Starożytny Egipt.

Starożytny Egipt
Warunki Naturalne
W północno-wschodniej Afryce, w tym samym czasie, co państwa nad Eufratem i Tygrysem, w dolinie ilu rozwijał się Egipt. Dolina Nilu jest bardzo wąska. Jej szerokość wynosi od kilku do trzydziestu kilometrów. Jedynie ujście rzeki, zwane deltą tworzy większe obszary, na
których można wypasać bydło. Długość rzeki od wierzchołka delty do pierwszej katarakty, czyli progu skalnego na rzece. wynosi ok. l tys. km. W naturalny sposób Egipt dzieli się na Egipt Górny, mierzony od pierwszej katarakty do początków delty, i na Egipt Dolny, który tworzy delta Nilu. Od zachodu dolinę rzeki ogranicza Pustynia Libijska. od wschodu zaś Pustynia Arabska i linia Morza Czerwonego. Geograficznie Egipt był odseparowany od pozostałych obszarów Bliskiego Wschodu. Jedynie wąski przesmyk łączył deltę z Półwyspem Synajskim. Egipt nie posiadał zbyt wielu surowców naturalnych i dlatego zdobywał je drogą handlową bądź też dzięki wyprawom wojskowym. Miedź pochodziła m.in. z półwyspu Synaj, a kość słoniowa i metale szlachetne z terenów położonych na południe od pierwszej katarakty. Drewno, zwłaszcza gatunki szlachetne, np. cedr, sprowadzano przede wszystkim z Libanu.
Bogactwem rodzimym była natomiast nadzwyczaj żyzna ziemia oraz papirus porastający brzegi Nilu - prawdziwy symbol Egiptu. Używano go, jako materiału budowlanego (w połączeniu z gliną), a także, jako surowca do produkcji łodzi. Dosyć wcześnie odkryto również, że po odpowiedniej obróbce daje się on formować w długie wąskie pasy. Na nich też Egipcjanie zaczęli pisywać różne teksty i przechowywać je w zwojach.
W Egipcie w odróżnieniu od Mezopotamii, występują duże ilości kamienia i dlatego surowiec ten stał się głównym materiałem budowlanym. Wznoszono z niego świątynie i piramidy. Domy nato?miast budowano z glinianych cegieł lub z trzciny pokrytej gliną.
Zarys Dziejów
Egipcjanie mimo pewnej izolacji naturalnej, wynikającej z położenia geograficznego, od początku utrzymywali ożywione kontakty z cywilizacjami Azji Przedniej. Dzięki temu obserwujemy wyraźną różni?cę w rozwoju między Egiptem Górnym a Dolnym, z korzyścią dla tego ostatniego. Wykopaliska w delcie Nilu świadczą o istnieniu imponującego budownictwa już u schyłku IV tys. przed Chr wzorowanego na budownictwie południowej Mezopotamii. Prawdopodobnie pod wpływem Sumerów powstało też pismo egipskie. Stamtąd przejęto też znajomość brązu Egipcie jednak, pozostającym na uboczu dynamicznie rozwijających się społeczeństw mezopotamskich, postęp dokonywał się dużo wolniej. Aż do początków II tys. przed Chr. podstawowym surowcem był kamień. Prawdopodobnie w znacznej mierze to właśnie położenie geograficzne zadecydowało, iż kraj nad Nilem po?szedł własną odmienną drogą.
Wydłużony i wąski kształt Egiptu rzeka będąca głównym szlakiem komunikacyjnym a także konieczność stworzenia jednolitego systemu irygacyjnego wymusiły zjednoczenie Egiptu Górnego z Dolnym znacznie szybciej niż Mezopotamii. Nastąpiło to już w początkach III tys. przed Chr. Inicjatorem był słabiej rozwinięty cywilizacyjnie Egipt Górny, ale zapewne dysponujący bitniejszą armią, który podbił deltę Nilu. Symbolem zjednoczonego Egiptu stała się podwójna korona faraonów złożona z białej korony Egiptu Górnego i czerwonej Egiptu Dolnego.
Dzieje Egiptu dzielimy, za greckojęzycznym historykiem Manetonem, który napisał w początkach III w. przed Chr. dzieło o historii pań twa nad Nilem, na trzydzieści dynastii. Podział ten stosowany jest również dzisiaj. Poza tym uczeni wyodrębniają cztery epoki: Stare, Średnie i Nowe Państwo oraz Epokę Późną, przedzielone latami kryzysu które nazywamy okresami przejściowymi.
Szczególne miejsce w dziejach Egiptu zajmuje Stare Państwo, obejmujące mniej więcej lata 2700?-2200 przed Chr. Na ten okres przypadają najważniejsze osiągnięcia Egipcjan w zakresie stworzenia koncepcji państwa, zorganizowania administracji i uformowania struktury społecznej. Wprowadzono wówczas kalendarz słoneczny, wykształciła się religia, wysoki poziom osiągnięto w zakresie kultury (wynalazek pisma, rozwój literatury) i sztuki. Jest to ważne również i z tego względu, że czas miał w Egipcie wymiar ahistoryczny - w tym sensie, że system państwowy, społeczny i religijny uformowany w Starym Państwie, trwał bez większych zmian przez trzy tysiąclecia.

Symbolem pozycji faraona, a zarazem dowodem niezwykłych możliwości ekonomicznych i organizacyjnych państwa było wznoszenie, poczynając od III dynastii, piramid - ogromnych grobowców władców, Budowle te symbolizowały harmonię świata, były świadectwem wyniesienia faraona po?nad społeczeństwo, czyniły go równym bogom. Wierzono, że jest on synem boga-słońca Re, wykonawcą jego woli na ziemi, a po śmierci sam staje się bogiem. Piramida była nie tylko grobowcem, ale też świątynią, w której mieszka bóg. Mogła też ko?jarzyć się Egipcjanom z ich wyobrażeniami o po?wstaniu świata. Jeden z mitów mówił, bowiem, że świat wyłonił się z praoceanu, jako wierzchołek pa?górka, górując nad płaskim lustrem wody tak, jak piramida nad piaskami pustyni. a wierzchołku tym usadowiło się słońce (Re), aby dokonać dzieła stworzenia. Kształt piramidy wyjaśniano, jako zastygły promień słońca. po którym duch faraona mógł się wznieść aż do gwiazd.
Zwyczaj wznoszenia piramid przetrwał do cza?sów Średniego Państwa, czyli do początku II tys. przed Chr. Nigdy jednak nie były one tak monumentalne, jak w okresie panowania IV dynastii. aj większą, o wysokości ok. 150 m, wzniósł faraon Chufu (po grecku Cheops). Okazałe, choć nie tak już wysokie, zbudowali dwaj inni władcy tej dynastii - Chafre i Menkaure.

Społeczeństwo
Najważniejszą postacią społeczeństwa egipskiego był faraon, któremu Egipcjanie od?dawali boską cześć. Całe państwo należało do niego. Jego władza była absolutna (despo?tyczna). Rządy sprawował za pośrednictwem "zastępców", którzy stanowili arystokrację urzędniczą. W II tys. przed Chr.. w okresie Nowego Państwa, dołączyła do tej elity arystokracja wojskowa wywodząca się z zawodowej kadry oficerskiej.
Ważną rolę w otoczeniu króla i w społeczeństwie odgrywali kapłani. Uważano ich za pośredników między ludźmi a bogami w zastępstwie faraona. Ich znaczenie rosło w miarę budowania coraz to nowych świątyń. na rzecz których już faraonowie Starego Państwa ofiarowywali obszerne grunty i zwalniali je z płacenia podatków. Dzięki temu w okresie Nowego Państwa świątynie stały się prawdziwą potęgą ekonomiczną i polityczną. niektórzy faraonowie otwarcie występowali przeciwko kapłanom.
Średnią warstwę społeczeństwa egipskiego stanowili rzemieślnicy, kupcy, właściciele zakładów rzemieślniczych i przedstawiciele różnych wolnych zawodów, jak np. lekarze i pisarze. Rzemieślnicy zatrudnieni przy wznoszeniu wielkich budowli zorganizowani byli we wspólnoty. W pobliżu budowanych piramid, świątyń i innych obiektów powstawały miasteczka. w których zamieszkiwali wraz ze swoimi rodzinami.
Warstwę najniższą i zarazem najliczniejszą tworzyli chłopi. Przywiązani byli do zie?mi, którą uprawiali. Nie mieli własnych gruntów, a jedynie pracowali na rzecz króla, urzędników, świątyń i wielkich właścicieli ziemskich. Uprawiali zboża - pszenicę, jęcz?mień, proso, a także groch i sałatę. Zajmowali się również hodowlą i łowieniem ryb. Żyzna gleba przynosiła najczęściej obfite plony i dlatego uważano Egipt za spichlerz ówczesnego świata. Chłopi jednak większość uzyskanych zbiorów musieli oddawać właścicielowi ziemi, jako podatek, ściągany w sposób bezwzględny. Dzielony on był na części należne faraonowi, urzędnikom, kapłanom i armii oraz przeznaczane na handel lub magazynowanie na wypadek klęski nieurodzaju. Niezależnie od pracy na roli chłopi musieli wykonywać bezpłatne prace na rzecz państwa, np. przy budowie i konserwacji dróg i kanałów czy przy wznoszeniu piramid. Niewolników w Egipcie nie było zbyt wielu. Byli to najczęściej jeńcy wojenni. Wykorzystywano ich głównie, jako służbę w pa?łacach i w świątyniach.