Środki stylistyczne
I. środki słowotwórcze:
• Wyrazy zgrubiałe: psisko, kocisko, powieścidło, chłopisko
• Wyrazy zdrobniałe: ziółka, pszczółka
• Neologizmy – nowo powstałe wyrazy
• Złożenia: szybkonogi, bystrooki
II. środki leksykalne (tropy stylistyczne)
• Epitety – mogą określić wygląd Np. drobna nóżka, lub cechę Np. kochająca matka
RODZAJE EPITETÓW
a) Epitet rzeczownikowy: statek przetwórnia
b) Epitet stały (patrz eposy Homeryckie)
c) Epitet metaforyczny: szklana równina
d) Oksymoron (głupi epitet): sucha woda, zimny ogień
• Porównanie – zestawienie dwóch wyrazów przy pomocy słów: jak, niby, niczym Np. piękna jak nimfa, biały jak śnieg
RODZAJE PORÓWNAŃ
a) Porównanie Homeryckie (patrz „Iliada”)
b) Porównanie tautologiczne Np. koń wygląda jak koń
• Metafora – zwana inaczej przenośnią, to takie zestawienie wyrazów, w którym zyskują one nowe znaczenie Np. fale zbóż
RODZAJE METAFOR
a) Metonimia (zamiennia): wypić kielich do dna. Czytać Mickiewicza
b) Synekdocha – pewna część zastępuje całość: serce się smuci, liść się żółci na drzewach, włos siwieje na głowie
c) Peryfraza (omówienie) – zastąpienie jednego wyrazu kilkoma
d) Eufemizm (złagodzenie): mijać się z prawdą, mieć lepkie ręce
e) Hiperbola (wyolbrzymienie): Jego nogi- jak kolumny z białego marmuru
f) Litota (przeciwieństwo hiperboli): Ziemia- ziarenko piasku
g) Synestezja – przypisanie wrażeń pochodzących z jednego zmysłu, drugiemu zmysłowi Np. barwa dźwięku, widzieć ciszę
h) Animizacja – nadanie cech istot żyjących
i) Personifikacja ( uosobienie) – nadanie cech ludzkich
j) Symbol – znak językowy, który oprócz znaczenia dosłownego posiada znaczenie ukryte, można go interpretować wielorako
k) Alegoria - oprócz znaczenia dosłownego posiada tylko JEDNO znaczenie ukryte
l) Ironia – sprzeczność między znaczeniem słowa a intencją zawartą w kontekście.
III. środki składniowe
• Inwersja – szyk przestawny
• Elipsa – zdanie niepełne a mimo to zrozumiałe
• Powtórzenie: „żem często dumał….
Żem prawie nie znał..”
• Paralelizm składniowy – podobna budowa zdań w tekście
• Anafora – rozpoczynanie każdego wersetu w wierszu tym samym elementem
• Epifora – każdy werset kończy się tym samym elementem
• Wyliczenia
• Apostrofa – bezpośredni zworo do adresata
• Pytanie retoryczne
• Antyteza – budowanie wypowiedzi z elementów przeciwstawnych
• Zdanie parenetyczne – zdanie wtrącone w nawias
• Anakolut – zadanie błędna gramatycznie