Starożytny Egipt

STAROZYTNY EGIPT

Egipt stał się królestwem około 3100 r.p.n.e, kiedy to król Menes zjednoczył Górny i Dolny Egipt, zakładając I dynastię. Jest to więc jedno z najstarszych państw na świecie. Kapłani egipscy patronowali nauce. Znali astronomię, geometrię, technikę, medycynę. Egipcjanie wsławili się znajomością pisma, budowa monumentalnych piramid, umiejętnością nawadniania ziemi.

Stworzone przez władców I dynastii państwo miało początkowo charakter patriarchalny i nie przypominało póżniejszego państwa. Szczególnie duże były zachodzące stopniowo zmiany formy i treści władzy panującego, które doprowadziły do stworzenia modelu despotyzmu. Początkowo król (zwany ojcem) zarządzał państwem jakby swą ojcowizną przy pomocy członków rodziny. Stopniowo dopiero urzędy zaczęto obsadzać ludżmi nie należącymi do rodziny królewskiej, którzy za swe usługi otrzymywali ziemię w użytkowanie. W ten sposób powstały wielkie majątki ziemskie i własność prywatna. Tak np. urząd zarządcy nomu (teraz już jednostki administracyjnej) wraz ze związaną z nim ziemią stał się dziedziczny. Drugim wielkim właścicielem ziemskim (obok świeckiej arystokracji) stały się świątynie. Podstawową siłą roboczą było chłopstwo, silnie uzależnione od króla i możnych, poddane ścisłej kontroli aparatu państwowego. Niewolnictwo w tym okresie nie odgrywało większej roli.
Egipt Starego Państwa był już silnie scentralizowany, przyśpieszyło ten proces przejście od ustroju patriarchalnego do despotyzmu. Władca był naczelnym wodzem, najwyższym kapłanem i sędzią, przypisywano mu właściwości magiczne. Początkowo uznawano go za boga, potem za syna boga Ra.

Rządy III i IV dynastii oznaczają szczytowy okres w dziejach Starego Państwa. Władza panującego stale wzrastała znajdując wyraz w budowie ogromnych zespołów grobowych. Ewolucja szła tu od prostych grobów (mastab) ku monumentalnym piramidom. Pierwszym budowniczym piramidy był Dżozer, władca III dynastii. Jego architekt Imhotep zaplanował sześciostopniową piramidę w Sakkarze koło Memfis, dokąd Dżozer przeniósł stolicę z Tinis. Przejście od piramidy schodkowej ku wykształconej jest związane z osobą założyciela IV dynastii, Snefru, po którym zachowały się 2 piramidy w okolicach Memfis. Do najwyższej doskonałości doszła budowa piramid za jego następców: Chufu (gr. Cheops), Chafra i Menkaura. Same piramidy (największa, Chufu, miała pierwotnie wysokość 150m) były tylko częscią zespołu grobowego. Zespoły te wzniesiono w Giza. Związany z ich budową długi, trwający ponad wiek wysiłek musiał wywrzeć wpływ na całokształt życia państwa egipskiego.

Stopniowo władza monarchy uległa osłabieniu, przy wzroście roli kasty urzędniczej.Za rządów VI dynastii doszło do wyodrębnienia dziedzicznych terytorialnych księstw dzielnicowych. Sytuacja klas niższych wobec wzrostu obciążeń podatkowych stała się b. ciężka. Doszło do buntów chłopskich, dezorganizacji aparatu państwowego, którego finałem był ostateczny rozpad państwa na nomy.

Z okresem Starego Państwa związane są liczne osiagnięcia kultury egipskiej, które ufundowały jej póżniejszy burzliwy rozwój. I tak już ok. 3000 r. p.n.e powstało niezwykle skomplikowane pismo egipskie. Obok hieroglifów (pismo święte) i pisma hieratycznego (kapłańskiego) póżniej rozwinęło się jeszcze pismo demotyczne (ludowe). Także ok. 3000 r. powstał kalendarz egipski oparty na obserwacji wylewów Nilu; podział w nim zastosowany na 365 dni i 12 miesięcy miał duży wpływ na póżniejsze systemy kalendarzowe.
Po okresie chaosu doszło do odtworzenia dwóch ośrodków państwowych: w Dolnym (stolica w Herakleopolis) i Górnym (wokół Teb) Egipcie. Po raz kolejny doszło do zjednoczenia państwa pod hegemonią Górnego Egiptu. Nowi władcy dynastii tebańskiej (XI) dokonali nowego podziału administracyjnego kraju i reorganizacji całego aparatu państwowego. Władcy tej i XII dynastii (Amenhotepowie i Sezostrisowie) skierowali dużo uwagi w stronę spraw zagranicznych, które to problemy nie interesowały raczej władców Starego Państwa. Na południu kierowano ekspansję w kierunku Nubii; pierwsi władcy XII dynastii podbili tą krainę aż do III Katarakty Nilu, a dzieła podboju dokończył Sezostris III. Wzdłuż niespokojnej granicy z Palestyną stworzono system umocnień. Jednocześnie rozwijano kontakty handlowe z miastami fenickimi, z Mezopotamią, Arabią i Kretą.
W zakresie stosunków społecznych doszło do dalszego rozwarstwienia. Powstały miasta zasiedlone przez nowe warstwy ludności (rzemieślnicy, kupcy, rozwinięte klasy urzędniczo - kapłańskie) i one stały się głównymi centrami kraju. Podjęto wielkie prace mające na celu wykorzystanie oazy Fajum oraz uregulowanie Nilu. Doszło też do poważnych zmian w dziedzinie kultury i religii. Nastąpiło ostateczne odejście od kultu sił natury ku kultom bóstw lokalnych, z silną dominacją boga miasta - stolicy (za XII dynastii był nim Amon tebański). Rozwinęły się wierzenia dotyczące życia pozagrobowego. W kulturze na szczególne docenienie zasługuje rozwój różnorodnej literatury (tzw. klasyczny okres egipski).
Po wspaniałym, lecz krótkotrwałym rozkwicie nastąpił za czasów następnych dynastii (XIII i XIV) załamanie się świetności Egiptu. Pojawili się uzurpatorzy, władza centralna znów uległa osłabieniu, kraj rozpadł się na dzielnice.
EGIPT STAROŻYTNY- RELIGIA
Kształtowała się w trakcie procesu historycznego i podlegała historycznie uwarunkowanej ewolucji, polegającej gównie na przesuwaniu przez oficjalną teologię akcentów w obrębie stałych elementów religijnych (numina, symbole, mity, formy kultowe), składających się na dziedzictwo poszczególnych ośrodków lokalnych, gł. Heliopolis, Memfis, Hermopolis Magna i Teb. Cechą religii egipskiej była zdolność przyswajania nowych elementów przy zachowaniu tradycyjnych i skłonność do synkretyzmu; religia egipska miała charakter religii narodowej ukształtowanej przez geografię i przyrodę oraz historię kraju.

Egipska kosmologia religijna. Otaczająca rzeczywistość powstała według niej j ze wspólnej prasubstancji (Nun), wiecznego bezkresu wodnego zawierającego zalążki wszystkich elementów składowych świata i potencjalną energię twórczą w postaci demiurga (utożsamianego z każdym bóstwem lokalnym). Główne systemy kosmogoniczne powstały w Hermopolis, Heliopolis (koncepcja solarna, prapagórek, stwórca świata — Atum) i Memfis (kosmogonia słowa, stwórca — Ptah). Według nich prawody, rozsunięte w chwili stworzenia, otaczały świat, grożąc nieustanną zagładą (tzw. eschatologia kosmologiczna); świat był chroniony przez magiczny pierścień w postaci węża (Uroboros), wyznaczającego granicę między bytem a niebytem; wzdłuż niej pływała łódż Re, przebywając połowę drogi po widzialnym (górnym) niebie, i połowę po niebie podziemnym (dolnym) — tzw. struktura kosmologiczna.

EGIPSKA KONCEPCJA BOGA(BOGÓW). Podstawowym określeniem Boga było słowo neczer; hieroglif neczer był prawdopodobnie obiektem kultu (nomen) Po zjednoczeniu Egiptu na przeł. IV i III tysiącl. p.n.e. i uznaniu Horusa (identyfikowanego z egipskim królem — faraonem) za głównego Boga państwa. Bóstwa otrzymały formę antropomorficzną lub mieszaną (tułów człowieka w stroju króla i głowa zwierzęcia). W Heliopolis uznano króla za nacelnego Boga i utożsamiano go z Atumem (a dzieło stworzenia ze zjednoczeniem Egiptu), wprowadzając do egipskiego panteonu personifikacje elementów kosmosu oraz pojęć kojarzących się z królem i jego działaniem (m.in. Izyda, Maat). Doktryna teologiczna godziła ideę jedności bóstwa z licznymi kultami lokalnymi przez tworzenie związków między bóstwami (triady, dziewiątki) i określanie jednej formy ikonograf. kilkoma imionami boskimi (np. Re-Horus-Atum, Amo. Bóg pozostawał w swej istocie „ukryty”, a jego imiona, epitety i „obrazy” (posągi, wizerunki, święte zwierzęta) służyły celom kultowym; mogły one ulegać synkretycznym połączeniom, czyli określonej czasowo lub terytorialnie unii aspektów bóstwa (np. Ptah-Sokaris-Ozyrys lub Amon-Min).

Egipcjanie byli bardzo religijni; bogowie odgrywali w ich życiu ważną rolę. Wierzyli również w życie pozagrobowe. Uważali, że zmarli odbywają podróż w zaświaty i tam żyją nadal w taki sam sposób jak na ziemi. Tak więc według ich wierzeń faraon pozostawał faraonem, a chłop - chłopem.
Dla ułatwienia bogatym pozagrobowej wędrówki wznoszono zdobione malowidłami grobowce, które miały odzwierciedlać ich bogactwo. Zmarłym pozostawiano w miejscu pochówku jadło i napoje.
Amon
Król bogów. Sprawca urodzaju; powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Miał ciało człowieka i głowę barana z zakręconymi rogami. Czciciele budowali mu ogromne, kamienne świątynie.
Bes
Bóg urodzin, małżeństwa, tańców i wesołości. Był brzydki, miał pokręcone kończyny, garbate plecy i zwisający język.
Ptah
Bóg sztuki i rzemiosł. Łagodny i życzliwy, opiekun lekarzy i uzdrowicieli. Mąż Sekhmet - bronił ludzi przed jej napaścią.
Sekhmet
Bogini wojny, półkobieta, półlwica. Krążyła po polach bitew, żądna ludzkiego mięsa

EGIPSKA ANTROPOLOGIA RELIGIJNA. Człowiek był uzależniony od Boga, ale mógł polegać na jego dobroci. Indywidualny związek człowieka z Bogiem (jako ojcem) uzupełniało poczucie zespolenia człowieka z kosmosem; elementy otaczającego świata, wyrażone językiem mitu, przedstawiały się jako zespół form i działań boskich. Człowiek i jego otoczenie były mikrokosmosem funkcjonującym na wzór wszechświata — makrokosmosu; obu światami rządziły prawa reprezentowane przez uniwersalny miernik wartości Maat , związany z królem, który jako Bóg i człowiek łączył sfery sacrum i profanum; granica między nimi była zatarta. Po śmierci człowiek upodabniał się do króla i bogów, stawał się częścią sacrum, a przygotowania do tej przemiany trwały przez całe życie. Polegały na przestrzeganiu norm moralnych, regulowanych zasadą boskiego wzorca Maat, oraz na skompletowaniu odpowiedniego wyposażenia grobowego. Dla ludzi ubogich, oprócz przestrzegania norm etycznych, warunkiem osiągnięcia raju na tamtym świecie nie było zabezpieczenie
materialne, lecz fakt wiernej służby Bogu, czyli królowi, który w zamian stawał się gwarantem urzeczywistnienia potrzeb swych poddanych. Na istotę ludzką składało się kilka elementów, którym należało zapewnić nieśmiertelność: ciało, imię, serce, cień oraz elementy duchowe, celem człowieka było przekształcenie się po śmierci w świetlistą duchową formę boga-stwórcy.
POSTAWA CZŁOWIEKA WOBEC BÓSTW. Kult i jego organizacja. Władców Egiptu nazywano faraonami. Byli oni nie tylko królami - uważano ich także za bogów. Faraon był jednocześnie najwyższym kapłanem, głównym sędzią i naczelnym dowódcą armii. Niejednokrotnie żenił się z własną siostrą, a ich syn stawał się jego następcą. Szczególną pozycje w kraju zajmowali kapłani, a także urzędnicy wyznaczani przez faraona, którzy faktycznie rządzili krajem (często spokrewnieni z władcą). sprawowali oni piecze nad skarbem, zajmowali się polityką wewnętrzną i zagraniczną, prowadzili rejestry podatków
Oficjalnym pośrednikiem między człowiekiem a Bogiem był król; jego modlitwa, ujęta w formę rytuału, miała zapewnioną skuteczność; indywidualny kontakt człowieka z bóstwem został usankcjonowany dopiero w czasach Echnatona ( Amenhotep IV Echnaton), a dochodziło do niego w świątyni; na co dzień do tego celu służyły wydzielone kaplice na zewnątrz świątyń, podczas świąt — dziedziniec oraz trasa procesji barki kultowej. Procesje wiązały się z instytucją wyroczni (w wyniku określonego ruchu barki bóg „podejmował decyzje”). Jedynym celebrantem każdego rytuału był oficjalnie król, w praktyce zastępowany przez kapłanów; oprócz niewielu kapłanów większość stanowili kapłani „wachtowi”, czyli świeccy urzędnicy pełniący dyżur w świątyni przez miesiąc, 3 razy w roku; w czasie świąt pomocnicze funkcje rytualne pełniły kobiety i dzieci. Oprócz kultu bóstw ważną rolę odgrywał kult zmarłych; służba ofiar grobowych.
ROLNICTWO
Egipt zapewne nie mógłby stać się tak bogatym i silnym państwem, gdyby nie Nil. Historyk grecki Herodot nazwał ten kraj "darem Nilu". Jest to trafne określenie, ponieważ co roku Nil wylewał, nanosząc żyzny muł na piaszczystą , suchą glebę, co umożliwiało rozwój rolnictwa. Starożytni Egipcjanie uprawiali zboże, cebule, groch, ogórki i inne warzywa. Nawadniali ziemie za pomocą systemu kanałów doprowadzających wodę z Nilu. Rzekę uważali za boga o imieniu Hapi, który obdarza ich urodzajem. Nie zawsze jednak mogli na Nilu polegać, ponieważ zdarzały się lata suszy, kiedy nie wylewał. Większość mieszkańców starożytnego Egiptu pracowała na roli. Uprawiali oni ziemie, a także hodowali krowy, owce, kozy i świnie. Egipcjanie chętnie polowali na dzikie zwierzęta i chwytali w sidła ptaki. Zajmowali się też rybołówstwem, ale niejednokrotnie łowili ryby wyłącznie dla przyjemności.

PISMO EGIPSKIE
W Egipcie uważano, że pismo wynalazł bóg Thot - opiekun pisarzyi artystów. Stosowane przez Egipcjan symbole Grecy nazwali hieroglifami - świętymi znakami pisarskimi. Początkowo każdy wyraz oznaczano innym rysunkiem, czasem używano jednego rysunku do przedstawienia różnych słów. Pisanie hieroglifów było skomplikowane i pochłaniało wiele czasu. Aby przyspieszyć pracę pisarzy, rozbudowane rysunki przybrały z czasem uproszczony kształt, tracąc charakter obrazkowy. Poszczególne znaki określały teraz jedną lub kilka liter. I lieroglify pełniły również funkcję dekoracyjną. Pisano najczęściej od strony lewej ku prawej, ale napisy biegły niekiedy w przeciwnym kierunku, a nawet z góry do dołu. Ta różnorodność zapisu powodowała, że do początku XIX w. nie potrafiono odczytać egipskiego pisma. Do pisania używano łodygi sitowia ze spłaszczonym końcem. Tytuł i początkowe wyrazy wyróżniano tuszem czerwonym, a do zapisu reszty tekstu stosowano czarny.Jako materiału pisarskiego używano kamienia, drewnianych tabliczek lub skóry, jednak najbardziej rozpowszechniony był papirus. Wyrabiano go z łodyg rośliny rosnącej nad Nilem. Młode pędy (osiągające do 6 m wysokości) rozcinano wzdłuż, układano obok siebie, nakładając na nie poprzecznie drugą warstwę. Całość ściskano w prasach, a sok rośliny sklejał obie płaszczyzny. Gotowe arkusze cięto i zwijano w rulony. Ponieważ papirus był drogi, wykorzystywano go wielokrotnie, wymazując stary zapis.Sztuka pisania należała do trudnych, zajmowali się nią wyłączniezawodowi pisarze. Kształcono ich w specjalnych szkołach, działających często przy świątyniach. Nauka trwała długo i była kosztowna. Przyjęte do szkoły dzieci najpierw uczyły się na pamięć różnych zwrotów, a później zapisywały poszczególne wyrazy. Nie marnowano przy tym cennego papirusu, uczniowie używali kawałków wapienia. Ukończenie szkoły dawało szansę na zrobienie kariery, gdyż umiejętność pisania nie była w Egipcie powszechna i budziła szacunek otoczenia.

EGIPSKIE ŚWIĄTYNIE I KONSTRUKCJE INŻYNIERSKIE
Egipcjanie trudnili się również: ozdabianiem grobowców, rzeźbieniem posągów, jubilerstwem. Budowniczowie wznosili potężne piramidy na cześć faraonów, a także wspaniałe świątynie. Prace budowlane trwały niejednokrotnie latami, a uczestniczyły w nich tysiące ludzi. Największe piramidy wznosiło ponad 100 000 osób. Wiele z nich zginęło Transport towarów odbywał się drogą wodną. Właściciele łodzi przewozili je w gorę i w dół Nilu.
Egipcjanie byli świetnymi inżynierami. Ważne i potężne budowle, takie jak piramidy czy świątynie, wznoszono z bloków kamiennych, okładanych płytami z wapienia lub z granitu, później - z cegły suszonej, pokrywanej kamieniem. Wszystkie inne budynki wykonywano z nie wypalanych cegieł, otrzymywanych przez zmieszanie gliny ze słomą i wodą i suszenie na słońcu w prostych formach, czemu sprzyjał suchy i gorący klimat.
Do pomiarów poziomu wody podczas wylewu rzeki w czerwcu używali specjalnych
"nilomierzy". Na podstawie tych pomiarów obliczali, ile wody będą musieli zużyć, kiedy w październiku zacznie się orka. Urzędnicy czuwali nad tym, aby odpowiednio obciążyć rolników podatkami.
Najlepiej zachowane świątynie: Karnak, Luksor, Abydos, Abu Simbel, Edfu, Dendera i inne.


Karnak, miejscowość w górnym Egipcie niedaleko Luksoru, w starożytności stolica Egiptu i centrum religijne - Teby (Waset, Wyset). Nie przetrwała zabudowa miejska, lecz jedynie największy (ponad 3 km2) egipski kompleks świątynny (świątynie Amona, boga wojny - Montu, małżonki Amona - Mut, syna Amona i Mut - Chonsu i sanktuarium Ptaha).






Luksor, Al-Uksur, miasto w południowym Egipcie, nad rzeką Nil. Luksor leży na terenie staroegipskich Teb (Waset).

Z dawnej zabudowy zachowały się jedynie ruiny wielkiej świątyni Amona-Re (Harem Południowy), wzniesionej za czasów Amenhotepa III (Nowe Państwo XV/XIV w. p.n.e.) przez Amenhotepa syna Hapu na miejscu wcześniejszej świątyni (sanktuarium, kolumnowy dziedziniec z portykami, sala hypostylowa)


Abu Simbel, miejscowość w południowym Egipcie, położona 280 km od Asuanu, przy granicy z Sudanem (obecnie zatopiona przez Jezioro Nasera), gdzie znajdują się dwie skalne świątynie, wykute w zboczu góry w czasach Ramzesa II Wielkiego




PIRAMIDY Z OKRESU III I IV DYNASTII
Dżeser, Sechemched, Chaba,Huni, Lepsius,Snofu, Chuju,Dżedefre,Charge,Baka,Menkaure,
Królowa Chentkaus I,Szepseskaf.

Dżsera - piramida schodkowa podstawa mastaby (M1): 71.5 m x 71.5 mwysokość mastaby: 8.4 mpodstawa piramidy (P2): 109 m x 121 mwysokość piramidy: 62.5 mmur otaczający: 544.9 m x 277.6 mwysokość muru: 10.5 m
Twórcą i projektantem kompleksu grobowego Dżesera był jego architekt, pełniący również funkcję wezyra, Imhotep. Na podstawie etapów budowy można prześledzić realizację i zmiany projektowe tej budowli, postawionej koło grobów galeriowych Hetepsechemui, Nebre i Nineczera. W pierwszej fazie urządzono mastabę o długości bocznej 71,5 m, której szyb grobowy o wymiarach 7 x 7 m i głęboki na 28 m, prowadzi do komory grobowej (pierwotnie wykonanej z wapienia, potem zastąpionej przez twardszy różowy granit). Komora jest dostępna przez korytarz, prowadzący w dół od świątyni grobowej na północ od mastaby, zamknięta zaś ciężkim granitowym czopem w stropie. Wokół szybu grobowego biegną cztery systemy galerii z przedstawieniami Dżesera stanowiące odzwierciedlenie królewskiego pałacu. Przy wschodniej stronie mastaby odchodzą od jedenastu głębokich na ponad 30 m szybów galerie na zachód. Pięć północnych było używanych na pochówek: trumny, sarkofagi, mumia dziecka. W sześciu południowych galeriach znaleziono 40 000 naczyń kamiennych. Kolejna rozbudowa mastaby o 8,4 m na wschód objęła też szyby, przez co nietypowa orientacja wschód-zachód. Imhotep podjął decydującą zmianę projektu, najpierw na czterostopniową, potem sześciostopniową piramidę. Do pierwszych etapów budowy zwykłej mastaby należą w obrębie zespołu tzw. grób południowy (H) - podłużna mastaba o wymiarach 13 x 84 m. Świątynia grobowa (C) na północy pozostała niedokończona i od północnej strony wypełniono ją, przez co tworzy masywny obiekt. Poprzez dołączenie północnego dziedzińca (D) i włączenie masywów zachodnich zespół powiększył się do rozmiarów 545 x 278 m. Otoczony został murem z uskokami, wyłożonymi wapieniem z Tury, z bramą wejściową i czternastoma pozornymi bramami. W pochówku Dżesera baron von Minutoli znalazł w 1821 roku jeszcze pozłacaną czaszkę i pozłacane podeszwy, w 1926 r zaś J.Ph.Lauer lewą stopę i inne części szkieletu - kość ramieniową i żebra.


Piramida Schodkowa SechemchetaSakkara wysokość: 70 mbok podstawy: ok.120 mkomora grobowa: 8.9 x 5.22 m (wys: 4.55 m)mur otaczający: 262 m x 185 mmur po rozbudowie: ok.500 m x 185 m
Kompleks grobowy mógł być zaprojektowany przez architekta Dżesera - Imhotepa. Nigdy jednak nie został ukończony, jego ruiny odkrył Zaki Goneim w 1951 roku. W obrębie otaczającego go muru początkowo o wymiarach185 x 262 m, powiększonego w późniejszej fazie tak, by osiągnął rozmiary zespołu Dżesera, tylko stopień najniższy z zaplanowanych siedmiu został ukończony. Poniżej piramidy znajduje się korytarz o długości 80 m na którego końcu usytuowana jest komora grobowa o głębokości 32 m. Sarkofag w chwili odkrycia był zapieczętowany, lecz pusty. Z korytarza odchodziło przejście do galerii ze 132 komorami. Na spodzie jednego z szybów odchodzących z korytarza grobowego znajdował się depozyt fundacyjny - złote naramienniki i pojemnik na szminkę. Mastaba zlokalizowana na południe od piramidy to tzw. grób południowy, w którym znajdował się pochówek dziecka.


Piramida Warstwowa ChabaZawijet el-Arian bok podstawy: 84 mwysokość: ok.40 mnachylenie rdzenia: 68okomora grobowa: 3.63 x 2.65 m (wys: 3.0 m)
Piramida nazywana przez lokalną ludność "Haram el-Meduwara", a przez egiptologów Piramidą Warstwową, została po raz pierwszy zbadana i opisana przez Perringa w 1839 roku. Zaprojektowana jako 5 (do 7) stopniowa, pierwotnie miała ok. 40 m wysokości, pozostałości liczą sobie tylko 16 metrów. Pusta komora grobowa znajduje się na głębokości 26 metrów. Rdzeń piramidy został zbudowany z nakładających się warstw co dało nazwę piramidzie. Kilka metrów na północ od północno-wschodniego narożnika piramidy biegnie długi na 80 m wykop. Na północ od piramidy amerykańska ekspedycja odkryła dużą mastabę, określaną na mapie nekropoli jako Z-500. W mastabie znaleziono 8 alabastrowych naczyń z imieniem faraona Chaba.

Piramida "Lepsius Nr 1"Abu Roasz
Ruiny bardzo zagadkowej budowli, które ekspedycja Lepsiusa zidentyfikowała jako piramidę. Kiedy Vyse, Perring i Lepsius wizytowali ten teren masywna ceglana konstrukcja liczyła sobie ponad 20 metrów. Gdy Swelim rozpoczynał tu prace w 1980 roku, budowla była niemal całkowicie zrujnowana. Swelim umiejscawia okres budowy tej schodkowej piramidy na koniec III dynastii i przypisuje ją Huniemu. Jest to bardzo kontrowersyjna teoria. Większość badaczy datuje piramidę na czasy V lub VI dynastii.

Piramida Huni (?)Zawijet el-Maijtin bok podstawy rdzenia: ok.22.4 mnachylenie rdzenia: 80o
Ta mała piramida, znajdująca się ok. 7 km na południe od administracyjnego centrum Środkowego Egiptu - Minia, jest jedyną umiejscowioną na prawym brzegu Nilu. Piramida, której ruiny liczą sobie dziś zaledwie 5 metrów, zbudowana została z wapienia związanego zaprawą zrobioną z mułu, piasku i wapna. W 1911 roku piramida była badana przez Raymonda Weilla i, później, Philippe Lauera. Piramidę przypisuje się faraonowi Huni, uważając (W.Kaiser i G.Dreyer) że była jednym z wielu cenotafów tego władcy.




Wielka Piramida:

Wielka Piramida Chufu w Giza

AHt-xwfw (Horyzont Chufu)
A - komora grobowa z komorami odciążającymiB - tzw. "komora królowej"C - podziemna komora skalnaD - tzw. szyby wentylacyjneE - Wielka GaleriaF - poziomy korytarzG - korytarz wiodący w góręH - opadający korytarz I - wejście na stronie północnej J - mur otaczającyK - dwa południowe szyby na barkiL - szyb na barkęM - wschodnie szyby na barkiN - świątynia grobowaO - piramida kultowaP - piramidy królowychQ - rampa

Właściwa piramida powstała pod kierownictwem Hemona (Hemiunu) i Anchhafa, wokół naturalnego rdzenia skalnego. Pierwotnie składała się ona z 210 warstw bloków kamiennych a jej wysokość wynosiła 146,6 m. Długość boków wynosi 230 m, kąt nachylenia 51,5o. Wnętrze budowli składa się z pozyskiwanego na miejscu wapienia, warstwa zewnętrzna zaś i górne warstwy bloków kamiennych z wapienia z Tury. W sumie, budowla składała się z 2,5 mln. bloków kamiennych ważących 7 mln. ton. Od wejścia (I) na stronie północnej prowadzi do położonej 30 m pod ziemią komory skalnej (C) chodnik (H), najpierw opadający na długości 105 m w dół, potem przez 9 m przebiegający poziomo. Z komory wychodzi inny korytarz, długi na 16,4 m, jego funkcja jest jednak nieznana. Po 28,2 m opadającego w dół chodnika odchodzi korytarz (G) wiodący w górę, który po 38 m kończy się w Wielkiej Galerii (E), szerokiej na 2,1 m, długiej na 46,7 m i wysokiej na ok. 8,5 m. Od początku Wielkiej Galerii prowadzi poziomy chodnik (F), który kończy się po 38,2 m w tzw. "komorze królowej" (B) z dwuspadowym dachem, wnęką i tzw. szybami wentylacyjnymi (D). Przy rozwidleniu poziomego chodnika odchodzi w bok szyb głęboki na 58,4 m, który niedaleko przed komorą skalną styka się z opadającym chodnikiem. Z galerii przechodzi się krótkim chodnikiem przez komorę granitową z opuszczonym blokiem skalnym i inny chodnik do właściwej komory grobowej (A), wyłożonej różowym granitem; ponad nią 5 komór odciążających dwuspadowy dach. W komorze grobowej stoi granitowy sarkofag bez jakichkolwiek śladów pochówku. Po wschodniej stronie piramidy znajdowała się (nie zachowana do naszych czasów) świątynia grobowa (N), do której od dolnej świątyni (niedawno odkrytej pod wsią Nazlat es-Samman) prowadziła kryta rampa długa na 825 m zdobiona reliefami. Po obu stronach świątyni grobowej usytuowane są szyby (M) służące do pomieszczenia dwóch łodzi (barka poranna i wieczorna). Z obu szybów, nienaruszonych od czasu pogrzebu Chufu, otwarto jeden z nich w 1954 roku. Doskonale zachowana łódź zdemontowana, o długości 43,3 m, poddana została konserwacji i zmontowana ponownie. Wielokrotnie plądrowana od czasów starożytnych piramida stała otworem już w czasach Strabona, w 20 p.n.e. Ok. 820 r kalif Al-Mamun włamał się do wnętrza, a za sułtana Hassana w XIV w. wyłamane zostały płyty zewnętrzne stanowiące okładzinę i użyte do budowy meczetów tegoż sułtana.



Wielka Piramida stoi na skraju pustyni na zachód od Nilu. Zbudowano ją dla faraona Chufu (Cheops). W pobliżu zbudowali swoje piramidy dwaj późniejsci faraonowie czwartej dynastii: Chafre (Chefren) i Menkaure (Mykerinos). Cała ta trójka tworzy prawdopodobnie najszybciej rozpoznawalną grupę budowli na świecie, grupę której przez stulecia przyglądano się z zachwytem i lękiem. Wileka Piramida ma 137 m wysokości. Zbudowano ją z ponad 2,3 mln bloków wapiennych, wydobytych w pobliskich kamieniołomach. Każdy z nich waży ponad 15 ton, a granitowe płyty nad komorą królewską ważą ponad 50 ton. Całą tę olbrzymią masę kamieni, ogółem 6 mln ton, podniesiono bez pomocy nowoczesnychmaszyn. Wykorzystywano do tego rampy, dzwignie i ciągnięte przez woły sanie, na których wleczono kamienne bloki.
Mimo to piramidę zbudowano z nieprawdopodobną dokładnością. Stoi ona na sztucznie zrównanym terenie, który odchyla się od doskonale poziomej powierzchni jedynie o niecałe 2 cm. Podstawa piramidy jest zadziwiająco bliska idealnemu kwadratowi (z odchyleniem paru centumetrów), a jej 4 rogi są prawie doskonałymi kątami prostymi. Piramida została według stron świata wskazywanych przez kompas. Jej boki są zwrócone dokładnie na północ, wschód, zachód i południe. Odchylenie od najbardziej precyzyjnie wyznaczonych kierunków jest niewielkie.
Ogólnie przyjęta teoria głosi, że był to grobowiec faraona. Może tak było,dziwne jednak wydaje się, że nigdy nie znaleziono żadnego ciała ani w tej piramidzie, ani pozostałych. Kiedy w IX wieku n.e. oficjalnie zorganizowana ekspedycja weszła do Wielkiej Piramidy i z trudem dotarła do komnaty królewskiej, okazało się, że ogromny kamienny sarkofag jest pusty, chociaż wyglądał na nienaruszony.
W północnym boku piramidy jest wejście, z którego wąski i nieski korytarz poprowadzi schylającego się i kucającego turystę do długiego przejścia zwanego Wielkim Chodnikeim. Chodnik ten wiedzie do pomieszczenia zwanego komnatą królewską. Znajduje się ona pod ponad 42 m nad poziomem podstawy i mieści dwa sarkofagi. piramidzie są jeszcze dwie inne komnaty, obie puste. Tuż na zewnątrz piramidy znaleziono w 1854 r. w długim kanale częściowo rozebraną barkę pogrzebową długości 44m.. W pobliżu zakopane były również inne barki; może miały służyć władcy do pośmiertnych podróży.Trzy piramidy są częścią zespołu, w skład którego wchodzą świątynie, miniaturowe piramidy (miały one prawdopodobnie służyć żonom faraonów) i grobowce kapłanów oraz urzędników. Nad miastem zmarłych czuwa Sfinks, spoglądający w dal ponad piaskami pustyni




Pracę przygotowałem na podstawie :
Encyklopedia Historii Świata –Przegląd Reader’s Digest
strony internetowej:świat starożytny-Egipt.