze inna teoria glosi, ze piramidy wytwarzaja pole magnetyczne, dzieki któremu rzeczy w nich umieszczone nie psuja sie, a czlowiek przesiadujacy w piramidzie morze sie zregenerowac.
Te wszystkie teorie, pokazuja nam, jak niesamowitymi budowlami sa egipskie piramidy. Zawsze – do konca swego istnienia beda fascynowac ludzi.





-----------------------------Sfinks

Grecka nazwa „sfinks” wywodzi sie z egipskiego okreslenia „szespanch” – zyjacy posag, którym okreslano w szczególnosci posagi lwów z ludzkim glowami. Lew symbol królewskiej potegi, straznik wschodniej i zachodniej bramy swiata podziemnego, byl tez straznikiem miejsc kultowych.. Kler z Heliopolis dodal mu ludzka glowe – glowe boga Atuma – i tak zrodzil sie sfinks.


Sfinksy Egipskie

Sfinks w starozytnym Egipcie to symbol wladzy królewskiej, przedstawiany jako postac lezacego lwa z glowa czlowieka, czesto z twarza faraona. Egipskie sfinksy byly plci meskiej
i byla to tak wazna tradycja, ze królowa Hatszepsut, przedstawiana na tych pomnikach, miala doczepiona sztuczna brode. Kolejna wazna cecha odrózniajaca sfinksy egipskie sa skrzydla - a raczej ich brak, skrzydla u sfinksów sa, bowiem atrybutem w mitologii sumeryjskiej.

Sfinks z Gizy

Wizerunek Sfinksa z Gizy, wykonany na zlecenie Chefrena jest najstarszy i najbardziej gigantyczny ze wszystkich sfinksów. Naturalne wzgórze wapienne zostalo odpowiednio przyciete i wykorzystane jako rdzen monumentalnej rzezby z glowa faraona.
Stal sie on straznikiem królewskiej nekropoli oraz bramy zachodniej, przez która przechodzilo slonce, a takze umarli. Zwrócony jest on na wschód, czyli w kierunku Nilu.
U jego lap znajduje sie mala swiatynia. Mozna powiedziec, ze nie jest on prawdziwym sfinksem, gdyz do glowy faraona Chefrena doczepione jest cialo w pozycji „warujacej”. Oficjalnie uwaza sie, ze Sfinksa gizejskiego zbudowano w czasie rzadów Czwartej Dynastii, czyli w latach 2723-2563 p.n.e.

Sfinks i kult bogów

Ilosc przedstawien, w których ludzka glowa Aluma stanowila wizerunek króla utozsamiajacego sie z bogiem, wzrosla w okresie Sredniego Panstwa, by strzec swiatyn grobowych poszczególnych wladców.
W okresie Nowego Panstwa chec zasymilowania sfinksa z bóstwem odpowiedniej swiatyni, której strzegl, spowodowala pewne modyfikacje owych stworów. Dokonywano tego poprzez dodanie korony oraz nadawanie glowom innych ksztaltów, jak glowy sokolów – hierakosfinksy, czy baranów – kriosfinksy.